E-materiały do kształcenia zawodowego

Ochrona i bezpieczeństwo w porcie lotniczym

Obsługa operacyjna portu lotniczego i współpraca ze służbami żeglugi powietrznej — Technik lotniskowych służb operacyjnych

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

Słownik pojęć zawiera objaśnienia pojęć związanych z zagadnieniami omawianymi w niniejszym e‑materiale. Pojęcia uporządkowano alfabetycznie.

1
Agent handlingowy
Agent handlingowy

Firma funkcjonująca na terenie Portu Lotniczego i zajmująca się obsługą pasażerów w terminalu pasażerskim w zakresie odprawy bagażu i obsługi biletowej, a także na płycie lotniska w zakresie dowozu pasażerów do samolotu oraz załadunku i rozładunku bagażu i towarów.

Bezpieczeństwo (safety)
Bezpieczeństwo (safety)

Stan, w którym ryzyko strat ludzkich lub mienia jest zredukowane i utrzymywane na akceptowalnym poziomie na drodze ciągłego procesu zarządzania identyfikacją zagrożeń oraz analizy i ewaluacji ryzyka.

BHP
BHP

Zbiór zasad, które określają sposób wykonywania pracy i prowadzą do zapewnienia pracownikom takich warunków pracy, by jej wykonywanie było bezpieczne i higieniczne.

Biuro przepustek
Biuro przepustek

Miejsce wydawania kart identyfikacyjnych (przepustek) dla osób i pojazdów.

DOP (Dyżurny Operacyjny Portu)
DOP (Dyżurny Operacyjny Portu)

Odpowiada za zapewnienie stałej gotowości operacyjnej lotniska oraz nadzór nad jego bezpieczną eksploatacją, koordynuje działalność służb operacyjnych lotniska i pośredniczy w wymianie informacji, które mają znaczenie operacyjne.

EASA (European Union Aviation Safety Agency)
EASA (European Union Aviation Safety Agency)

Agencja Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego z siedzibą w Kolonii.  Odpowiada za bezpieczeństwo lotnicze w Europie.

EDS (Explosive Detection System)
EDS (Explosive Detection System)

Urządzenie do wykrywania materiałów wybuchowych.

R8oneoYHcAK5b
EDS
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
EDDs (Explosives Detection Dogs)
EDDs (Explosives Detection Dogs)

To zespoły psów do wykrywania materiałów wybuchowych, które mogą być wykorzystywane w różnych scenariuszach operacyjnych do wskazywania obecności materiałów wybuchowych.

ERP (Emergency Response planing)
ERP (Emergency Response planing)

Dokument działania, podejmowany przez odpowiedzialnych pracowników w sytuacjach awaryjnych związanych z lotnictwem. Zapewnia uporządkowane i efektowne działania w nadzwyczajnych sytuacjach, w tym przydział obowiązków i uprawnień w sytuacjach awaryjnych.

ETD (Explosive Trace Detection)
ETD (Explosive Trace Detection)

Urządzenia do wykrywania śladowych ilości materiałów wybuchowych.

FOD (Foreign Object Damage)
FOD (Foreign Object Damage)

Uszkodzenia maszyn lub urządzeń, które powstają na skutek dostania się do ich wnętrza obcych przedmiotów, np. narzędzi, elementów mocujących.

Formularz zdarzenia lotniczego
Formularz zdarzenia lotniczego

Dokument wysyłany do w celu zgłoszenia zdarzenia lotniczego.

Rr9ZZu4MIzUvl
Zgłoszenie zdarzenia lotniczego
Źródło: Englishsquare sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
GSE (Ground Service Equipment)
GSE (Ground Service Equipment)

Sprzęt do obsługi naziemnej lotniska.

HHMD (Hand Held Metal Detector)
HHMD (Hand Held Metal Detector)

Ręczny wykrywacz metalu wykorzystywany do kontroli osób. Jest traktowany jako dodatkowy środek kontroli, nie jest używany samodzielnie.

R173z2lJRtQuw
HHMD
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
IATA (International Air Transport Association)
IATA (International Air Transport Association)

Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych, światowa organizacja handlowa z siedzibą w Montrealu i Genewie. Zajmuje się wsparciem dla przemysłu lotniczego w sprawach uczciwej konkurencji.

ICAO (International Civil Aviation Organization)
ICAO (International Civil Aviation Organization)

Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego. Do jej zadań należy opracowywanie i wdrażanie przepisów regulujących bezpieczeństwo międzynarodowej żeglugi powietrznej, a także wsparcie rozwoju transportu lotniczego, które ma na celu zapewnienie bezpiecznego i uporządkowanego rozwoju tej branży. ICAO ma swoją siedzibę w Montrealu.

Incydent lotniczy
Incydent lotniczy

Incydent (ang. incident) — zdarzenie inne niż wypadek związane z eksploatacją statku powietrznego. Jego wystąpienie ma lub mogłoby mieć wpływ na bezpieczeństwo żeglugi powietrznej.

Katastrofa lotnicza
Katastrofa lotnicza

Zdarzenie lotnicze, którego następstwem jest śmierć człowieka, obrażenia ciała ze skutkiem śmiertelnym lub uznanie za osobę zaginioną po zakończeniu akcji poszukiwawczej. Dotyczy jakiejkolwiek osoby, która w chwili zdarzenia znajdowała się na pokładzie statku powietrznego. Nie dotyczy przypadków, gdy śmierć lub obrażenia ciała nastąpiły z przyczyn naturalnych albo wywołanych przez poszkodowanego.

Kierownik zarządzania bezpieczeństwem
Kierownik zarządzania bezpieczeństwem

Osoba odpowiedzialna za wdrażanie i monitorowanie funkcjonowania systemu zarządzania bezpieczeństwem.

Konwencja chicagowska
Konwencja chicagowska

Konwencja o międzynarodowym lotnictwie cywilnym. Jest to umowa międzynarodowa, która reguluje kwestie z zakresu prawa lotniczego. Stanowi ona główne źródło międzynarodowego prawa lotniczego. Została podpisana w Chicago 7 grudnia 1944, obowiązuje od 4 kwietnia 1947.

Załączniki do konwencji chicagowskiej:

  • Załącznik — Licencjonowanie personelu

  • Załącznik — Przepisy ruchu lotniczego

  • Załącznik — Służba meteorologiczna dla międzynarodowej żeglugi powietrznej

  • Załącznik — Mapy lotnicze

  • Załącznik — Jednostki miar do wykorzystania podczas operacji powietrznych i naziemnych

  • Załącznik — Eksploatacja statków powietrznych

  • Cz. — Międzynarodowy, zarobkowy transport lotniczy — samoloty

  • Cz. — Międzynarodowe lotnictwo ogólne — samoloty

  • Cz. — Operacje międzynarodowe — śmigłowce

  • Załącznik — Znaki przynależności państwowej oraz rejestracyjne

  • Załącznik — Zdatność do lotu statków powietrznych

  • Załącznik — Ułatwienia

  • Załącznik — Łączność lotnicza

  • Tom  — Pomoce radionawigacyjne

  • Tom — Procedury telekomunikacyjne

  • Tom — Systemy łączności

  • Tom — Radar dozorowania i system zapobiegania kolizjom

  • Tom  — Wykorzystanie zakresu radiowych częstotliwości lotniczych

  • Załącznik — Służby ruchu lotniczego

  • Załącznik — Poszukiwanie i ratownictwo

  • Załącznik — Badanie wypadków i incydentów statków powietrznych

  • Załącznik — Lotniska

  • Tom  — Projektowanie i eksploatacja lotnisk

  • Tom — Lotniska dla śmigłowców

  • Załącznik — Służby informacji lotniczej

  • Załącznik — Ochrona środowiska

  • Tom  — Hałas statków powietrznych

  • Tom — Emisje z silników statków powietrznych

  • Tom — Emisje z samolotów

  • Załącznik — Ochrona międzynarodowego lotnictwa cywilnego przed aktami bezprawnej ingerencji

  • Załącznik — Bezpieczny transport materiałów niebezpiecznych drogą powietrzną

  • Załącznik — Zarządzanie bezpieczeństwem

LEDS (Liquid Explosive Detection System)
LEDS (Liquid Explosive Detection System)

System służący do wykrywania materiałów niebezpiecznych w płynach, aerozolach lub żelach.

NOTAM (Notice To AirMen)
NOTAM (Notice To AirMen)

Depesza, którą rozpowszechnia się za pomocą środków telekomunikacyjnych i przekazuje w niej informacje na temat ustanowienia, stanu lub zmian urządzeń lotniczych, służb, procedur, a także o niebezpieczeństwie. Znajomość treści zawartych w NOTAM we właściwym czasie jest kluczowa dla personelu związanego z operacjami lotniczymi. Za pomocą NOTAM rozpowszechnia się informacje o charakterze czasowym i krótkotrwałym lub, gdy konieczne jest powiadomienie w bardzo krótkim czasie o zmianach długotrwałych.

Ochrona
Ochrona

Celem jej działania jest zapobieganie przestępstwom przeciw statkom powietrznym oraz ich pasażerom i załodze.

Odzież ochronna
Odzież ochronna

Odzież, którą stosuje się w środowisku pracy. Chroni ona lub zastępuje odzież osobistą i stanowi zabezpieczenie przed zagrożeniami.

Pachołki
Pachołki

Służą jako znaki drogowe kierunkowe, wskazują one kierunek ruchu dla pojazdów oraz wyznaczają niektore sektory na płycie lotniska.

PCN (Pavement Classification Number)
PCN (Pavement Classification Number)

Wskaźnik nośnośći danego fragmentu nawierzchni płyty lotniska. Ta część to liczba całkowita oparta na geometrii samolotu, wzorcach ruchu na nawierzchni i innych czynnikach. Jest to liczba wyrażająca zdolność nawierzchni do przenoszenia obciążenia w celu zapewnienia nieograniczonych operacji.

PDSZ (Plan działania w sytuacji zagrożenia)
PDSZ (Plan działania w sytuacji zagrożenia)

Spis procedur, jakie mają byś stosowane w wypadku powstania zagrożeń w rejonie operacyjnym lotniska. Jego celem jest ujednolicenie zasad i procedur związanych z organizacją działań, które są podejmowane w sytuacjach związanych z zagrożeniami lotniczymi.

Personel operacyjny
Personel operacyjny

Zespół pracowników zaangażowanych w czynności lotnicze.

PKBWL (Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych)
PKBWL (Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych)

Działająca w Polsce przy ministrze właściwym do spraw transportu niezależna stała komisja badająca przyczyny i skutki wypadków lotniczych. Została powołana do życia w 2002 roku.

Pole manewrowe lotniska
Pole manewrowe lotniska

Wydzielona część lotniska, miejsce przeznaczone do startów, lądowań i kołowania samolotów, z wyłączeniem płyt postojowych.

Pole ruchu naziemnego
Pole ruchu naziemnego

Wydzielona część lotniska, która jest przeznaczona do startów, lądowań i do kołowania statków powietrznych. Pole ruchu naziemnego składa się z pola manewrowego i płyt postojowych.

Prawo lotnicze
Prawo lotnicze

Gałąź prawa, która reguluje stosunki prawne z zakresu lotnictwa cywilnego,  obejmujaca wszystkie rodzaje lotnictwa, z wyjątkiem lotnictwa państwowego. Źródłem prawa lotniczego jest Ustawa — Prawo lotnicze z dnia 3 lipca 2002 roku. Przepisy prawa lotniczego są stosowane do polskiego lotnictwa cywilnego oraz do obcego lotnictwa cywilnego, w zakresie ustalonym przez przepisy ustawy.

Przepustka
Przepustka

Dokument wydawany w imieniu zarządzającego lotniskiem przez Służbę Ochrony Lotniska. Upoważnia do wejścia i przebywania posiadacza przepustki w określonej strefie lotniska, zgodnie z nadanymi na niej uprawnieniami dostępu. Wyróżnia się przepustki: czasową dla pracowników i jednorazową dla gości.

Warianty przepustek obejmują przepustki czasowe zarówno dla osób, jak i pojazdów, karty systemu kontroli oraz przepustki jednorazowe, upoważniające do prowadzenia pojazdów na obszarze chronionym portu lotniczego.

Procedura uzyskania przepustki rozpoczyna się od uzyskania potwierdzenia dokonanej aktywności na terenie międzynarodowego portu lotniczego w biurze przepustek, które dokonuje weryfikacji odpowiednich dokumentów. Następnie konieczne jest uzyskanie aprobaty dyrektora międzynarodowego portu lotniczego. Kolejnym etapem jest złożenie wniosku o wydanie tymczasowej lub jednorazowej karty identyfikacyjnej portu lotniczego. W przypadku pozytywnego sprawdzenia historii tożsamości na podstawie dokumentów potwierdzających ją, oraz uzyskania informacji od Straży Granicznej o braku przeciwwskazań do dostępu bez eskorty do stref zastrzeżonych lotniska, można przejść do kolejnego kroku.

Konieczne jest również pozytywne zweryfikowanie historii zatrudnienia, edukacji i wszelkich przerw w zatrudnieniu (dłuższych niż 28 dni) w okresie co najmniej pięciu poprzednich lat. Ponadto, przewiduje się obowiązkowe szkolenie dotyczące ochrony lotnictwa cywilnego oraz specjalne szkolenie w przypadku ubiegania się o kartę identyfikacyjną oznaczoną kolorem CZERWONYM lub ZIELONYM, a także instruktaż z zakresu poruszania się w strefie operacyjnej lotniska.

Po zapoznaniu się z dokumentacją dotyczącą przepustek i procedur zgłaszania, osoba ubiegająca się o przepustkę powinna udać się do biura przepustek w celu uzyskaniaczasowej karty identyfikacyjnej.

SED (Shoe Explosive Detection)
SED (Shoe Explosive Detection)

Urządzenia do wykrywania materiałów wybuchowych w butach.

SME (Shoe Metal Detection)
SME (Shoe Metal Detection)

Urządzenia do wykrywania metalu w butach.

SMS (Safety Management System)
SMS (Safety Management System)

System zarządzania bezpieczeństwem, to zorganizowane podejście do bezpieczeństwa. Obejmuje on strukturę organizacyjną, zakresy odpowiedzialności oraz zasady i procedury. Wdrożenie i utrzymywanie Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem jest obecnie warunkiem koniecznym dla organizacji lotniczych takich jak porty lotnicze, instytucje zapewniające służby ruchu lotniczego, przewoźnicy lotniczy czy lotnicze organizacje obsługowe. Obowiązek ten wynika z Załącznika 19 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym wydanej przez Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego ICAO.

SOL (Służba Ochrony Lotniska)
SOL (Służba Ochrony Lotniska)

Formacja odpowiedzialna za ochronę na terenie lotniska. Do obowiązków SOL należy m.in.: prowadzenie kontroli bezpieczeństwa pasażerów i bagażu, interwencja w przypadku zagrożeń w porcie lotniczym, uczestnictwo w akcjach ratunkowych.

Statek powietrzny
Statek powietrzny

Zgodnie z polskim prawem lotniczym jest to każde urządzenie, utrzymujące się w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza innego niż oddziaływanie powietrza odbitego od powierzchni ziemi, czyli podłoża.

Strefa zastrzeżona lotniska
Strefa zastrzeżona lotniska

Część strefy operacyjnej lotniska, gdzie oprócz ograniczonego dostępu stosowane są również inne normy ochrony lotnictwa np.: kontrola bezpieczeństwa.

System przepustowy
System przepustowy

Zbiór działań z zakresu kontroli dostępu do stref lotniska dla osób i pojazdów. Jest nadzorowany przez Służbę Ochrony Lotniska.

Świadomość w zakresie ochorny lotnicwa cywilnego
Świadomość w zakresie ochorny lotnicwa cywilnego

Świadomość w zakresie ochorny lotnictwa cywilnego obejmuję znajomość wcześniejszych aktów bezprawnej igerencji w lotnictwie cywilnym, aktów terrorystycznych i bieżacych zagrożeń, swiadomość odpowiednich wymogów prawnych, znajomość celów i organizacji ochrony lotnictwa w środowisku pracy w tym obowiązków i dpowiedzialności osób stosujących środki kontroli w zakresie ochorny, znajomośc porcedur zgłaszania oraz umiejętność odpowiedniego reagowania na zdarzenia związane z ochorną

ULC (Urząd Lotnictwa Cywilnego)
ULC (Urząd Lotnictwa Cywilnego)

Urząd admninistracji rządowej który prowadzi rejestry statków powietrznych, Lotnisk, urządzeń naziemnych, personelu lotniczego itp.

UTB (Urządzenia Transsportu Bliskiego )
UTB (Urządzenia Transsportu Bliskiego )

To maszyny, które ułatwiają przenoszenie ładunków na terenie budowy, w magazynie lub stoczni, czyli na stosunkowo małym obszarze.

WTMD (Walk Through Metal Detector)
WTMD (Walk Through Metal Detector)

Bramka magnetyczna do kontroli osób.

Wypadek lotniczy
Wypadek lotniczy

Zdarzenie związane z eksploatacją statku powietrznego, do którego doszło od chwili, gdy jakakolwiek osoba weszła na jego pokład z zamiarem wykonania lotu, do chwili opuszczenia pokładu statku powietrznego przez wszystkich uczestników lotu. By zakwalifikować zdarzenie lotnicze jako wypadek, musi zaistnieć sytuacja, w której jakakolwiek osoba doznała co najmniej poważnych uszkodzeń ciała lub statek powietrzny został uszkodzony, nastąpiło zniszczenie jego konstrukcji albo statek powietrzny zaginął i nie został odnaleziony, a jego  urzędowe poszukiwania zostały odwołane lub statek powietrzny znajduje się w miejscu, do którego dostęp nie jest możliwy.

X‑RAY RTG
X‑RAY RTG

Urządzenia do prześwietlania bagażu.

R1K0sMvtWCuNh
X‑RAY RTG
Źródło: Englishsquare sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zarządzanie bezpieczeństwem
Zarządzanie bezpieczeństwem

Określa metody i procesy, które będzie stosować podmiot w celu osiągnięcia pożądanych wyników bezpieczeństwa. Jest deklaracją i zbiorem zasad, jakimi zamierza się kierować zarządzający daną organizacją i które mają stanowić kulturę bezpieczeństwa organizacji. Zasady te powinny być znane całemu personelowi organizacji lotniczej.