E-materiały do kształcenia zawodowego

Budowa statku powietrznego – podstawy

Obsługa operacyjna portu lotniczego i współpraca ze służbami żeglugi powietrznej — Technik lotniskowych służb operacyjnych

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Aerodyna
Aerodyna

statek powietrzny, który unosi się w powietrzu dzięki sile nośnej powstającej na opływanych przez powietrze powierzchniach nośnych (ruchomych lub nieruchomych)

R1X2wsIRXyGLk
Ilustracja przedstawia pasażerski samolot odrzutowy z dwoma silnikami podwieszonymi pod skrzydłami.
Aerodyna
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
Aerodynamika
Aerodynamika

dział mechaniki płynów zajmujący się badaniem zjawisk związanych z ruchem płynów oraz wyznaczaniem sił działających na ciała stałe poruszające się względem płynu

Aerostat
Aerostat

statek powietrzny, który unosi się w powietrzu dzięki sile wyporu hydrostatycznego

Amortyzator
Amortyzator

podzespół podwozia statku powietrznego, przeznaczony do przejmowania i rozpraszania energii podczas startu i lądowania samolotu oraz jago ruchu po ziemi

APU – (APU – Auxiliary Power Unit – pomocnicza jednostka energii)
APU – (APU – Auxiliary Power Unit – pomocnicza jednostka energii)

urządzenie przeznaczone do uruchamiania głównych silników samolotów, najczęściej przy pomocy sprężonego powietrza, zapewnienia energii elektrycznej, ciśnienia w instalacji hydraulicznej oraz zasilania układu klimatyzacji podczas postoju samolotu

Awionika
Awionika

ogół urządzeń elektronicznych, optoelektronicznych i mechatronicznych zapewniających właściwe i bezpieczne funkcjonowanie statków powietrznych

Ciąg
Ciąg

siła wytwarzana przez zespół napędowy statku powietrznego.

Ciąg niezbędny
Ciąg niezbędny

ciąg zespołu napędowego, który jest potrzebny do pokonania siły oporu czołowego w danych warunkach lotu

Ciąg rozporządzalny
Ciąg rozporządzalny

maksymalny, możliwy ciąg zespołu napędowego w danych warunkach lotu

Cięciwa profilu
Cięciwa profilu

odcinek prosty łączący dwa najbardziej odległe punkty na profilu

Ciśnienie dynamiczne
Ciśnienie dynamiczne

dodatkowy napór na określoną powierzchnię jaki wywiera całkowicie wyhamowane powietrze

Ciśnienie statyczne
Ciśnienie statyczne

ciśnienie jakie wywiera powietrze przy prędkości względnej równej zero

Czarna skrzynka
Czarna skrzynka

potoczna nazwa rejestratorów parametrów lotu lub rozmów załogi (zwykle koloru pomarańczowego lub czerwonego)

Długotrwałość lotu
Długotrwałość lotu

maksymalny, możliwy czas lotu statku powietrznego od startu do lądowania

Dobieg samolotu
Dobieg samolotu

droga przebyta przez samolot od momentu przyziemienia podczas lądowania do chwili zatrzymania samolotu na drodze startowej lub do osiągnięcia prędkości kołowania

Dolnopłat
Dolnopłat

samolot, którego skrzydła zmocowano (w przybliżeniu) w dolnej części kadłuba

R17iVT3kCMoc4
Ilustracja przedstawia samolot będący dolnopłatem. Jego skrzydła są zamontowane na spodzie kadłuba. Przykład mocowania silnika pokazuje niewielką swobodę w jego możliwym umiejscowieniu, ale podwozie może być wtedy zamontowane na skrzydłach.
Dolnopłat
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
Dopalacz
Dopalacz

podzespół turbinowego silnika odrzutowego. Dodatkowa komora spalania umieszczona za turbiną. Dopalacz służy do zwiększania siły ciągu

Doskonałość aerodynamiczna
Doskonałość aerodynamiczna

stosunek siły nośnej do siły oporu czołowego lub stosunek współczynnika siły nośnej do współczynnika siły oporu czołowego

Dron
Dron

statek powietrzny, który nie wymaga do lotu załogi obecnej na pokładzie oraz nie ma możliwości zabierania pasażerów, pilotowany zdalnie lub wykonujący lot autonomicznie

Duraluminium
Duraluminium

stop aluminium z miedzią, magnezem i manganem

Dyfuzor
Dyfuzor

kanał przepływowy o zmiennym przekroju poprzecznym w którym następuje spadek prędkości przepływu i wzrost cieśnienia statycznego

Dysza
Dysza

kanał przepływowy o zmiennym przekroju poprzecznym w  którym następuje wzrost prędkości przepływu i spadek cieśnienia statycznego

Dźwigar
Dźwigar

podłużny element konstrukcyjny płatowca składający się z dwóch pasów i łączącej ich ścianki. Element konstrukcyjny o dużej wytrzymałości na zginanie i siłę poprzeczną

Elektron
Elektron

stop magnezu z aluminium, cynkiem i manganem

Goleń
Goleń

ukośny albo pionowy element, jego zadaniem jest przeniesienie obciążenia z płatowca na koła; golenie podwozia dzieli się na główne, pomocnicze i dodatkowe (w zależności od rozkładu przenoszonych sił). Goleń główna przenosi zasadniczą siłę powstającą podczas lądowania statku powietrznego, goleń pomocnicza i dodatkowa służą do odciążenia jej zasadniczej części i pełni rolę pomocniczą

Górnopłat
Górnopłat

samolot, którego skrzydła zmocowano (w przybliżeniu) do górnej części kadłuba

RYs2NWl10ymBr
Ilustracja przedstawia samolot będący górnopłatem. Jego skrzydła są zamocowane w górnej części kadłuba. Przykład mocowania silnika pokazuje dużą swobodę w jego możliwym umiejscowieniu, ale podwozie musi być wtedy zamontowane na kadłubie.
Górnopłat
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
Granica plastyczności
Granica plastyczności

naprężenia po przekroczeniu których konstrukcja ulega trwałym (plastycznym) odkształceniom

Granica wytrzymałości
Granica wytrzymałości

naprężenia po przekroczeniu których konstrukcja ulega zniszczeniu

Hamulec aerodynamiczny
Hamulec aerodynamiczny

jest tworzony przez powierzchnie sterowe, w postaci wysuwających lub wychylających się płyt; stosuje się je w celu zwiększenia oporu powietrza, a jednocześnie zmniejszenia prędkości postępowej statku powietrznego (głównie w fazie lądowania). Podstawową ich funkcją jest zwiększenie oporu aerodynamicznego bez zmiany siły nośnej. Szczególnym rodzajem hamulca aerodynamicznego jest spadochron hamujący

Holowanie samolotu
Holowanie samolotu

ruch samolotu wymuszony przez podłączony do samolotu, specjalnie przystosowany do tego celu, pojazd (ciągnik)

Hydroakumulator
Hydroakumulator

podzespół instalacji hydraulicznej, przeznaczony do łagodzenia narostów ciśnienia w instalacji (łagodzenia uderzeń hydraulicznych)

Immelman
Immelman

figura pilotażowa w płaszczyźnie pionowej polegająca na wykonaniu półpętli, a następnie doprowadzenia samolotu do lotu poziomego za pomocą półbeczki

Jednopłat
Jednopłat

samolot wyposażony w jeden płat nośny w skład kótrego wchodzą dwa skrzydła

Kabina hermetyczna
Kabina hermetyczna

kabina szczelna, całkowicie odizolowana od otoczenia

Kabina regeneracyjna
Kabina regeneracyjna

kabina hermetyczna, całkowicie odizolowana od otoczenia. Działa na zasadzie oczyszczania powietrza znajdującego się w kabinie

Kabina wentylacyjna
Kabina wentylacyjna

kabina hermetyczna do której dostarczane jest powietrze o odpowiednie temperaturze, a następnie upuszczane jest do atmosfery przez zawory utrzymujące odpowiednie ciśnienie wewnątrz

Kąt natarcia
Kąt natarcia

kąt zawarty między cięciwą profilu a styczną do toru lotu

Kadłub
Kadłub

podstawowy zespół łączący wszystkie części statku powietrznego

Klapy skrzydłowe
Klapy skrzydłowe

podzespół samolotu mocowany do skrzydła, zaliczany do „Mechanizacji Skrzydła”. Klapy skrzydłowe służą do zwiększania siły nośnej (najczęściej w czasie startu i lądowania)

Kokpit
Kokpit

kabina pilota. Wydzielone pomieszczenie statku powietrznego przeznaczone dla załogi pilotów, sterujących jego lotem. Znajdują się tu wszystkie urządzenia służące do sterowania samolotem

Kołowanie
Kołowanie

ruch samolotu po lotnisku z wykorzystaniem siły ciągu własnego zespołu napędowego

Kompozyt
Kompozyt

materiał konstrukcyjny składający się z co najmniej dwóch chemicznie odmiennych faz — fazy wzmacniającej i osnowy

Konstrukcja dźwigarowa
Konstrukcja dźwigarowa

konstrukcja, w której większość obciążeń jest przenoszona przez dźwigary. Pozostałe elementy konstrukcyjne w niewielkim stopniu biorą udział w przenoszeniu obciążeń

Konstrukcja integralna
Konstrukcja integralna

konstrukcja składająca się z więcej niż jednej części, która jest wykonana z jednego kawałka materiału

Konstrukcja półskorupowa
Konstrukcja półskorupowa

konstrukcja w której obciążenia przenoszą wszystkie elementy konstrukcyjne skrzydła

Konstrukcja przekładkowa
Konstrukcja przekładkowa

konstrukcja składająca się z dwóch okładzin oddzielonych wypełniaczem

Konstrukcja skorupowa
Konstrukcja skorupowa

konstrukcja w której obciążenia przenoszone są przez grube, jednorodne, wielowarstwowe pokrycie

Kratownica
Kratownica

konstrukcja przestrzenna w której pręty proste połączone są w węzłach

Krytyczny kąt natarcia
Krytyczny kąt natarcia

kąt natarcia przy którym współczynnik siły nośnej osiąga maksymalną wartość. Po przekroczeniu krytycznego kata natarcia, współczynnik siły nośnej gwałtownie się zmniejsza — następuje przeciągnięcie

Liczba Macha
Liczba Macha

stosunek prędkości lotu statku powietrznego do prędkości dźwięku

Lot naddźwiękowy
Lot naddźwiękowy

lot statku powietrznego z prędkością przy której liczba Macha na określonej wysokości jest większa niż , czyli

Lot szybowy
Lot szybowy

lot ze zniżaniem, podczas którego ciąg silnika ma wartość zero

Lotka
Lotka

ster samolotu zamocowany do skrzydła, zapewniający sterowność poprzeczną (przechylenie samolotu)

Mach (prędkość Macha)
Mach (prędkość Macha)

popularna nazwa liczby Macha lub jednostki prędkości, określającej stosunek prędkości obiektu w danym środowisku do aktualnej prędkości dźwięku w tymże środowisku

Manewrowość
Manewrowość

jest to zwrotność samolotu, zdolność do szybkiej zmiany prędkości, wysokości i kierunku lotu (zmiany położenia w przestrzeni). Rozróżniamy manewrowość poziomą i pionową. Manewrowość pozioma — zdolność do zmiany prędkości i kierunku lotu w płaszczyźnie poziomej, np. wykonywania ciasnego zakrętu; zależy od właściwości aerodynamicznych i mechanizacji skrzydła oraz od jego obciążenia jednostkowego (stosunku ciężaru samolotu do powierzchni nośnej skrzydeł). Manewrowość pionowa — zdolność do zmiany prędkości i kierunku lotu w płaszczyźnie pionowej, np. pionowego wznoszenia, wykonywania pętli; zależy od stosunku ciągu zespołu napędowego do ciężaru samolotu; w wielu figurach akrobacji lotniczej ważna jest zarówno manewrowość pozioma, jak i pionowa; miarą manewrowości jest promień i czas wykonania figury, np. zakrętu, pętli — im czas jest mniejszy, tym lepsza manewrowość samolotu

Mechanika lotu
Mechanika lotu

dział nauki zajmujący się opisem ruchu statków powietrznych pod wpływem działających na nie sił, a także zagadnieniami związanymi ze statecznością i sterownością samolotu

Mechanizacja skrzydła
Mechanizacja skrzydła

ogół urządzeń zamocowanych do skrzydła przeznaczonych do zwiększania siły nośnej

Naprężenia
Naprężenia

stosunek siły do powierzchni przekroju na który ta siła działa

Nurkowanie
Nurkowanie

lot samolotu ze zniżaniem, przy założeniu, że ciąg zespołu napędowego jest większy od zera

Optymalny kąt natarcia
Optymalny kąt natarcia

kąt natarcia przy którym samolot ma maksymalną doskonałość aerodynamiczną

PAŻP, Polska Agencja Żeglugi Powietrznej
PAŻP, Polska Agencja Żeglugi Powietrznej

(ang. Polish Air Navigation Services Agency) agencja ta jest państwową osobą prawną, jednostką sektora finansów publicznych, która swoją podstawową działalność finansuje z opłat nawigacyjnych wpłacanych przez użytkowników przestrzeni powietrznej. Agencja podlega nadzorowi Prezesa ULC oraz Ministra właściwego ds. transportu

Pętla
Pętla

lot samolotu w płaszczyźnie pionowej (lub nachylonej do pionu), po torze zamkniętym

Płatowiec
Płatowiec

określenie głównego zespołu samolotu w skład którego wchodzą: kadłub, skrzydła oraz usterzenie

Podłużnica
Podłużnica

element wzdłużny wzmacniający pokrycie samolotu. Podłużnice stanowią element szkieletu siłowego w konstrukcji skrzydła, kadłuba lub usterzenia

Podwozie samolotu
Podwozie samolotu

podzespół samolotu zapewniający start i lądowanie, ruch po lotnisku oraz postój samolotu

Pojemność skokowa silnika
Pojemność skokowa silnika

różnica między maksymalną i minimalną objętością cylindra pomnożona przez liczbę cylindrów

Powierzchnia skrzydeł
Powierzchnia skrzydeł

pole powierzchni rzutu obu skrzydeł na płaszczyznę poziomą (płaszczyznę , układu współrzędnych związanego z ziemią)

Prawo Bernoulliego
Prawo Bernoulliego

prawo to mówi, że w czasie przepływu w danym kanale ciśnienie całkowite jest stałe

Prędkość pionowa
Prędkość pionowa

składowa pionowa prędkości rzeczywistej samolotu, będąca miarą tempa zmiany wysokości lotu

Prędkość podróżna samolotu
Prędkość podróżna samolotu

prędkość samolotu względem ziemi

Prędkość rzeczywista samolotu
Prędkość rzeczywista samolotu

prędkość samolotu względem powietrza

Profil Lotniczy
Profil Lotniczy

obrys przekroju skrzydła samolotu, łopaty śmigła itp. w płaszczyźnie prostopadłej do osi biegnącej wzdłuż rozpiętości skrzydła (lub promienia śmigła czy wirnika). Cechą charakterystyczną profilu lotniczego jest zdolność do efektywnego wytwarzania siły nośnej pod wpływem powietrza opływającego profil (płat). Profile lotnicze są przedmiotem badań w tunelach aerodynamicznych: dąży się do otrzymania jak największej siły nośnej (dla spodziewanej prędkości samolotu) oraz minimalizacji oporu profilu. Zbiór profili lotniczych składa się na kształt płata (płat może mieć różne profile wzdłuż rozpiętości): skrzydła, łopaty śmigła lub łopaty wirnika śmigłowca. Kształt profilu lotniczego mają także łopatki turbin i sprężarek silników odrzutowych

Przeciągnięcie samolotu
Przeciągnięcie samolotu

przekroczenie krytycznego kąta natarcia, skutkiem czego jest gwałtowne zniżanie samolotu i znaczna utrata wysokości lotu

Przeciążenie
Przeciążenie

stosunek wypadkowej siły działającej na statek powietrzny wzdłuż danej osi do siły ciężkości, lub stosunek wypadkowego przyspieszenia wzdłuż danej osi do przyspieszenia ziemskiego

Przewrót
Przewrót

manewr samolotu polegający na odwróceniu samolotu do położenia plecowego za pomocą półbeczki i następnie wykonaniu półpętli do dołu

Przyziemienie
Przyziemienie

przedostatni etap lądowania. Jest to dotknięcie ziemi przez statek powietrzny w odpowiedniej dla danego typu statku konfiguracji

Pułap statku powietrznego
Pułap statku powietrznego

maksymalna, możliwa wysokość lotu poziomego statku powietrznego

Radiowysokościomierz
Radiowysokościomierz

urządzenie radioelektroniczne służące do pomiaru rzeczywistej wysokości lotu samolotu

Rewersor ciągu
Rewersor ciągu

urządzenie powodując zmianę zwrotu działania siły ciągu zespołu napędowego, w przybliżeniu o 

Rozbieg samolotu
Rozbieg samolotu

pierwszy etap startu polegający na rozpędzeniu statku powietrznego do prędkości oderwania (prędkości przy której siła nośna zrównoważy ciężar SP)

Równanie ciągłości strumienia
Równanie ciągłości strumienia

równanie ciągłości mówi, że w czasie przepływu strumień masy jest stały

Rurka Pitota
Rurka Pitota

urządzenie umożliwiające pomiar ciśnienia całkowitego

Rurka Prandtla
Rurka Prandtla

urządzenie umożliwiające pomiar ciśnienia całkowitego oraz oddzielnie ciśnienia statycznego

Silnik odrzutowy
Silnik odrzutowy

silnik spalinowy w którym pochodząca ze spalania paliwa energia cieplna jest przekształcana w energię kinetyczną gazów wypływających przez dyszę. Wyrzucane z dużą prędkością gazy będące produktem spalania tworzą siłę ciągu skierowaną w przeciwną stronę. Silnik odrzutowy utożsamiany jest często z silnikiem turboodrzutowym, dwuprzepływowym lub turbowentylatorowym. Do silników odrzutowych zalicza się też silnik rakietowy, silnik strumieniowy i silnik pulsacyjny. W silniku odrzutowym traktowanym jako silnik cieplny realizowany jest obieg Braytona‑Joule'a. Silniki odrzutowe podzielić można na przelotowe, w których utleniaczem niezbędnym do procesu spalania jest zasysane z otoczenia powietrze, oraz rakietowe, używające do tego celu utleniaczy przewożonych wraz z paliwem

Silnik tłokowy
Silnik tłokowy

lotniczy spalinowy silnik tłokowy jest to maszyna cieplna, w której praca użyteczna uzyskiwana jest w procesie spalania (silnik spalinowy) wewnątrz cylindra mieszanki paliwowo‑powietrznej, w wyniku którego gazy rozprężają się i zwiększając swoją objętość (silniki objętościowe) wywierają ciśnienie na tłok w cylindrze (silniki tłokowe) i w ten sposób wprawiają go w ruch. Ruch posuwisto‑zwrotny tłoka zamieniany jest na ruch obrotowy, służący do napędu śmigła, poprzez układ korbowy. Silnik ten służy do napędu statków powietrznych

Silnik turbo‑wentylatorowy
Silnik turbo‑wentylatorowy

odmiana silnika turboodrzutowego dwuprzepływowego o dużym stosunku dwuprzepływowości (ang. high‑bypass turbofan). Wyposażony w dużej średnicy wentylator (pierwszy człon sprężarki), który spręża wstępnie powietrze kierowane dalej na dwa tory:

  1. Na silnik właściwy, czyli dalsze stopnie sprężarek - kolejno niskiego i wysokiego ciśnienia, a następnie do komory spalania silnika i na turbinę.

  2. Do kanału zewnętrznego, z którego jest kierowane bezpośrednio do atmosfery, wytwarzając ciąg w sposób zbliżony do ciągu śmigła napędzanego np. silnikiem tłokowym

Siła nośna
Siła nośna

składowa wypadkowej siły aerodynamicznej, prostopadła do toru lotu (kierunku napływających strug powietrza)

Siła oporu czołowego
Siła oporu czołowego

składowa wypadkowej siły aerodynamicznej, równoległa do toru lotu (kierunku napływających strug powietrza)

Siła skupiona
Siła skupiona

siła o znacznej wartości działająca na niewielką powierzchnię

Skrzydło, płat nośny
Skrzydło, płat nośny

jeden z podzespołów płatowca służący do wytworzenia siły nośnej oraz zapewnienia stateczności i sterowności samolotu. Na krawędzi skrzydła umieszczone są lotki i urządzenia do zwiększenia siły nośnej. Skrzydło tworzy zespół konstrukcyjny, w skład którego mogą wchodzić gondole silnikowe, podwozie oraz zbiorniki paliwa

Skrzydło o zmiennej geometrii
Skrzydło o zmiennej geometrii

skrzydło samolotu posiadające możliwość zmiany kąta skosu w czasie lotu

Skrzydło wolnonośne
Skrzydło wolnonośne

skrzydło zamocowane do kadłuba bez zastosowania dodatkowych, zewnętrznych elementów mocujących (zastrzałów)

Skrzydło zastrzałowe
Skrzydło zastrzałowe

skrzydło zamocowane do kadłuba z zastosowaniem dodatkowych, zewnętrznych elementów mocujących (zastrzałów)

Sloty
Sloty

urządzenie mechanizacji skrzydła zabudowane na krawędzi natarcia. Służy do zwiększania siły nośnej skrzydła (sloty nazwane są także „Skrzela”)

Stal
Stal

stop żelaza z węglem o zawartości węgla nie przekraczającej , obrobiony plastycznie i cieplnie

Stałopłat
Stałopłat

statek powietrzny w którym siłę nośną uzyskuje się na nieruchomych powierzchniach nośnych (np. w samolocie na skrzydłach)

Stateczność samolotu
Stateczność samolotu

zdolność samolotu do samoczynnego powrotu do wyjściowego położenia równowagi po ustaniu zaburzenia, które wytrąciło samolot z tego położenia równowagi

Statek powietrzny
Statek powietrzny

urządzenie zdolne do unoszenia się w atmosferze na skutek oddziaływania powietrza innego niż oddziaływanie powietrza odbitego od podłoża

Ster kierunku
Ster kierunku

powierzchnia sterowa zapewniająca sterowność kierunkową samolotu. Ster kierunku mocowany jest do statecznika pionowego

Ster wysokości
Ster wysokości

ster samolotu zapewniający sterowność podłużną samolotu, czyli możliwość zamiany kąta natarcia. Ster mocowany jest do statecznika poziomego

Sterowiec
Sterowiec

statek powietrzny (aerostat), który unosi się w powietrzu dzięki wyporowi hydrostatycznemu oraz posiada zespół napędowy wprawiający go w ruch postępowy

Sterowność samolotu
Sterowność samolotu

zdolność samolotu do zmiany położenia zgodnie z wolą pilota

Sztuczny horyzont
Sztuczny horyzont

przyrząd pilotażowy pozwalający na określenie przestrzennego położenia samolotu

Sztywność konstrukcji
Sztywność konstrukcji

odporność konstrukcji na odkształcenia sprężyste powstające pod wpływem obciążeń

Śmigło
Śmigło

urządzenie napędowe, przetwarzające energię w postaci momentu obrotowego na pracę ciągu. Śmigło jest elementem zespołu napędowego, które jest źródłem mocy, jaką rozporządza pilot podczas lotu. Zespół napędowy ma za zadanie wytworzenie siły działającej w kierunku lotu, czyli siły ciągu

Śmigłowiec
Śmigłowiec

statek powietrzny (wiropłat), który porusza się w powietrzu dzięki sile ciągu wytwarzanej na wirniku nośnym

Średniopłat
Średniopłat

samolot, którego skrzydła zmocowano (w przybliżeniu) na środku wysokości kadłuba

R1Yp2HPKj0EQu
Ilustracja przedstawia samolot będący średniopłatem. Jego skrzydła są zamocowane w środku wysokości kadłuba.
Średniopłat
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
TSO
TSO

turbinowy silnik odrzutowy

TSŚ
TSŚ

turbinowy silnik śmigłowy (śmigłowcowy)

Układ aerodynamiczny
Układ aerodynamiczny

określa wzajemne położenie głównych zespołów samolotu względem siebie oraz ich parametry stereometryczne

R1RQv4YdrcNJZ
Ilustracja przedstawia cztery układy aerodynamiczne statku powietrznego. Są to po kolei, od lewej: klasyczny, ze skrzydłami w połowie długości kadłuba oraz statecznikami na ogonie; kaczka, ze skrzydłami w tylnej części kadłuba i statecznikami na dziobie; bezogonowy, czyli pozbawiony usterzenia poziomego, ze skrzydłami w połowie długości kadłuba; latające skrzydło, gdzie kadłub nie jest wyraźnie oddzielną częścią samolotu, który pozbawiony jest też ogona.
Układy aerodynamiczne statku powietrznego:
1. klasyczny,
2. kaczka,
3. bez usterzenia poziomego (bezogonowy),
4. latające skrzydło
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
Układ delta
Układ delta

układ, w którym występują skrzydła delta, czyli o obrysie trójkąta. Skrzydła tego typu charakteryzują się dobrymi właściwościami przy prędkościach ponaddźwiękowych, nie tracą siły nośnej nawet przy bardzo dużym kącie natarcia i dzięki większej wytrzymałości niż tradycyjne konstrukcje ich struktura jest znacznie lżejsza i mniejsza – nie „wchodzą” one w kadłub co daje więcej miejsca na zbiorniki z paliwem czy uzbrojenie samolotu.

Układ „kaczka”
Układ „kaczka”

układ aerodynamiczny samolotu w którym usterzenie poziome znajduje się z przodu kadłuba (przed skrzydłem)

RSzb2XW97ryce
Ilustracja przedstawia myśliwiec wojskowy ze skrzydłami w układzie typu kaczka. Skrzydła samolotu w tym układzie zamontowane są w tylnej części kadłuba a usterzenie na dziobie.
Układ typu kaczka
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
Układ klasyczny
Układ klasyczny

układ aerodynamiczny samolotu w którym usterzenie pionowe i poziome znajduje się w ogonie samolotu

Układ skrzydeł
Układ skrzydeł

jest to część konstrukcji samolotu, w której określa się umiejscowienie usterzenia względem innych części statku powietrznego, np. kadłuba czy ogona. Jest wiele typów układów, np. klasyczny, aerodynamiczny, kaczka, delta

Usterzenie płytowe
Usterzenie płytowe

usterzenie, w którym ster i statecznik stanowią jedną całość — statecznik jest jednocześnie sterem. Zwykle usterzenie płytowe stosuje się jako usterzenie poziome w samolotach naddźwiękowych

Usterzenie Rudlickiego (motylkowe)
Usterzenie Rudlickiego (motylkowe)

usterzenie samolotu składające się z dwóch stateczników z zamocowanymi do nich sterami, ustawione względem siebie pod pewnym kątem

Usterzenie samolotu
Usterzenie samolotu

podzespół płatowca zapewniający stateczność i sterowność samolotu

Wariometr
Wariometr

przyrząd pilotażowy wskazujący prędkość pionowego wznoszenia lub zniżania samolotu

Wiatrakowiec
Wiatrakowiec

statek powietrzny wykonujący lot dzięki sile ciągu wytwarzanej przez śmigło oraz sile nośnej wytwarzanej przez wirnik, działający na zasadzie autorotacji

Winglet, rozpraszacz wirów brzegowych
Winglet, rozpraszacz wirów brzegowych

skrzydełko aerodynamiczne ustawione pod kątem na końcu skrzydła samolotu, wpływa na obniżenie oporu indukowanego powstającego na skutek przepływu na końcówce skrzydła powietrza o ciśnieniu wyższym, które znajduje się pod płatem, nad płat, gdzie ciśnienie jest niższe

Wirnik
Wirnik

zespół konstrukcyjny wiropłatu odpowiedzialny za wytworzenie siły nośnej (podobnie jak skrzydło samolotu), nadanie wiropłatowi prędkości postępowej (podobnie jak śmigło), wytworzenie momentów sterujących, do sterowania śmigłowcem

Wiropłat
Wiropłat

statek powietrzny (aerodyna) wyposażony w ruchome (obracające się) powierzchnie nośne na których wytwarzana jest siła nośna równoważąca jego ciężar

R1EpAdw9ZqJUp
Ilustracja przedstawia śmigłowiec, w którym siła nośna wytwarzana jest przez wirujące śmigło umieszczone na dachu kabiny. Na ogonie umieszczone jest drugie, mniejsze śmigło, służące do stabilizacji pojazdu w powietrzu.
Wiropłat
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
Wręga
Wręga

element konstrukcyjny płatowca. Wręgi nadają kształt kadłubowi oraz, w połączniu z innymi elementami konstrukcyjnymi (np. podłużnicami i pokryciem), stanowią szkielet konstrukcyjny przenoszący obciążenia

Współczynnik siły nośnej
Współczynnik siły nośnej

współczynnik uwzględniający wpływ kształtu profilu oraz kąt natarcia na siłę nośną

Współczynnik siły oporu czołowego
Współczynnik siły oporu czołowego

współczynnik uwzględniający wpływ kształtu profilu oraz kąt natarcia na siłę oporu czołowego

Wytrzymałość konstrukcji
Wytrzymałość konstrukcji

zdolność konstrukcji do przeniesienia obciążeń bez jej zniszczenia (trwałych odkształceń)

Zasięg samolotu
Zasięg samolotu

maksymalna możliwa odległość jaką może pokonać samolot od startu do lądowania

Zawis śmigłowca
Zawis śmigłowca

faza lotu śmigłowca polegająca na utrzymywaniu się maszyny na określonej wysokości nieruchomo względem ziemi

Zbiornik integralny
Zbiornik integralny

zbiornik, którego ścianki stanowią elementy konstrukcyjne podzespołów płatowca

Zespół napędowy
Zespół napędowy

ogół urządzeń przeznaczonych do wytwarzania siły ciągu

Zwalenie samolotu
Zwalenie samolotu

gwałtowne zniżanie samolotu będące skutkiem przeciągnięcia

Żaroodporność
Żaroodporność

odporność materiału na korozję w podwyższonej temperaturze

Żarowytrzymałość
Żarowytrzymałość

właściwość materiału konstrukcyjnego polegająca na zdolności do niewielkich spadków wytrzymałości w podwyższonych temperaturach

Żebro
Żebro

element konstrukcyjny płatowca nadający kształt profilu skrzydła i usterzenia, stanowiący część szkieletu siłowego konstrukcji

Interaktywne materiały sprawdzające
Przewodnik dla nauczyciela