E-materiały do kształcenia zawodowego

Planowanie prac związanych z zakładaniem i pielęgnacją ogrodów specjalnych na przykładzie łąki kwietnej

OGR.03. Projektowanie, urządzanie i pielęgnacja roślinnych obiektów architektury krajobrazu – technik architektury krajobrazu 314202

Słownik pojęć dla e‑materiału

Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik zawiera pojęcia ułożone w kolejności alfabetycznej. Pojęcia zawierają odnośniki do elementów składowych e‑materiału, w których zostały zastosowane. Za pomocą wyszukiwarki „Filtruj pojęcie” można wyszukać odpowiednie pojęcie w słowniku.

1
aeracja
aeracja

zabieg polegający na nakłuwaniu darnidarńdarni w celu jej napowietrzenia; do penetracji podłoża dochodzi na większej głębokości niż w przypadku wertykulacji

Pielęgnacja łąk kwietnychD1Ct2l33OPielęgnacja łąk kwietnych

bioróżnorodność
bioróżnorodność
RYGc7h22wd6U7
Bioróżnorodność w rolnictwie
Źródło: Luc Viatour, licencja: CC BY-SA 3.0.

zróżnicowanie życia na wszelkich poziomach jego organizacji, obejmujące zróżnicowanie genów, gatunków i ekosystemów. Na bioróżnorodność składają się bogactwo gatunkowe (czyli liczba gatunków) oraz proporcje ich występowania.

Pielęgnacja łąk kwietnychD1Ct2l33OPielęgnacja łąk kwietnych

Zakładanie łąk kwietnych w centrum miastaDfSs7avQwZakładanie łąk kwietnych w centrum miasta

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

bylina
bylina
Rn4Yc8WZn6aQ2
Dalia (Dahlia) – bylina, roślina wieloletnia
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

wieloletnie rośliny zielnerośliny zielnerośliny zielne, corocznie odnawiające pędy nadziemne z zimujących pąków podziemnych (np. rabarbar (Rheum), konwalia (Convallaria), krwawnica (Lythrum)) lub przyziemnych (np. lebiodka zwyczajna (tzw. oregano, Origanum vulgare), zimotrwałe złocienie (Chrysanthemum). Byliny reprezentują wiele typów biologicznych różniących się trwałością i rodzajem części podziemnych (korzenie palowe, wiązkowe, kłącza, rozłogi, cebule) oraz pokrojem części nadziemnych.

Pielęgnacja łąk kwietnychD1Ct2l33OPielęgnacja łąk kwietnych

Zakładanie łąk kwietnych w centrum miastaDfSs7avQwZakładanie łąk kwietnych w centrum miasta

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

chwasty
chwasty
R11KfEXHpvCqz
Szalej jadowity (Cicuta virosa L.)
Źródło: licencja: CC BY-SA 2.0.

niepożądane rośliny występujące wśród roślin uprawnych na polach, łąkach, pastwiskach oraz w lasach. Konkurują z roślinami uprawnymi o składniki pokarmowe, wodę, światło i miejsce, co powoduje zmniejszenie i pogorszenie jakości plonów. Ponadto mogą być roślinami żywicielskimi grzybów chorobotwórczych i szkodników roślin uprawnych. Rozróżnia się chwasty fakultatywne – rośliny uprawne, które dostały się na plantacje przypadkowo bądź stanowią pozostałość po poprzednim sezonie wegetacyjnym, np. pszenica (Triticum L.) w łanie żyta (Secale), oraz chwasty właściwe – rośliny dziko rosnące, charakteryzujące się szybkim, bujnym wzrostem, dużą zdolnością przystosowawczą do zmiennych warunków uprawy, wysokim współczynnikiem rozmnażania i znaczną żywotnością nasion. Chwasty właściwe obejmują chwasty ruderalne, segetalne i łąkowe. Chwasty ruderalne występują wokół budynków i ogrodzeń gospodarskich, na placach składowania, miedzach, rowach itp. (np. pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica), wrotycz pospolity (Tanacetum vulgare)). Chwasty segetalne (polowe) rosną na polach wśród roślin uprawnych (chwasty krótkotrwałe, np. żółtlica drobnokwiatowa (Galinsoga parviflora), gorczyca polna (Sinapis arvensis), tobołki polne (Thlaspi arvense), chwasty trwałe, np. perz właściwy (Elymus repens), skrzyp polny (Equisetum arvense), powój polny (Convolvulus arvensis) oraz chwasty pasożytnicze, np. szelężnik włochaty (Rhinanthus alectorolophus), kanianka (Cuscuta)). Chwasty łąkowe występują na trwałych użytkach zielonych (chwasty względne – rośliny dziko rosnące na łąkach i pastwiskach, w niewielkich ilościach stanowią pożądany składnik runi, poprawiający wartości smakowe paszy, np. mniszek lekarski (Taraxacum officinale), kminek zwyczajny (Carum carvi L.), oraz chwasty bezwzględne – dzikie rośliny, które pogarszają wartość paszy, np. oset (Carduus), sit (Juncus), lub są trujące, np. szalej jadowity (Cicuta virosa), szczwół plamisty (Conium maculatum)). Chwasty zwalcza się kompleksowo różnymi metodami na terenach uprawnych, przez stosowanie właściwej agrotechniki, herbicydów, metod biologicznych i in.

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

dach ekstensywny
dach ekstensywny

rodzaj konstrukcji pokrycia dachowego składającego się z warstw umożliwiających uprawę na nim roślin. Podbudowa dostosowana jest do rodzaju roślinności, która na nim ma być uprawiana. Dachy ekstensywne to nieużytkowe zazielenienia dachów, na których sadzi się rośliny niskorosnące, takie jak mchy, zioła, niektóre trawy, rozchodniki i rojniki.

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

darń
darń
Rs7hIOATIJcPq
Darń pocięta na pasy i zrolowana do późniejszego układania w innym miejscu
Źródło: Priwo, Wikimedia Commons, domena publiczna.

darń to zwarta okrywa łąk i pastwisk składająca się z traw i roślin motylkowatych

Pielęgnacja łąk kwietnychD1Ct2l33OPielęgnacja łąk kwietnych

Zakładanie łąk kwietnych w centrum miastaDfSs7avQwZakładanie łąk kwietnych w centrum miasta

gospodarka ekstensywna
gospodarka ekstensywna

typ gospodarowania, który opiera się głównie na naturalnej żyzności gleb i charakteryzuje się niskimi – przy danym poziomie rozwoju techniki – nakładami pracy i środków kapitałowych na jednostkę powierzchni gruntu lub na jednostkę inwentarza żywego

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

kosztorys
kosztorys

dokument finansowy realizacji określonego zadania; obliczenie przewidywanych kosztów związanych z wykonaniem czegoś

Planowanie prac związanych z zakładaniem i pielęgnacją łąk kwietnychDwmpivyCiPlanowanie prac związanych z zakładaniem i pielęgnacją łąk kwietnych

laska Egnera
laska Egnera
RCrGcc6LG8dE9
Laska Egnera
Źródło: screen z filmu Zakładanie łąk kwietnych w centrum miasta.

laska gleboznawcza; przyrząd służący do szybkiego i prostego pobierania próbek gleby, zwłaszcza ciężkiej

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

Zakładanie łąk kwietnych w centrum miastaDfSs7avQwZakładanie łąk kwietnych w centrum miasta

liścienie
liścienie

pierwsze liście tworzone przez zarodek u roślin nasiennych i wchodzące w skład nasiona, gdzie zwykle pełnią funkcję spichrzową

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

monokultura
monokultura

system rolniczy lub leśny polegający na długofalowym uprawianiu roślin jednego gatunku lub o podobnych wymaganiach glebowych na tym samym terenie; cechuje się dużą podatnością na gradacje szkodliwych owadów, powoduje szybkie wyjałowienie gleb oraz zmianę ich struktury

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

nawozy
nawozy
RzJl30pmKqPqh
Rozsypywanie nawozu za pomocą maszyny rolniczej
Źródło: Pixabay.com, domena publiczna.

środki używane w uprawie roślin celem zwiększenia wysokości i jakości plonowania dzięki wzbogaceniu gleby w składniki pokarmowe niezbędne dla roślin i polepszeniu jej właściwości fizycznych, fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych, pochodzenia mineralnego lub organicznego

Pielęgnacja łąk kwietnychD1Ct2l33OPielęgnacja łąk kwietnych

roślina jednoroczna
roślina jednoroczna
Rus90JYDhqQcU
Przedstawiciel roślin jednorocznych – słonecznik zwyczajny (Helianthus annuus)
Źródło: Krzysztof Golik, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

roślina jednoroczna przechodzi cały cykl rozwojowy (od wykiełkowania z nasienia do wydania własnych nasion) w ciągu jednego okresu wegetacyjnego, później obumierają zarówno nadziemne pędy, jak i części podziemne

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

Pielęgnacja łąk kwietnychD1Ct2l33OPielęgnacja łąk kwietnych

Zakładanie łąk kwietnych w centrum miastaDfSs7avQwZakładanie łąk kwietnych w centrum miasta

roślina wieloletnia
roślina wieloletnia
R1JlKKDRdSYj4
Kocimiętka Faassena (Nepeta × faassenii)
Źródło: Salicyna, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

rośliny wieloletnie to gatunki, które nie kończą swojego cyklu życiowego po jednym czy dwóch sezonach, lecz żyją wiele lat

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

Pielęgnacja łąk kwietnychD1Ct2l33OPielęgnacja łąk kwietnych

Zakładanie łąk kwietnych w centrum miastaDfSs7avQwZakładanie łąk kwietnych w centrum miasta

rośliny bobowate (Fabaceae)
rośliny bobowate (Fabaceae)
ReklegFUAJv33
Kwiat grochu zwyczajnego (Pisum sativum L.)
Źródło: licencja: CC BY-SA 3.0.

inaczej nazywane roślinami motylkowatymi, rodzina roślin z klasy dwuliściennych (jedna z najliczniejszych), licząca ponad 750 rodzajów i blisko 20 tys. gatunków. Występują w różnych strefach klimatycznych. Są to drzewa, krzewy, byliny i rośliny krótkotrwałe, dla których charakterystyczna jest budowa kwiatów zebranych – tzw. kwiatów motylkowych), owoców (tzw. strąki) oraz liści. Bobowate mają ogromne znaczenie gospodarcze: 1) ich korzenie współżyją z bakteriami brodawkowymi, wiążącymi wolny azot z powietrza, i wzbogacają glebę w związki mineralne – głównie azotowe (zielone nawozy); 2) wiele bobowatych (np. koniczynę (Trifolium), seradelę (Ornithopus), lucernę (Medicago) uprawia się jako cenne rośliny pastewne, 3) nasiona tzw. roślin strączkowych (np. grochu (Pisum), fasoli (Phaseolus), soczewicy (Lens culinaris)) są cennym źródłem białka; 4) niektóre bobowate (np. soja (Glycine), orzech ziemny (Arachis hypogaea)) są roślinami oleistymi; 5) gatunki drzewiaste – robinia (Robinia), akacja (Acacia) i in. dostarczają cennego drewna, gum i garbników; 6) wiele bobowatych sadzi się jako rośliny ozdobne (np. iglicznia (Gleditsia), złotokap (Laburnum), glicynia (Wisteria), karagana (Caragana); 7) niektóre gatunki mają znaczenie lecznicze (np. lukrecja (Glycyrrhiza), nostrzyk (Melilotus)).

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

rośliny dwuliścienne (Magnoliopsida, nazwa synonimiczna: Dicotyledoneae)
rośliny dwuliścienne (Magnoliopsida, nazwa synonimiczna: Dicotyledoneae)

grupa roślin okrytonasiennychrośliny okrytonasienne (rośliny okrytozalążkowe, Angiospermae)roślin okrytonasiennych, do której należy znaczna większość obecnie żyjących roślin nasiennych, przy czym szacuje się, że do dwuliściennych należy ponad 200 tys. gatunków, co stanowi około 78% gatunków okrytonasiennych. Dwuliścienne obejmują rośliny zielnerośliny zielnerośliny zielne, krzewy i drzewa. Najbardziej charakterystyczną cechą jednoliściennych jest zarodek nasienia o dwóch liścieniachliścienieliścieniach.

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

rośliny jednoliścienne (Liliopsida, nazwa synonimiczna: Monocotyledoneae)
rośliny jednoliścienne (Liliopsida, nazwa synonimiczna: Monocotyledoneae)
RK9Q9M6gewca4
Lilia Kesselringa (Lilium kesselringianum)
Źródło: Sergei Kazantsev, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

grupa roślin okrytonasiennychrośliny okrytonasienne (rośliny okrytozalążkowe, Angiospermae)roślin okrytonasiennych, do której należą przede wszystkim rośliny zielne (np. lilie (Lilieae), tulipany (Tulipa), trawy (wiechlinowate, Poaceae), turzyce (Carex), storczyki (Orchidaceae)), rzadziej drzewiaste (np. palmy). Szacuje się, że grupa jednoliściennych obejmuje blisko 66 tys. i stanowi około 22% gatunków okrytonasiennych. Najbardziej charakterystyczną cechą jednoliściennych jest zarodek nasiona kiełkujący jednym liścieniemliścienieliścieniem.

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

rośliny motylkowe
rośliny motylkowe
RMotABvlLJWWY
Traganek szerokolistny (Astragalus glycyphyllos)
Źródło: licencja: CC BY-SA 3.0.

użytkowa, niesystematyczna nazwa zwykle stosowana do określenia roślin o znaczeniu użytkowym (np. jadalnych, na pasze, na nawóz zielony), w systematyce zaliczanych do rodziny bobowatych (motylkowatych)

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

rośliny okrytonasienne (rośliny okrytozalążkowe, Angiospermae)
rośliny okrytonasienne (rośliny okrytozalążkowe, Angiospermae)
RMijs2C3KF1eq
Mniszek pospolity, inaczej mniszek lekarski (Taraxacum officinale)
Źródło: Alina Zienowicz, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.

gromada roślin nasiennych (Spermatophyta), czyli takich, które wytwarzają nasiona. Okrytonasienne, w odróżnieniu od drugiej gromady roślin nasiennych – nagonasiennych (nagozalążkowych, Gymnospermae) – mają zalążki zamknięte w zalążni słupka, a powstałe z nich nasiona są ukryte w owocni.

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

rośliny zielne
rośliny zielne
RLls7Hql3rhM8
Stokrotka pospolita (Bellis perennis) – przykład rośliny zielnej
Źródło: Quartl, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

rośliny wytwarzające pędy nadziemne niezdrewniałe, o łodydze okrytej skórką. Ponadto pędy tych roślin nie przyrastają na grubości tak jak rośliny drzewiaste. W przypadku roślin zielnych na zimę obumiera ich część nadziemna (byliny, rośliny dwuletnie) lub cała roślina (rośliny jednoroczne).

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

siedlisko
siedlisko

zespół warunków klimatycznych i glebowych panujących w danym miejscu, które łącznie określają warunki istnienia określonych typów zbiorowisk roślinnych i związanych z nimi zgrupowań zwierzęcych)

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

smog
smog
RVEmT0tCL7eu0
Warszawski smog
Źródło: Radek Kołakowski, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.0.

kombinacja pyłowych i gazowych zanieczyszczeń powietrza, których duże nagromadzenie wywołuje efekt nieprzeźroczystości powietrza.

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

Pielęgnacja łąk kwietnychD1Ct2l33OPielęgnacja łąk kwietnych

Zakładanie łąk kwietnych w centrum miastaDfSs7avQwZakładanie łąk kwietnych w centrum miasta

środki ochrony roślin
środki ochrony roślin
R1TCvqj5kHSbZ
Oprysk roślin
Źródło: domena publiczna.

substancje lub ich mieszaniny, których celem stosowania jest ochrona roślin uprawnych przed patogenami, szkodnikami, regulacja wzrostu, rozwoju i innych procesów biologicznych oraz poprawa właściwości lub skuteczności tych substancji

Zakładanie łąk kwietnych w centrum miastaDfSs7avQwZakładanie łąk kwietnych w centrum miasta

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

turzyce (Carex)
turzyce (Carex)
RbSFe4YMII1IV
Trawa pampasowa, Ogród Botaniczny Logan, Wielka Brytania
Źródło: Humphrey Bolton, Geograph.org.uk, licencja: CC BY-SA 2.0.

rodzaj roślin trawiastych należących do jednoliściennychrośliny jednoliścienne (Liliopsida, nazwa synonimiczna: Monocotyledoneae)jednoliściennych: to byliny z rodziny ciborowatych (Cyperaceae) o kosmopolitycznym występowaniu (głównie w rejonach chłodnych i umiarkowanych) zarówno na siedliskach mokrych, wilgotnych, jak i suchych. Cechami charakterystycznymi są trójboczna łodyga (bez tzw. kolanek) i płaskie, szorstkie liście oraz niepozorne kwiaty. Turzyce rosnące na mokrych łąkach tworzą łąki (zwane dawniej kwaśnymi), które nie nadają się na pastwiska (wypuszczane na te łąki zwierzęta nie chcą jeść rosnącej na nich roślinności). Niektóre gatunki turzyc są używane w tapicerstwie, turzyce wysokie — na wyroby koszykarskie. Wiele gatunków turzyc sadzi się jako rośliny ozdobne (np. turzyca Morrowa, japońska (Carex morrovii), turzyca oszimska (Carex oshimensis), turzyca palmowa (Carex muskingumensis).

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

wermikulit
wermikulit
RCXpjDTunwhr5
Wermikulit po podgrzaniu jest gotowy do użycia
Źródło: KENPEI, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 3.0.

materiał ilasty wykorzystywany dla równomiernego wysiewu mieszanek nasion.

Wermikulit zwiększa objętość materiału siewnego, jest nośnikiem dla drobnych ziaren, a dzięki kontrastowej barwie wyznacza obsiany już fragment terenu

materiał pochodzenia naturalnego powstały przez spiekanie gliny. Można go stosować zamiast piasku. Wermikulit służy jako podłoże do wysiewu, a także do rozluźniania podłoża oraz pokrywania go przy wysiewie. Może służyć w budownictwie m.in. jako wypełniacz do mieszanki betonowej lub izolacja.

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

Pielęgnacja łąk kwietnychD1Ct2l33OPielęgnacja łąk kwietnych

Zakładanie łąk kwietnych w centrum miastaDfSs7avQwZakładanie łąk kwietnych w centrum miasta

wertykulacja
wertykulacja

zabieg pielęgnacyjny służący usuwaniu szkodliwego filcu z trawnika, powodującego gorszy stan zdrowotny roślin. Wertykulacja pozwala także na lepszą wymianę gazową z glebą oraz lepszy dopływ tleny i wilgoci do korzeni.

Pielęgnacja łąk kwietnychD1Ct2l33OPielęgnacja łąk kwietnych

wiechlinowate (nazwa użytkowa: trawy, Poaceae)
wiechlinowate (nazwa użytkowa: trawy, Poaceae)
RyMhG4ZQlmPy3
Pszenica (Triticum L.)
Źródło: Pixabay.com, domena publiczna.

rodzina z klasy jednoliściennychrośliny jednoliścienne (Liliopsida, nazwa synonimiczna: Monocotyledoneae)jednoliściennych obejmująca 850 rodzajów i około 11 tys. gatunków, występujących na lądach całej kuli ziemskiej, w różnych typach siedlisk. Obłe łodygi wiechlinowatych, nazywane źdźbłami, są zwykle puste i podzielone węzłami (tzw. kolankami) na międzywęźla. Liście tworzą długie, wąskie blaszki z pochwą obejmującą źdźbło w węźle. Wiatropylne kwiaty są drobne, o budowie bardzo uproszczonej, zebrane w kłoski, otoczone błoniastymi listkami – plewami i plewkami; kłoski są skupione w kwiatostany złożone: kłos, wiechę lub kolbę. Owoc, tzw. ziarniak, ma łupinę nasienną zrośniętą z owocnią (niełupka). Charakterystyczną cechą wiechlinowatych jest krzewienie się, tzn. tworzenie w dolnej części pędu korzeni przybyszowych i nowych pędów (powstaje zwarta darńdarńdarń). Największe znaczenie gospodarcze mają wiechlinowate zbożowe (np. pszenica (Triticum L.), żyto (Secale L.), jęczmień (Hordeum L.), owies (Avena L.), proso (Panicum L.), kukurydza (Zea), ryż (Oryza L.), sorgo (Sorghum Moench)) i wiechlinowate pastewne (np. życica (Lolium L.), wiechlina (Poa L.), kostrzewa (Festuca L.), tymotka (Phleum), wyczyniec (Alopecurus L.), kupkówka (Dactylis glomerata)). W krajach strefy międzyzwrotnikowej różnorodne zastosowanie mają drzewiaste gatunki bambusa (Bambusa Shreb.), uprawia się też trzcinę cukrową (Saccharum officinarum L.).

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

zbiorowisko roślinne
zbiorowisko roślinne
R1BCc9omGv80k
Żyzna buczyna niżowa – przykład zespołu roślinności, rezerwat przyrody Źródliskowa Buczyna w Puszczy Bukowej pod Szczecinem
Źródło: licencja: CC BY-SA 4.0.

skupisko roślin o określonym wyglądzie i składzie gatunkowym. Tworzą je rośliny mające podobne wymagania glebowe i klimatyczne. W zbiorowiskach roślinnych rośliny oddziałują wzajemnie na siebie oraz na swoje otoczenie. Przykłady zbiorowisk roślinnych to m.in. lasy grądowe, murawy, buczyny.

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie

zielone nawozy
zielone nawozy

zielona masa roślin, głównie motylkowatych, przyorana w celu wzbogacenia gleby, zwłaszcza w związki azotu i substancje organiczne

Łąki kwietne w Polsce i na świecieDa6ZPN3I7Łąki kwietne w Polsce i na świecie