E-materiały do kształcenia zawodowego

Oprawianie kamieni jubilerskich

MEP.05. Oprawianie kamieni jubilerskich - Złotnik – Jubiler 731305

bg‑blue

Słownik pojęć dla e‑materiału

Aby wyszukać pojęcie lub frazę występujące w słowniku, wpisz je w poniższą ramkę.

1
boraks, czyli tetraboran sodu Na2B4O7
boraks, czyli tetraboran sodu Na2B4O7

boraks to nieorganiczny związek chemiczny, sól sodowa kwasu borowego. W jubilerstwie stosuje się go jako środek do lutowania i czyszczenia złotej i srebrnej biżuterii oraz przedmiotów ze stali nierdzewnej. W formie proszkowanej jest przydatny w procesie topienia metali szlachetnych i wytwarzania stopów. Sypiąc odrobinę boraksu do roztopionego stopu, podnosi się jego temperaturę, dzięki czemu stop nie porowacieje

R1Dvuaw5SKkev
Kolba z boraksem
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
cajzyny
cajzyny

przeciągadła to płytki wykonane ze stali narzędziowej z otworami o różnych średnicach i kształtach. W jubilerstwie najczęściej stosuje się przeciągadła polerowane z otworami okrągłymi, kwadratowymi, owalnymi i trójkątnymi. Mogą mieć różną liczbę oczek i wymiary. Każde oczko jest opisane na płytce swoim rozmiarem. Cajzyny umieszcza się w imadle umocowanym do stabilnego blatu. Służą do przeciągania drutów wykonanych z metali szlachetnych i ich stopów

RHBQf0cestgKS
Cajzyn
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
cęgi, szczypce, kleszcze, szyncęgi
cęgi, szczypce, kleszcze, szyncęgi

cęgi, kleszcze i szczypce stosowane są do uciskania, zaginania, kształtowania i cięcia różnych elementów wyrobów jubilerskich. Każdy jubiler posiada szeroką gamę rozmaitych typów tych narzędzi i używa ich w zależności od wykonywanych czynności. Czołowe i boczne służą do cięcia drobnych elementów. Proste, okrągłe i półokrągłe mogą być wykorzystywane do wyginania metalu, kształtowania, a nawet przeciągania drutu przez cajzyny. Szyncęgi to specjalne wykonane szczypce, które służą do wyginania różnych elementów wyrobów, np. do kształtowania szyn pierścionków czy obrączek. Mają jedno ramię spiłowane na półokrągło, dzięki czemu nie kaleczą metalu. Często jubilerzy sami modyfikują narzędzia, żeby dostosować je do swoich potrzeb

RDtlIIlSoOBiw
cęgi i kleszcze
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RwUhQzoX6K4tb
cęgi i kleszcze
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
frezarka i frezy
frezarka i frezy

frezarka to wielofunkcyjna maszyna do skrawania, grawerowania, szlifowania oraz obróbki wykończeniowej metali szlachetnych i ich stopów, a także kamieni, wyrobów ceramicznych i innych. Można w niej montować frezy stalowe, węglikowe i diamentowe o różnych kształtach, np. walcowe, stożkowe, kulkowe czy walcowo‑stożkowe. Frezy do szlifowania metali mają powierzchnię wyprofilowaną z bardzo drobno naciętych krawędzi, co pozwala na delikatne i dokładne szlifowanie obrabianego metalu

R1QSxV8Kg0ZMn
frezarka i frezy
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
imadło
imadło

przyrząd do przytrzymywania przedmiotów w trakcie montażu i obróbki elementów wyrobu lub do przytrzymywania narzędzi służących do obróbki ręcznej lub mechanicznej. Zazwyczaj posiada stabilny żeliwny korpus, który montuje się do blatu roboczego, i okrągłą platformę kowadła. Może być wyposażone w prowadnice, wymienne szczęki, wrzeciona z gwintami trapezowymi do łatwego zazębiania się przy dużym obciążeniu. Posiada regulowaną szerokość szczęk i napinania

RCXn1kS1ApdoC
imadło
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
korneisen (perelnik)
korneisen (perelnik)

zakuwacze zaprojektowane specjalnie do zakuwania kamieni w korny. Mają polerowaną część roboczą i półokrągłe gniazdo, w którym są umieszczane, tzw. grzybek. Narzędzie to pozwala wykonać zaokrągloną półkulkę bardzo blisko kamienia. Korneiseny mogą mieć różne rozmiary

RVjEzSV8dfLc2
korneisen
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
lutownica
lutownica

lutownica to narzędzie służące do łączenia ze sobą dwóch lub więcej elementów metali bądź ich stopów za pomocą lutu. W jubilerstwie najczęściej stosuje się lutowanie miękkie, gdzie lut ma możliwie niski punkt topnienia, niższy niż łączone metale. Dotykając rozgrzanym grotem lutownicy do punktu stycznego lutowanych elementów, topimy miejsce łączenia i nanosimy na nie lut, który trwale i skutecznie spajać oba elementy. Grzałka lutownicy podgrzewa mosiężny grot do temperatury poniżej 450ºC przy lutowaniu miękkim i powyżej 450ºC przy lutowaniu twardym

mikroskop jubilerski
mikroskop jubilerski

specjalnie przystosowany dla jubilerów, zegarmistrzów i grawerów mikroskop na ruchomym stojaku. Oprócz okularów posiada także oświetlenie LED z regulowanym natężeniem światła. Soczewki powiększające obraz drobnych elementów wyrobów jubilerskich i duża przestrzeń robocza pozwalająca na manewrowanie narzędziami umożliwiają precyzyjne osadzanie nawet najmniejszych kamieni i kształtowanie najdrobniejszych szczegółów wyrobu. W użyciu są również mikroskopy gemmologiczne, które służą do określania barwy, jej odcieni i nasycenia oraz innych efektów optycznych oraz własności fizycznych kamieni szlachetnych i ozdobnych

R1BaO2ZVD8vBf
mikroskop jubilerski
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
młotki jubilerskie
młotki jubilerskie

w jubilerstwie używa się różnych typów młotków. Duże i ciężkie młotki stalowe służą zazwyczaj do kucia. Małe i lekkie, ale twarde – również z głownią ze stali – stosuje się do repusowania i cyzelowania wyrobów, delikatnego kucia, kształtowania i plantowania blachy lub drutu. Miękkie młotki wykonane z drewna, rogu, skóry, gumy i tworzyw sztucznych to narzędzia specjalnego zastosowania. Używa się ich wtedy, kiedy zachodzi obawa uszkodzenia bądź zarysowania opracowywanej powierzchni

RQpBR9awauwK5
młotek jubilerski
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
myjka ultradźwiękowa
myjka ultradźwiękowa

urządzenie, które wykorzystując zjawisko kawitacji, czyści trudno dostępne powierzchnie. Drgania myjki powodują powstawanie małych pęcherzyków powietrza w cieczy myjącej, które uderzają o czyszczoną powierzchnię i implodują, usuwając cząsteczki zanieczyszczeń. To szczególnie ważne przy skomplikowanych kształtach i ażurowych powierzchniach wyrobów jubilerskich. Myjki ultradźwiękowe mają również funkcję podgrzewania. Wyroby zanurza się w mieszaninie wody, środka myjącego i amoniaku

RpafXeRp03cjT
myjka ultradzwiękowa
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
okulary jubilerskie
okulary jubilerskie

okulary powiększające obraz blokujące i pochłaniające światło niebieskie i zielone. Oprócz zamontowanej w oprawie lupy powiększającej lub soczewek powiększających mają filtr soczewkowy, który służy do ochrony przed szkodliwym działaniem sztucznego światła. Miewają także wmontowane oświetlenie LED

R1amZFL7eF8it
okulary jubilerskie
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
pęseta
pęseta

w jubilerstwie pęsety są nieodzownym narzędziem drobnym. Pęsety wykonane z tworzywa są odporne chemicznie i używa się ich do przytrzymywania wyrobów podlegających obróbce chemicznej. Pęsety ze stali lub tytanu z izolacją cieplną są często używane do przytrzymywania wyrobów lutowanych, spawanych czy topionych. Pęsety z izolacją silikonową są idealne do chwytania przedmiotów, które nie mogą się zarysować. Pęsety z blokadą służą do przytrzymywania kamieni

pilnik
pilnik

pilniki służą do poprawiania krawędzi wyrobu, która powstała po cięciu lub wycinaniu. W jubilerstwie najczęściej stosuje się pilniki igiełkowe, z bardzo cienkim końcem. Mogą być wykonane ze stali narzędziowej lub chromowej z nasypem diamentowym. Ich przekrój bywa płaski, trójkątny, okrągły i półokrągły. To, jakiego pilnika się użyje, zależy od rodzaju wykonywanej czynności oraz materiału, z którego jest wyrób

piłka włosowa (gesztelka)
piłka włosowa (gesztelka)

gesztelka to stalowa regulowana oprawka z drewnianą rączką do osadzania brzeszczotów włosowych. Konstrukcja tego narzędzia umożliwia precyzyjne cięcie proste lub nieregularne. Grubość brzeszczotów dobiera się do grubości blachy lub drutu. Wybór zależy również od czynności, jaką chcemy wykonać. Każdy brzeszczot włosowy posiada numerację wskazującą na jego szerokość i liczbę zębów. Im grubsza blacha/drut, tym grubszy brzeszczot z większymi odległościami między zębami. Często stosuje się to narzędzie także do wycinania ażuru w wyrobie

R7F1AXNginsJF
gesztelka
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
polerka ręczna
polerka ręczna

szlifierka to narzędzie posiadające mikrosilnik i montowane do niego końcówki polerskie. Tarcze i szczotki używane są do wybłyszczenia powierzchni metodą ścierania. Końcówki mogą być tekstylne (z bawełny, filcu, flaneli lub innych materiałów), z włosia lub gumowe. Mają różne kształty. Przy polerowaniu konieczne jest użycie także past polerskich

puncyn i anka
puncyn i anka

służą najczęściej do kształtowania blach i płaskowników. Puncyny mają kuliste głowice dostosowane średnicami do dołków wydrążonych w ścianach anek. Anki i puncyny są różnej wielkości. Spotyka się również anki rowkowe, których otwory mają formę półwalców i służą do kształtowania rurek i półwalców. Wszystkie te narzędzia są gładko wypolerowane, dzięki czemu nie uszkadzają opracowywanej powierzchni metalu

R1KaHMiIusjvs
puncyny i anka
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
rygiel gładki
rygiel gładki

rygiel to specyficzna forma kowadła w formie wydłużonego stożka, na którym kształtuje się szyny obrączek, pierścionków oraz bransoletek. Może mieć różne średnice i kształty o przekroju koła, kwadratu czy owalu. Rygiel jest gładko wypolerowany, dzięki temu nie zostawia śladów na kształtowanym/kutym metalu

RHkTWTDTSXanD
rygiel gładki
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
stół złotniczy (jubilerski)
stół złotniczy (jubilerski)

stół złotniczy jest trochę wyższy od zwykłego stołu, powinien być stabilny i wytrzymały z solidnym grubym blatem. Podstawę takiego stołu często tworzą bardzo przydatne półki i szafki na narzędzia. W blacie stołu znajduje się półkoliste wycięcie o średnicy około 40–45 cm, a do krawędzi tego wycięcia zamocowany jest mocny skórzany fartuch (fel) w kształcie koła. Do fela w czasie pracy wpadają opiłki kruszców, drobne detale i odpadki. Pośrodku wycięcia w blacie przymocowany jest klin z twardego drewna, tzw. fajnagel, który służy jako podpórka dla obrabianych przedmiotów. Bardzo ważnym elementem wyposażenia stołu jest dobre oświetlenie stanowiska pracy

R10TVSp25cqmT
stół złotniczy (jubilerski)
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
suwmiarka
suwmiarka

suwmiarka to precyzyjne narzędzie do mierzenia elementów wyrobów. Specjalnie ukształtowana skala pozwala mierzyć średnicę wewnętrzną i zewnętrzną otworu oraz jego głębokość. Z dużą dokładnością określa średnicę, czyli grubość materiału, oraz jego długość. W jubilerstwie stosuje się zarówno suwmiarki tradycyjne, jak i elektroniczne

szlifierka
szlifierka

szlifierka to narzędzie posiadające mikrosilnik i montowane do niego końcówki szlifierskie. Końcówki dobiera się w zależności od wykonywanej czynności i materiału, z którego chcemy usunąć powstałe w procesie obróbki rysy. Do szlifowania używa się papierów ściernych o różnej gradacji (od gruboziarnistych po drobnoziarniste) lub gumek szlifierskich. Końcówki mogą być talerzowe, stożkowe, płaskie lub inne

uchwyt grawerski obrotowy (tzw. klupa)
uchwyt grawerski obrotowy (tzw. klupa)

uchwyt grawerski obrotowy, nazywaną klupą, to nowocześniejsza i bardziej funkcjonalna forma kuli grawerskiej. W klupie, jak w imadle, przytrzymuje się wyrób podczas zakuwania kamienia. Obrotowa główka pozwala na lepsze manewrowanie wyrobem i dostęp do niego od każdej strony

wykrojniki i stemple
wykrojniki i stemple

pozwalają na szybkie uzyskanie pewnych podstawowych kształtów, takich jak koła, owale czy kwadraty. W celu uzyskania pożądanego kształtu blachę z metali szlachetnych i ich stopów wsuwa się w otwór wykrojnika i uderza młotkiem w stempel/tłok, który wypycha wycięty profil. Wykrojniki oraz stemple mogą być różnych kształtów i rozmiarów

RsIiyGOTu1AaW
wykrojniki
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
zakuwacze (zakuwaki)
zakuwacze (zakuwaki)

narzędzia jubilerskie służące do osadzania kamieni. W uchwycie do zakuwaczy, tzw. grzybku, umieszcza się zakuwaki, które mogą mieć różne rozmiary i kształty. Przy ich pomocy zagina się oprawę kamienia do środka, co powoduje sztywne osadzenie go w gnieździe

R193Yl0qduSDi
zakuwacze
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.