E-materiały do kształcenia zawodowego

Źródła światła i oprawy oświetleniowe

ELE.02 Montaż, uruchamianie i konserwacja instalacji, maszyn i urządzeń elektrycznych – Elektryk 741103, Technik elektryk 311303

bg‑green

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑materiału zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑materiału, w których zostały użyte.

Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w e‑materiale.

1
analizator widma
analizator widma

urządzenie, które służy do sprawdzania zaburzeń generowanych przez źródło światła

RjW846DCkeoYr
Źródło: www.gotronik.pl.
bilans energetyczny
bilans energetyczny

zestawienie ujmujące po stronie przychodu sumę energii doprowadzonej do badanego układu (np. całej elektrowni, sieci elektroenergetycznej kraju) i energii uzyskanej w toku przebiegu procesu (np. ciepła tworzenia kryształów), a po stronie rozchodu – sumę energii użytecznej i straconej

dioda elektroluminescencyjna – LED (ang. light emitting diode)
dioda elektroluminescencyjna – LED (ang. light emitting diode)

półprzewodnik, przyrząd elektronowy o dwóch elektrodach (anoda i katoda) odznaczający się nieliniową i niesymetryczną charakterystyką prądowo‑napięciową, emituje promieniowanie w zakresie światła widzialnego, podczerwieni i ultrafioletu; jedno z najnowocześniejszych i najszybciej rozwijających się źródeł światła

RcNIV2Tw8F5ia
Źródło: wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 2.0.
długość fali
długość fali

najmniejsza odległość między dwoma punktami o takiej samej fazie zaburzenia (drgań), czyli między dwoma powtarzającymi się fragmentami fali; oznaczana grecką literą lambda (lambda)

elementy elektroniczne SMD (Surface Mount Device)
elementy elektroniczne SMD (Surface Mount Device)

elementy montażu powierzchniowego; drobne elementy z płaską obudową oraz końcówkami lutowniczymi umiejscowionymi z boku obudowy lub okalającymi ją jak kołnierz. W przeciwieństwie do większych rezystorów i układów scalonych, na ich obudowach nie podaje się oznaczeń wartości ani nie umieszcza kodu barwnego. Elementy SMD są wrażliwe na wyładowania elektrostatyczne lub występowanie przepięć, dlatego praca z nimi powinna odbywać się w środowisku ochrony ESD (Electro‑Static Discarge), która zabezpiecza półprzewodniki przed zniszczeniem. Do elementów SMD należą: tranzystory, oporniki, układy scalone, kondensatory i inne komponenty przeznaczone do montażu powierzchniowego

kula Ulbrichta
kula Ulbrichta

urządzenie do precyzyjnego pomiaru spektrum światła, kula z otworkiem, wewnątrz której umieszcza się kolejno źródło światła wzorcowe i badane

lampa niskoprężna
lampa niskoprężna

lampa o mocy od 18 do 180 W, niskoprężne lampy sodowe osiągają skuteczność świetlną do 206 lm/W, emitują żółto‑pomarańczowe światło o temperaturze barwowej 1800 K, ich trwałość wynosi do 16 tys. godzin, bardzo słabo oddają barwy, stosowane do oświetlenia autostrad, dróg szybkiego ruchu i tuneli

R1bjP3bsSDhIu
Źródło: domena publiczna.
lampa rtęciowa
lampa rtęciowa

źródło światła o wyładowaniu łukowym, przeznaczone do stosowania na zewnątrz lub w pomieszczeniach wyższych niż 4 m. Łuk elektryczny pomiędzy elektrodami pali się w oparach rtęci, emitując światło widzialne. Lampy rtęciowe mają bardzo duży strumień świetlny (skuteczność świetlna wynosi ok. 60 lm/W) przy ograniczonym współczynniku oddawania barw (emitują światło niebiesko‑zielone). Zaletą lamp rtęciowych jest duża trwałość sięgająca 12 000 godzin. Podstawowe wady to skomplikowany zapłon i duża wrażliwość na zanik napięcia zasilającego

Rudcn0JnmJGPB
Źródło: domena publiczna.
lampa sodowa
lampa sodowa

źródło światła przeznaczone do stosowania na zewnątrz (np. przy oświetlaniu ulic). Zawiera jarznik wypełniony parami sodu i rtęci, dzięki czemu całe emitowane światło skupione jest na długości ok. 590 nm, co z kolei odpowiada żółtej barwie światła. Zalety lamp sodowych to bardzo duża skuteczność świetlna (do 120 lm/W), wysoka trwałość (do 20 000 godzin) i zapewnienie dużego kontrastu widzenia

lampa wysokoprężna
lampa wysokoprężna

lampa o mocy od 50 do 1000 W, o skuteczności świetlnej od 68 do 150 lm/W, emitują światło o barwie 2000 K, żółto‑złocistej lub pomarańczowej, stosowane zwykle do oświetlania otwratych terenów i arterii komunikacyjnych. Trwałość lamp wysokoprężnych wynosi od 10 do 24 tys. godzin

RYPM5cMWdhCI2
Źródło: domena publiczna.
luksomierz
luksomierz

urządzenie do pomiaru natężenia światła (w luksach, lx)

RX37bc52ACdyM
Źródło: domena publiczna.
luminancja
luminancja

wielkość świetlna charakteryzująca źródło światła; określa ilość światła wypromieniowanego przez daną powierzchnię źródła (jeżeli ta sama ilość światła wypromieniowana jest przez świetlówkę i żarówkę halogenową, większą luminancję posiada żarówka halogenowa ze względu na małą powierzchnię). Duża luminancja jest zjawiskiem niepożądanym, gdyż prowadzi zwykle do powstania olśnienia. Jednostką luminancji jest kandela na metr kwadratowy (cd/m²)

melanopsyna
melanopsyna

światłoczuły pigment obecny w fotoreceptorach, dodatkowy barwnik wzrokowy w ludzkim oku, bardzo czuły na światło niebieskie; odgrywa ważną rolę w ustalaniu rytmu dobowego u ssaków

moc źródła światła
moc źródła światła

ilość energii elektrycznej zużywanej przez źródło oraz ilość emitowanego przez nie światła, wartość wyrażana w lumenach (dawniej w watach); im więcej lumenów, tym więcej światła emitowanego przez źródło

natężenie oświetlenia
natężenie oświetlenia

określa ilość strumienia świetlnego padającego na daną powierzchnię; natężenie oświetlenia wynosi 1 luks (lx), jeżeli na powierzchnię 1 metra kwadratowego pada strumień świetlny o wartości 1 lumena

oprawa oświetleniowa
oprawa oświetleniowa

urządzenie służące do rozsyłania i przekształcania światła wypromieniowanego z umieszczonego w oprawie oświetleniowej źródła

oświetlenie awaryjne
oświetlenie awaryjne

oświetlenie montowane w budynkach użyteczności publicznej i w ciągach komunikacyjnych w celu zapewnienia ich użytkownikom bezpieczeństwa w warunkach braku zasilania głównych obwodów oświetleniowych. Dzieli się na oświetlenie z oprawami z własnym zasilaniem (akumulatory) i zasilane ze źródła zewnętrznego (bateria centralna). Parametry oświetlenia awaryjnego określa norma PN‑EN 1838

radiator
radiator

rozpraszacz ciepła, element zwiększający skuteczność (intensywność) odprowadzania do otoczenia i rozpraszania w nim ciepła wydzielanego (w wyniku przepływu prądu elektrycznego) podczas pracy przyrządu elektronicznego, np.: tranzystora, diody, układu scalonego, lampy elektronowej

skuteczność świetlna
skuteczność świetlna

dodatkowy parametr źródła światła, określający ilość światła, jaką można uzyskać z mocy elektrycznej tego źródła; im wyższa skuteczność świetlna, tym źródło bardziej wydajne, jednostka: lumen/wat (lm/W)

spektrometr
spektrometr

urządzenie do pomiaru składu widmowego promieniowania

spektrum (widmo światła)
spektrum (widmo światła)

obraz uzyskany w wyniku rozszczepienia widzialnego światła niemonochromatycznego na składowe o różnych długościach fal (różnych barwach), np. przy użyciu pryzmatu

Rrcvcl58gTkwW
Przestrzeń barw
Źródło: domena publiczna.
strumień świetlny
strumień świetlny

wielkość świetlna charakteryzująca źródło światła; określa ilość światła wypromieniowaną przez źródło; oznaczany literą phi (phi), jego jednostką jest lumen (lm)

światłość
światłość

wielkość świetlna charakteryzująca źródło światła; określa ilość światła wypromieniowaną w określonym kierunku lub w określonej przestrzeni (kącie bryłowym), mierzona w kandelach

świetlówka (lampa fluorescencyjna)
świetlówka (lampa fluorescencyjna)

źródło światła, w którym światło emitowane jest przez luminofor pokrywający wewnętrzną stronę bańki, świecący pod wpływem promieniowania ultrafioletowego. Światło emitowane przez świetlówki ma długość 400‑700 nm. Główne zalety świetlówki to duża skuteczność, mała luminancja i wysoka trwałość, którą obniża częste włączanie i wyłączanie świetlówki. Wady lamp fluorescencyjnych to tętnienie strumienia świetlnego, słabe oddawanie barw i skomplikowany układ zasilający

temperatura barwowa światła (barwa światła)
temperatura barwowa światła (barwa światła)

obiektywna miara wrażenia barwy danego źródła światła, wartość mierzona w kelwinach (K); im wyższa liczba kelwinów, tym światło jest zimniejsze (białe); im niższa liczba kelwinów, tym światło jest cieplejsze (żółte): barwa zimna – 4600–6500 K, barwa neutralna – 3300–4500 K, barwa ciepła – 2200–3200 K

trwałość źródła światła
trwałość źródła światła

czas świecenia do momentu wygaśnięcia lub chwili, gdy źródło światła przestaje spełniać wymagania dotyczące wartości emitowanego strumienia wskazane przez normy; trwałość podaje się w godzinach

współczynnik (wskaźnik) oddawania barw
współczynnik (wskaźnik) oddawania barw

CRI  (ang. colour rendering index) – dodatkowy parametr źródła światła, określający wierność oddawania barw przedmiotów oświetlanych tym źródłem w odniesieniu do światła słonecznego, jego maksymalna wartość to 100. Informuje o tym, w jakim stopniu dane źródło światła umożliwia obserwację kolorów

żarówka (lampa żarowa)
żarówka (lampa żarowa)

źródło światła, w którym elementem emitującym światło jest żarnik (najczęściej z domieszkowanego wolframu) rozgrzany pod wpływem przepływu prądu elektrycznego. Żarówki produkowane są na napięcie 230 V, ale także 2,5 V, 3 V, 3,5 V, 6 V, 12 V, 24 V. Moc żarówek waha się od 15 do 1500 W. Typowe mocowanie żarówek w oprawach dokonywane jest za pomocą gwintu lub bagnetu w przypadku żarówek narażonych na wstrząsy. Zaletą żarówek jest bardzo dobre oddawanie barw. Wady to duża wrażliwość na wahania napięcia i niewielka trwałość

RPm4XENb3LXFj
Źródło: domena publiczna.
żarówka halogenowa
żarówka halogenowa

lampa żarowa o wysokiej trwałości ze względu na regeneracyjny cykl halogenowy, zachodzący dzięki wypełnieniu bańki żarówki halogenkami i wytworzeniu temperatury powyżej 2500°C. Tak wysoką temperaturę uzyskuje się przez zmniejszenie wymiarów bańki i wykonanie jej z kwarcu

R9HtciubTvuWn
Źródło: domena publiczna.