Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
E-materiały do kształcenia zawodowego

Anatomia pszczoły

ROL.03. Prowadzenie produkcji pszczelarskiej – pszczelarz 612302

ROL.03. Prowadzenie produkcji pszczelarskiej – technik pszczelarz 314206

Słownik pojęć dla e‑materiału

Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik zawiera pojęcia ułożone w kolejności alfabetycznej. Pojęcia zawierają odnośniki do elementów składowych e‑materiału, w których zostały zastosowane. Za pomocą wyszukiwarki „Filtruj pojęcie” można wyszukać odpowiednie pojęcie w słowniku.

1
diploidalność
diploidalność

zjawisko polegające na obecności w jądrze komórkowym podwójnego zestawu chromosomów, u pszczół to matki mają podwójny zestaw

Pszczoła miodna, przedstawicielka ApoideaDOIGmd9mlPszczoła miodna, przedstawicielka Apoidea

czerw
czerw

stadia rozwojowe pszczoły miodnej od jaja, przez larwę, do poczwarki. U pszczoły miodnej wyróżnia się czerw pszczeli, w pszczelich komórkach plastra, z którego powstają robotnice, i czerw trutowy, z którego rozwijają się trutnie, najczęściej w komórkach trutowych.

Życie pszczoły miodnejDl2Ww43S6Życie pszczoły miodnej

haploidalność
haploidalność

zjawisko polegające na obecności w jądrze komórkowym jednego zestawu chromosomów, u pszczół to trutnie mają pojedynczy zestaw

Pszczoła miodna, przedstawicielka ApoideaDOIGmd9mlPszczoła miodna, przedstawicielka Apoidea

hemolimfa
hemolimfa

płyn ustrojowy spełniający funkcje nośnika substancji odżywczych, hormonów i produktów przemiany materii

Robotnica pszczoły miodnejD1CKmsKaERobotnica pszczoły miodnej

Matka pszczoły miodnejDQSgpVQcaMatka pszczoły miodnej

Truteń pszczeliDWbNbhndfTruteń pszczeli

kłąb pszczeli
kłąb pszczeli

otaczające matkę pszczelą skupisko pszczół robotnic, ciasno przylegających do siebie

RkkfugNwrZLke
Przykład kłębu pszczelego
Źródło: Sichy007, licencja: CC BY-SA 3.0.

Życie pszczoły miodnejDl2Ww43S6Życie pszczoły miodnej

komórka plastra
komórka plastra

podstawowy element plastra służący do wychowu czerwia i gromadzenia zapasów. Przekrój poprzeczny komórek plastra jest regularnym sześciokątem. Rozróżnia się komórki plastra pszczele, trutowe i mateczniki. Matecznik nie jest częścią składową plastra, pszczoły budują go w miarę potrzeby, a po wykorzystaniu zgryzają.

Życie pszczoły miodnejDl2Ww43S6Życie pszczoły miodnej

kornutka
kornutka

(Eucera) gatunek dzikiej pszczoły samotnicy

larwa
larwa

stadium rozwojowe wszystkich postaci pszczół, przebiegające w komórkach plastra. Okres larwalny rozpoczyna się wyjściem larwy z jaja i kończy przeobrażeniem w poczwarkę.

Życie pszczoły miodnejDl2Ww43S6Życie pszczoły miodnej

matka pszczela
matka pszczela
R1KoN69XqWKqU
Matka pszczela otoczona innymi pszczołami
Źródło: Jessica Lawrence, Eurofins Agroscience Services, Bugwood.org, licencja: CC BY 3.0.

jedyna w pszczelej rodzinie samica o całkowicie rozwiniętych narządach rozrodczych, zdolna do rozrodu; utrzymuje ciągłość życia rodziny pszczelej. Rozwija się z takiego samego jaja (zapłodnionego) jak robotnica, lecz w mateczniku. Jej larwa jest obficie karmiona mleczkiem pszczelim przez cały okres żerowania; po 16 dniach osiąga postać owada dorosłego (dł. 20–25 mm, trąbka słabo rozwinięta, brak koszyczków i gruczołów woskowych), a po kolejnych 7 dniach jest dojrzała płciowo. Podczas lotów godowych kopuluje z trutniami (przyjmuje ok. 7 mln plemników), a następnie składa jaja do komórek plastra (rocznie ok. 120–150 tys. jaj). W naszych warunkach żyje 4–5 lat.

Matka pszczoły miodnejDQSgpVQcaMatka pszczoły miodnej

miód pszczeli
miód pszczeli
R1BEc18cw79Rq
Miód pszczeli
Źródło: pexels.com, domena publiczna.

naturalny produkt spożywczy o charakterystycznym słodkim smaku, swoistej barwie i aromacie (rzadziej bezwonny), wytwarzany przez robotnice pszczoły miodnej (jako zapas pokarmowy w komórkach plastra pszczelego) z nektaru roślin bądź spadzi lub obu tych surowców

Pszczoła miodna, przedstawicielka ApoideaDOIGmd9mlPszczoła miodna, przedstawicielka Apoidea

obnóże pyłkowe
obnóże pyłkowe
R1QOI36CIR5NG
Pszczoła na kwiatku
Źródło: pexels.com, domena publiczna.

grudki pyłku kwiatowego (zwykle jednego gatunku roślin, wyjątkowo mieszany) zlepione miodem lub nektarem i przynoszone do ula w tzw. koszyczku na zewnętrznej stronie goleni trzeciej pary odnóży pszczoły zbieraczki

Robotnica pszczoły miodnejD1CKmsKaERobotnica pszczoły miodnej

pierzga
pierzga
R1JBFqiWzhhn4
Plaster pszczeli z pierzgą
Źródło: EdytaT, licencja: CC BY-SA 3.0.

pyłek kwiatowy zmagazynowany i zakonserwowany w komórkach plastra, pokarm białkowy pszczół, powstały w wyniku fermentacji mlekowej z pyłku kwiatowego

Życie pszczoły miodnejDl2Ww43S6Życie pszczoły miodnej

plaster pszczeli
plaster pszczeli
RpDJhiR7odfMB
Plaster pszczeli
Źródło: Matthew T Rader, licencja: CC BY-SA 4.0.

woskowy element gniazda pszczelego złożony z sześciokątnych komórek, zbudowany przez pszczoły robotnice

Życie pszczoły miodnejDl2Ww43S6Życie pszczoły miodnej

pożytek pszczeli
pożytek pszczeli

zasoby surowców pochodzenia roślinnego (nektar, pyłek kwiatowy, spadź, niekiedy także inne soki roślinne), zbierane i wykorzystywane przez pszczoły jako pokarm i surowiec do produkcji miodu i pierzgi

Życie pszczoły miodnejDl2Ww43S6Życie pszczoły miodnej

przegra
przegra

pierwszy wylot z ula pszczół robotnic w 9–10 dniu ich życia, podejmowany w celu opróżnienia jelita z nagromadzonego kału oraz poznania ula, jego położenia, wyglądu i najbliższego otoczenia

Życie pszczoły miodnejDl2Ww43S6Życie pszczoły miodnej

pszczoła miodna
pszczoła miodna
RhLGXBAURIrlr
Pszczoła miodna
Źródło: pexels.com, domena publiczna.

żyje w zhierarchizowanych społeczeństwach zwanych rodzinami pszczelimi; charakteryzuje się wysoko wyspecjalizowanym podziałem funkcji w rodzinie (jedna matka pszczela, ok. 6–50 tys. robotnic i do 2 tys. trutni). Matka pszczela ma za zadanie przedłużenie gatunku; po unasiennieniu składa dwa rodzaje jaj: zapłodnione — do komórek pszczelich lub matecznika (z nich powstają diploidalne pszczoły robotnice i matki pszczele) oraz niezapłodnione — do komórek trutowych (z nich powstają haploidalne trutnie).

Pszczoła miodna, przedstawicielka ApoideaDOIGmd9mlPszczoła miodna, przedstawicielka Apoidea

robotnica
robotnica

samica o uwstecznionych narządach rozrodczych, przystosowana do wykonywania prac na rzecz rodziny pszczelej

Robotnica pszczoły miodnejD1CKmsKaERobotnica pszczoły miodnej

rójka, rojenie
rójka, rojenie

naturalny sposób podziału rodziny pszczelej na odrębne roje. Dokonuje się najczęściej na przełomie maja i czerwca, gwałtownie wzrasta wtedy liczebność pszczół, a substancja mateczna nie dociera do wszystkich robotnic w ulu. Od macierzystej rodziny pszczelej oddziela się jeden lub kilka (do pięciu) rojów pszczelich.

Życie pszczoły miodnejDl2Ww43S6Życie pszczoły miodnej

spadź
spadź
R1P5lW1P1R5Sg
Liść pokryty spadzią
Źródło: Dmitri Don, licencja: CC BY-SA 3.0.

słodka, lepka, gęsta ciecz występująca na liściach, zielonych pędach i gałązkach niektórych gatunków drzew i krzewów, produkowana przez drobne owady z rzędu pluskwiaków, głównie mszyce i czerwce, które aparatem gębowym nakłuwają liście i młode pędy, z których wysysają sok. Zawiera on stosunkowo dużo cukrów, lecz znikomą ilość substancji azotowych. Aby zaspokoić potrzeby białkowe, mszyce i czerwce zmuszone są pobierać ogromną ilość soku, jednocześnie nie mogą przyswoić nadmiaru cukrów i wydalają je. Wydaliny czerwców spływają w postaci większych kropli, a mszyc wyrzucane są w postaci drobnych kropelek. Pokrywają one liście i gałązki znajdujące się niżej, a także rośliny rosnące pod drzewami.

Życie pszczoły miodnejDl2Ww43S6Życie pszczoły miodnej

sternit
sternit

brzuszny półpierścień odwłokowy pszczoły

Robotnica pszczoły miodnejD1CKmsKaERobotnica pszczoły miodnej

tergit
tergit

grzbietowy półpierścień odwłokowy pszczoły

Robotnica pszczoły miodnejD1CKmsKaERobotnica pszczoły miodnej

truteń
truteń
RnEHkuLc5cuxm
Truteń
Źródło: Waugsberg, licencja: CC BY-SA 3.0.

samiec pszczoły miodnej. Rozwija się około 24 dni z niezapłodnionego jaja złożonego przez matkę pszczelą lub trutówkę; żyje dwa–trzy miesiące w okresie wiosenno‑letnim. Po kopulacji z matką pszczelą trutnie nie są zdolne do życia i giną, natomiast pozostałe, gdy pożytki znacznie zmaleją, są wypędzane przez robotnice i giną śmiercią głodową.

Truteń pszczeliDWbNbhndfTruteń pszczeli

wojłok
wojłok

włókno filcowe, popularnie używane do izolowania uli na zimę

Pszczoła miodna, przedstawicielka ApoideaDOIGmd9mlPszczoła miodna, przedstawicielka Apoidea

wygryzienie
wygryzienie

wychodzenie z zasklepionych komórek dorosłych pszczół, które przegryzają oprzęd i zasklep woskowy. Robotnice rozrywają w środku osnute oprzędem wieczko, natomiast trutnie matki odcinają żuwaczkami zasklep dookoła jego podstawy.

Życie pszczoły miodnejDl2Ww43S6Życie pszczoły miodnej

wypędzanie trutni
wypędzanie trutni

usuwanie trutni przez robotnice z ula po okresie rójek, najczęściej pod koniec lipca. Zaczyna się od przepychania trutni na boczne plastry, ściany lub dennicę ula, a po ich wygłodzeniu, gdy stają się słabsze, wywlekaniu za skrzydła lub nogi z ula. Bezpośrednią przyczyną jest brak pożytku i pogoda niesprzyjająca lotom.

Życie pszczoły miodnejDl2Ww43S6Życie pszczoły miodnej

zasklep woskowy
zasklep woskowy

cienka warstwa wosku pszczelego zamykająca wejście do komórki z miodem

Pszczoła miodna, przedstawicielka ApoideaDOIGmd9mlPszczoła miodna, przedstawicielka Apoidea

zimowla
zimowla

okres pomiędzy ostatnim jesiennym a pierwszym wiosennym oblotem pszczół, kiedy nie opuszczają one ula

Pszczoła miodna, przedstawicielka ApoideaDOIGmd9mlPszczoła miodna, przedstawicielka Apoidea