Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
E-materiały do kształcenia zawodowego

Narzędzia i urządzenia kowalskie

MEC.02. Wykonywanie i naprawa wyrobów kowalskich - Kowal 722101

bg‑turquoise

Słownik pojęć dla e‑materiału

Aby wyszukać pojęcie lub frazę występujące w słowniku, wpisz je w poniższą ramkę.

1
budowa kowadła
budowa kowadła

korpus kowadła zazwyczaj wykonany jest z miękkiego materiału – staliwa lub ze stali. Na nim zabudowana jest płaska powierzchnia wykonana z twardej stali, nazywaną bitnią (lub gładzią). W bitni wykonane są na ogół dwa otwory: okrągły i kwadratowy. Otwór kwadratowy służy do montażu w nim narzędzi dodatkowych (podstawki, podcinki, rożki itp). Otwór okrągły używany jest przy przebijaniu materiału ( jako alternatywa dla dziurownicy): przebijak kowalski przechodzi przez przebijany materiał i nie uszkadza bitni i nie tępi się. Kowadło jednorożne ma róg okrągły (stożkowy), kowadło dwurożne ma róg okrągły oraz róg kwadratowy – wykorzystywane do odpowiednich prac kowalskich. Niektóre kowadła mają próg – płaską powierzchnię między rogiem okrągłym a bitnią, wykonaną z miękkiej stali lub staliwa, która służy do cięcia przecinakiem kowalskim. Dzięki temu, że próg jest miękki, nie tępi przecinaka. Cięcie przecinakiem na gładzi prowadzi do jej zniszczenia. Niektóre kowadła mają odpowiednio ukształtowana podstawę – stopę, czyli występ u podstawy kowadła służący temu samemu co próg, wykorzystywany także do spęczania długich przedmiotów

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

cęgi kowalskie
cęgi kowalskie

to specjalnie ukształtowane kleszcze, przeznaczone do poprzecznego chwytania prętów okrągłych o dużych średnicach. Cęgi mogą mieć zastosowanie np. w przypadku spęczania prętów o dużych średnicach

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

cyrkiel(narzędzie ślusarskie)
cyrkiel(narzędzie ślusarskie)

tzw. cyrkiel traserski służy do wyznaczania na przedmiotach metalowych okręgów lub łuków. Składa się z dwóch ostro zakończonych, ramion połączonych nitem

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

dziurownica kowalska
dziurownica kowalska

rodzaj narzędzia kowalskiego w formie grubej płyty (min. 3 cale i więcej) wykonanej ze staliwa lub żeliwa, zaopatrzonej w różnego rodzaju i wielkości otwory. Narzędzie służy do wykonywania otworów w materiałach obrabianych (przebijanie) za pomocą przebijaków kowalskich oraz spęczania, wyginania a po zastosowaniu odpowiednich nadstawek, również przy odsadzania prętów. Z boków dziurownicy umieszczone są wycięcia o różnych kształtach i wymiarach służące, jako foremniki do kucia materiału przy użyciu młotków profilowych tzw. nadstawek

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

gładzik
gładzik

narzędzie służące do wygładzania powierzchni materiału po procesie kucia. Gładzik osadzony jest na trzonku, jego powierzchnia robocza może mieć kształt kwadratowy, okrągły lub prostokątny

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

gwoździownica
gwoździownica

jest narzędziem służącym do spęczania łbów gwoździ wykonywanych metodą kucia swobodnego. Gwoździownica ma kształt listwy, w której znajduje się kilka otworów o różnej wielkości. Otwory w gwoździownicy mogą mieć kształt okrągły lub kwadratowy

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

imadło kowalskie
imadło kowalskie

imadła kowalskie wykonane są ze staliwa lub kutej stali. Przeznaczone są głównie do zaginania materiału bądź jego skręcania. Imadło kowalskie charakteryzuje możliwością chwytania materiałów o niewielkiej grubości, za to z bardzo dużą siłą. Imadło kowalskie posiada dwie szczęki. Szczękę stałą mocuje się do masywnego stołu, szczęka ruchoma w trakcie odkręcania śruby odchyla się po łuku, stopniowo tracąc równoległość względem szczęki stałej. Imadło posiada sprężynę, która odchyla szczękę ruchomą w trakcie odkręcania śruby

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

imadło ślusarskie
imadło ślusarskie

imadło ślusarskie stosowane jest do lżejszych prac w porównaniu do imadła kowalskiego. Imadła te mają głównie zastosowanie podczas piłowania, gwintowania, szlifowania, itp. Imadło ślusarskie składa sie z dwóch szczęk, z których jedna jest ruchoma a druga stała, śruby z pokrętłem oraz gwintowanej tulei. Szczęka ruchoma imadła przesuwa się, równolegle do szczeki stałej, w trakcie wkręcania bądź wykręcania śruby

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

instrukcja BHP na stanowisku kowala
instrukcja BHP na stanowisku kowala

jest to dokument, który zawiera najważniejsze wytyczne dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy kowala

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

kątownik (narzędzie ślusarskie)
kątownik (narzędzie ślusarskie)

może służyć do rysowania linii, które łączą się pod kątem prostym lub do sprawdzania kąta prostego np. pomiędzy dwoma złączonymi elementami

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

kleszcze kowalskie
kleszcze kowalskie

to jedno z narzędzi pomocniczych, stosowanych w trakcie obróbki (kucia) materiału. Kleszcze posiadają szczęki, których kształt umożliwia chwytanie prętów okrągłych, kwadratowych jak i płaskowników, w zależności od budowy pozwalającej na chwytanie materiału zarówno wzdłużnie jak i poprzecznie. Ze względu na budowę oraz przeznaczenie możemy wyróżnić: kleszcze uniwersalne, kleszcze płaskie otwarte lub domknięte, kleszcze płasko‑wypukłe, kleszcze płasko‑wklęsłe, kleszcze wklęsłe, chwytaki rurowe, kleszcze do nitów, kleszcze do blachy, kleszcze do tygli, kleszcze szpiczaste, kleszcze do płaskowników, kleszcze do grotów, kleszcze do kominka i inne

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

kowadło
kowadło

podstawowe narzędzie stanowiące wyposażenie kuźni, będące podstawą podstawą, na której spoczywa obrabiany przedmiot podczas kucia ręcznego lub będące częśią młota mechanicznego, w której kształtowany jest obrabiany dany materiał w procesie kucia. Ze względu na metodę kucia rozróżnia się kowadła: do kucia ręcznego, używane przy ręcznej obróbce metalu, na którym spoczywa obrabiany przedmiot podczas obróbki, do kucia maszynowego – stanowiące układ dwóch narzędzi (współpracujących ze sobą), mocowane na młotach mechanicznych lub prasach, które w procesie kucia swobodnego wywierają nacisk na obrabiany przedmiot

Kowadła do kucia ręcznego dzielą się na dwa główne typy:

  • jednorożne (nazywane niekiedy angielskimi)

  • dwurożne (nazywane niekiedy niemieckimi)

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

kuźniarka
kuźniarka

rodzaj mechanicznej prasy, w której występuje układ korbowy, jak również dwa suwaki, które poruszają się względem siebie pod kątem prostym

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

macka kowalska
macka kowalska

to narzędzie pomiarowe, przeznaczone do mierzenia materiału o wysokiej temperaturze, zbudowane z dwóch ramion połączonych na jednej osi. Ze względu na budowę dzielą się na wewnętrzne i zewnętrzne. Wykonane ze stali

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

maszyna kuźnicza
maszyna kuźnicza

maszyna wykorzystywana w procesie kucia

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

młot parowo – powietrzny
młot parowo – powietrzny

jest to maszyna – rodzaj młota kafarowego lub dwustronnego działania, przeznaczone do kucia głównie matrycowego, ale także swobodnego, wykorzystującego energię ciśnienia pary. Spotykane były młoty jednostronnego działania (bijak podnoszony ciśnieniem pary, a następnie spadający swobodnie) przy masie masa bijaka do 20 ton, oraz dwustronnego działania (cykl unoszenia i uderzenia wykonywany ciśnieniem pary). Młoty dwustronnego działania stosowane były tam, gdzie wymagana była większa częstość uderzeń przy mniejszej, w porównaniu do młotów jednostronnego działania, energii. Obecnie już nie używane, ze względu na przestarzałą technologię napędu parowego

Wizualizacja modelu w grafice 3D Maszyny i urządzenia kowalskie i kuźniczeD3WcDg8jtWizualizacja modelu w grafice 3D Maszyny i urządzenia kowalskie i kuźnicze

młot pneumatyczny (sprężarkowy)
młot pneumatyczny (sprężarkowy)

maszyna przeznaczona do kucia swobodnego a po użyciu odpowiednich foremników również do kucia matrycowego. Mechanizm wykorzystuje sprężone powietrze do poruszania bijaka, zastępującego ręczne młoty kowalskie

Sekwencje filmowe Działanie i użytkowanie maszyn i urządzeń kowalskich i kuźniczychD7pLqkUWHSekwencje filmowe Działanie i użytkowanie maszyn i urządzeń kowalskich i kuźniczych

młot sprężynowy (resorowy)
młot sprężynowy (resorowy)

maszyna służąca do obróbki plastycznej – kucia swobodnego lub matrycowego. Mechanizm poruszany jest silnikiem elektrycznym, który napędza koło wyposażone w korbowód, a następnie ruch przenoszony jest na ramię bijaka za pomocą resoru, zapewniającego odpowiednie parametry pracy maszyny.
Młot resorowy przedstawiony na filmie, składa się korpusu, silnika elektrycznego, pedału sterującego pracą bijaka, koła zamachowego pełniącego równocześnie role koła pasowego, układu korbowego z regulacją długości korby, resoru, bijaka z kowadłem górnym oraz szaboty z kowadłem dolnym.  Młot resorowy uruchamia się poprzez włączenie silnika elektrycznego, który napędza za pomocą pasa klinowego duże koło pasowe.  Przenoszenie napędu jest realizowane z pedału, który odchyla zamocowany na nim silnik, co powoduje słabsze lub silniejsze napięcie pasa klinowego.  Ruch obrotowy dużego koła pasowego, zamieniany jest za pomocą korbowodu na ruch posuwisto zwrotny. Korba będąca śrubą rzymską połączona jest na jednym końcu z podpartym wahliwie resorem, który podnosi i opuszcza bijak młota, zamocowany do drugiego końca resoru. Skok bijaka reguluje się za pomocą śruby rzymskiej, która wydłuża bądź skraca korbę młota. Siłę uderzenia reguluje kowal silniej bądź słabiej naciskając pedał młota

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Wizualizacja modelu w grafice 3D Maszyny i urządzenia kowalskie i kuźniczeD3WcDg8jtWizualizacja modelu w grafice 3D Maszyny i urządzenia kowalskie i kuźnicze

Sekwencje filmowe Działanie i użytkowanie maszyn i urządzeń kowalskich i kuźniczychD7pLqkUWHSekwencje filmowe Działanie i użytkowanie maszyn i urządzeń kowalskich i kuźniczych

młotek kowalski
młotek kowalski

to podstawowe narzędzie w pracy kowala. Służy nie tylko do kucia, ale także, w zależności od budowy, do wykonywania innych operacji kowalskich: gięcia, odsadzania, żłobienia, wygładzania bądź fakturowania materiału. (młotek żłobnik, odsadzak, przecinak) Młotki w zależności od wagi dzielą się na młotki jedno oraz dwuręczne o różnych kształtach i wagach, szereg narzędzi z gatunku nadstawek i podstawek mocowanych w otworze kwadratowym kowadła, żłobniki, młotki kuliste, rożki a także widełki do wyginania materiału

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

nadstawka
nadstawka

narzędzie kowalskie służące do obróbki materiału, pracujące ponad materiałem, np. leżącym na kowadle, uderzane młotkiem

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

odsadzak
odsadzak

narzędzie ręczne mocowane na trzonku, służące do nacinania i odsadzania materiału.

Odsadzak i odsadzka użyte razem, mają zastosowanie do procesu odsadzania dwustronnego lub czterostronnego materiału

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

odsadzka
odsadzka

narzędzie z trzpieniem mocowane w otworze kwadratowym kowadła. Odsadzka służy do nacinania i odsadzania nagrzanego materiału.

Odsadzak i odsadzka użyte razem, mają zastosowanie do procesu odsadzania dwustronnego lub czterostronnego materiału

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

palenisko kowalskie
palenisko kowalskie

palenisko kowalskie służy do nagrzewania materiału przeznaczonego do kucia. Głównym elementem paleniska kowalskiego jest kotlina, w jej dnie znajduje się okrągły otwór, przez który wdmuchiwane jest powietrze potrzebne do procesu spalania. Do kotliny przymocowany jest od spodu korpus regulacyjny wyposażony w dźwignie sterujące pracą zaworu powietrza oraz klapką popielnika. Zadaniem zaworu powietrza jest regulacja siły nadmuchu powietrza dostarczanego do spalania. Popielnik służy do usuwania resztek żużla, który wpada poprzez otwór w dnie kotliny do korpusu regulacyjnego. Korpus regulacyjny kotliny, połączony jest rurą z wentylatorem nadmuchowym. Na blacie paleniska po obu stronach kotliny umieszcza się obstawki, których zadaniem jest podniesienie strefy żaru do góry, oraz ograniczenie przesuwania sie jej na boki. Nad paleniskiem znajduje się okap odprowadzający spaliny do komina. W pobliżu paleniska powinien znajdować się pojemnik z wodą służący do skrapiania paliwa oraz studzenia narzędzi a także wydzielone miejsce na zapas paliwa potrzebnego do pracy

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Sekwencje filmowe Działanie i użytkowanie maszyn i urządzeń kowalskich i kuźniczychD7pLqkUWHSekwencje filmowe Działanie i użytkowanie maszyn i urządzeń kowalskich i kuźniczych

piec kowalski
piec kowalski

piec kowalski podobnie jak palenisko przeznaczony jest do nagrzewania materiału przed procesem kucia. Piec zasilany jest paliwem gazowym, najczęściej propanem. Posiada on komorę roboczą wykonaną z materiałów ogniotrwałych, w której umieszcza się wsad przeznaczony do kucia. U góry pieca znajdują się palniki spalające gaz, którego płomień nagrzewa umieszczony w komorze roboczej wsad. Piec połączony jest wężem z butlą gazową, do której przykręcony jest reduktor gazu

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

płyta kowalska
płyta kowalska

to narzędzie wykonane w formie masywnej płyty stalowej (grubość min. 3 cale) służące do prostowania dużych gabarytowo przedmiotów

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

podstawka
podstawka

narzędzie kowalskie o różnorodnym kształcie (zależnie od przeznaczenia – kuliste, wypukłe, wklęsło‑wypukłe i in.) służące do montowania w otworze kwadratowym kowadła, pod obrabianym materiałem – stąd nazwa. Mogą współpracować z odpowiednim młotkiem lub nadstawką

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

prasa hydrauliczna
prasa hydrauliczna

urządzenie techniczne, którego działanie kilkukrotnie zwiększa siłę nacisku przy pomocy zjawiska stałości ciśnienia w hydraulicznym układzie zamkniętym

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

proces technologiczny
proces technologiczny

usystematyzowane czynności, których celem jest zmiana właściwości chemicznych lub fizycznych przedmiotów w pracy

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

przecinak kowalski
przecinak kowalski

narzędzie przeznaczone do przecinania bądź nacinania nagrzanego materiału. Przecinaki w zależności od kształtu oraz ustawienia ostrza względem trzonka rozróżnia sie na podłużne, poprzeczne oraz łukowe. W przypadku przecinania grubszych materiałów, często używa się przecinaka w parze z podcinką, mocowaną w otworze kwadratowym kowadła. Istnieją również przecinaki maszynowe, które służą do ciecia materiału na młocie resorowym lub pneumatycznym

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

przebijak
przebijak

jest narzędziem służącym do wykonywania otworów nagrzanym materiale. Część robocza przebijaka ma stożkowy kształt, jej przekrój może być okrągły, kwadratowy lub prostokątny. Po wykonaniu otworu przebijakiem stożkowym, ostateczny kształt otworu koryguje się przebijakiem kalibrującym. Jest on w formie trzpienia o beczułkowatym kształcie

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

rożek
rożek

narzędzie z trzpieniem mocowane w otworze kwadratowym kowadła. Rożek ma głównie zastosowanie w kowalstwie artystycznym, pozwala zaginać materiał po łuku o niewielkim promieniu

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

szczypce kabłąkowe
szczypce kabłąkowe

to podobnie jak kleszcze narzędzie kowalskie, służące do przytrzymywania obrabianych materiałów lub wyrobów. Są na ogół mniejsze niż szczypce i  przeznaczone są do wzdłużnego chwytania materiałów o niedużym przekroju. Wyprofilowanie szczęk pomiędzy nitem a częścią chwytającą, umożliwia trzymanie materiałów zakończonych np. niewielką wolutą

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

szlifierka
szlifierka

narzędzie służące do szlifowania między innymi gotowych odkuwek. Szlifierki stosowane w kuźni to najczęściej szlifierki stołowe lub kątowe

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

widełki kowalskie
widełki kowalskie

narzędzie pomocnicze, przeznaczone są do wyginania różnego rodzaju prętów oraz płaskowników, posiadające trzpień mocowany w otworze kwadratowym kowadła oraz dwa ramiona o odpowiednim kształcie

Plansza interaktywna Narzędzia kowalskieDDPMM8oW2Plansza interaktywna Narzędzia kowalskie

wzornik
wzornik

matryca używana w kowalstwie w formie tablic, ilustracji wyrobów kowalskich: bram, krat, okuć, balustrad, szyldów, kluczy zarówno historycznych jak i współczesnych

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia

żłobnik
żłobnik

narzędzie służące głównie do wykonywania rowków, może służyć także do szybkiego wydłużania lub rozszerzania kutego materiału. Żłobniki mogą być podłużne lub poprzeczne, istnieją także żłobniki łukowe, które służą głównie do wykonywania zdobień w kutym materiale. Czasami stosuje się także żłobniki z trzpieniem, które mocuje sie w otworze kwadratowym kowadła

Wycieczka wirtualna Modelowa kuźniaDylvMFAUNWycieczka wirtualna Modelowa kuźnia