E-materiały do kształcenia zawodowego

Obsługa samolotu na płycie lotniska

Obsługa operacyjna portu lotniczego i współpraca ze służbami żeglugi powietrznej — Technik lotniskowych służb operacyjnych

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

Słownik zawiera objaśnienia pojęć związanych z tematami omawianymi w niniejszym e‑materiale. Pojęcia uporządkowano alfabetycznie.

1
agent handlingowy
agent handlingowy

agentami handlingowymi są firmy, które funkcjonują na terenie portu lotniczego i zajmują się obsługą pasażerów w terminalu pasażerskim (odprawa bagażu, obsługa biletowa) oraz na płycie lotniska (dowóz pasażerów do samolotu, załadunek i rozładunek bagażu i towarów)

APU (Auxiliary Power Unit)
APU (Auxiliary Power Unit)

generator używany do uruchamiania głównych silników samolotów

ASU (Air Starter Unit)
ASU (Air Starter Unit)

służy do uruchamiania silników lotniczych wyposażonych w pneumatyczne rozruszniki. Dostarczają one niezbędną ilość powietrza pod określonym ciśnieniem

AWB (Air Waybill)
AWB (Air Waybill)

list przewozowy w transporcie lotniczym. Wyróżniamy AWB, HAWB (House Air Waybill) i MAWB (Master Air Waybill)

bagaż kabinowy
bagaż kabinowy

bagaż podręczny, który pasażer zabiera z sobą na pokład samolotu. Bagaż kabinowy poddawany jest kontroli bezpieczeństwa z zastosowaniem co najmniej jednej z poniższych metod:

  1. kontroli manualnej;

  2. urządzeń rentgenowskich;

  3. systemów wykrywania materiałów wybuchowych (EDS);

  4. psów do wykrywania materiałów wybuchowych w połączeniu z lit. 1.;

  5. urządzeń ETD

bagaż rejestrowany
bagaż rejestrowany

bagaż podstawowy przewożony w luku bagażowym samolotu

bezpieczeństwo (safety)
bezpieczeństwo (safety)

stan, w którym ryzyka powiązane bezpośrednio lub pośrednio z działaniami lotniczymi, jakie występują podczas eksploatacji statków powietrznych, zostały obniżone do akceptowalnego poziomu i znajdują się pod kontrolą

dyżurny operacyjny portu lotniczego (DOPL)
dyżurny operacyjny portu lotniczego (DOPL)

osoba zarządzającą na lotnisku. Jego codzienna praca polega na koordynowaniu pracy wszystkich służb lotniskowych, na rutynowych kontrolach pola manewrowego lotniska oraz sprawdzaniu stanu technicznego poszczególnych urządzeń

ciągnik
ciągnik

urządzenie, które holuje samoloty po drogach kołowania na lotnisku.

cysterna z paliwem
cysterna z paliwem

pojazd służący do transportu i dostarczania paliwa lotniczego na lotnisko.

DGR (materiały niebezpieczne)
DGR (materiały niebezpieczne)

międzynarodowe przepisy i przepisy dotyczące przewozu materiałów niebezpiecznych w lotnictwie, określające procedury i zasady bezpieczeństwa.

DK (droga kołowania)
DK (droga kołowania)

nawierzchnia lotniskowa, po której poruszają się samoloty między pasem startowym, płytą postojową i innymi obszarami na lotnisku.

DS (droga startowa)
DS (droga startowa)

nawierzchnia lotniskowa, na której samoloty rozpoczynają start lub lądowanie.

GPU (Ground Power Unit)
GPU (Ground Power Unit)

agregat prądotwórczy służący do zasilania w energię elektryczną stojącego samolotu lub śmigłowca celem wykorzystania go do uruchomienia silników statku powietrznego

agregat wykorzystujący paliwo do pozyskania i przesłania prądu do samolotu:

RcOqWKzWVl9FX
Zdjęcie przedstawia G P U, czyli agregat prądotwórczy zasilany paliwem. Jest to prostopadłościenne urządzenie na kołach podłączone do niewielkiego ciągnika. Na pionowej tylnej ścianie urządzenia znajduje się panel sterowania. Na nim znajduje się wiele przycisków.
GPU zasilane paliwem
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.

zbliżenie na panel sterowania:

R11DXxv3DB1QP
Zdjęcie przedstawia tylną ścianę G P U, czyli agregatu prądotwórczego zasilany paliwem. Na ścianie znajduje się panel sterowania z wieloma przyciskami.
GPU zasilane paliwem - panel sterowania
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.

agregat podłączany do źródła prądu:

Ri2xLnB2ojU6q
Zdjęcie przedstawia G P U, czyli agregat prądotwórczy zasilany prądem. Jest to prostopadłościenne urządzenie na kołach, do którego podłączony jest długi i kabel o dużej średnicy.
GPU zasilany prądem
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
GSE (Ground Support Equipment)
GSE (Ground Support Equipment)

sprzęt pomocniczy znajdujący się na lotnisku, zwykle na płycie postojowej, w strefie obsługi przy terminalu. Sprzęt ten służy do obsługi samolotu

HAWB (House Air Waybill)
HAWB (House Air Waybill)

spedytorski lotniczy list przewozowy, służący do przewozu przesyłek skonsolidowanych. HAWB wydawany jest na uniwersalnym formularzu lotniczego listu przewozowego i zawiera pełny spis przewożonych przesyłek. Wyszczególnione są w nim m.in. informacje na temat kosztów przewozu. Dokument jest wystawiany przez spedytora dla eksportera

high‑loader
high‑loader

podnośnik kontenerów do transportu towarów. Jest to platforma załadowcza, która automatycznie przenosi do wnętrza samolotu kontenery transportowe

IATA (Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych)
IATA (Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych)

światowa organizacja handlowa z siedzibą w Montrealu i Genewie skupiająca 260 przewoźników wykorzystujących linie lotnicze. Głównym zadaniem organizacji jest wsparcie dla przemysłu lotniczego w sprawach uczciwej konkurencji oraz jednorodności cen biletów

ICAO (Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego)
ICAO (Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego)

organizacja zajmująca się opracowywaniem i wdrażaniem międzynarodowych przepisów regulujących bezpieczeństwo międzynarodowej żeglugi powietrznej oraz wspieraniem rozwoju transportu lotniczego w celu zapewnienia bezpiecznego i uporządkowanego rozwoju. Została powołana w  r. na mocy konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym

infrastruktura portu lotniczego
infrastruktura portu lotniczego

pasy startowe, drogi kołowania, płyty postoju samolotów, hangary, wieża kontroli lotów, urządzenia naprowadzające, terminale lotnicze. Air side — obszar, poczekalnie odlotowe oraz obszar obejmujący stanowiska postojowe, drogi kołowania, drogi i pasy startowe. Land side — strefa ogólnodostępna, czyli miejsce, w którym mogą przebywać zarówno pasażerowie, jak i osoby im towarzyszące. W tym miejscu pasażer nadaje bagaż, odbiera kartę pokładową, żegna lub wita swoich bliskich. W strefie najczęściej znajdują się biura firm świadczących wynajem samochodów, a także sklepy z pamiątkami, kawiarnie oraz restauracje

instrukcja załadunku (LIR)
instrukcja załadunku (LIR)

instrukcja załadunku samolotu przygotowana przez specjalistę do spraw wyważania samolotów

ISAGO (Audyt bezpieczeństwa IATA dla operacji naziemnych)
ISAGO (Audyt bezpieczeństwa IATA dla operacji naziemnych)

kompleksowy i restrykcyjny program certyfikacyjny dla agentów obsługi naziemnej. Program został wprowadzony przez stowarzyszenie IATA w 2008 roku, z inicjatywy największych linii lotniczych, w celu wypracowania jednorodnego systemu oceny usług handlingowych, a w efekcie poprawy poziomu bezpieczeństwa i zmniejszenia ryzyka szkód operacji naziemnych

kierownik załadunku (loadmaster)
kierownik załadunku (loadmaster)

osoba odpowiedzialna za załadunek samolotu zgodnie z Instrukcją załadunku (Loading Instruction Report)

klin (chock)
klin (chock)

są to gumowe bloki, umieszcza się je przed lub za kołami samolotu. Pozwalają na zatrzymanie samolotów w wyznaczonym miejscu i zapobiegają niepożądanemu ruchowi jednostek latających podczas postoju lub konserwacji.

koordynator rejsu (Ramp agent)
koordynator rejsu (Ramp agent)

osoba, która nadzoruje czynności związane z rozładunkiem i załadunkiem bagażu, towaru i poczty do samolotu, wyjścia i wejścia na pokład pasażerów, współpracuje z załogą i dostawcą cateringu, przygotowuje dokumenty związane z obsługą samolotu

koordynator ruchu naziemnego (marshaller, „follow me”)
koordynator ruchu naziemnego (marshaller, „follow me”)

prowadzi komunikację wizualną z pilotem, zapewnia bezpieczny ruch na drogach kołowania i płytach postojowych. Sygnalizuje pilotowi takie komendy jak: utrzymanie toczenia, spowolnić, zatrzymać i wyłączyć silnik. Jest uzupełnieniem łączności radiowej między statkiem powietrznym a kontrolą ruchu lotniczego. Czasami prowadzi żółty samochód z napisem „FOLLOW ME” wskazując kierunek postoju dla samolotu.

kontener (ULD / Unit Load Device)
kontener (ULD / Unit Load Device)

standardowe kontenery używane do transportu bagażu i ładunku na samolotach.

kontrola bezpieczeństwa
kontrola bezpieczeństwa

stosowanie technicznych lub innych środków w celu identyfikacji i/lub wykrywania broni, materiałów wybuchowych lub innych niebezpiecznych urządzeń, przedmiotów lub substancji, które mogą być użyte w celu popełnienia aktu bezprawnej ingerencji

lotnisko (aerodrome)
lotnisko (aerodrome)

powierzchnia na ziemi lub wodzie (włącznie z budynkami, urządzeniami i innym wyposażeniem) przeznaczona w całości lub w części do wykorzystania dla potrzeb przylotów, odlotów i naziemnego ruchu statków powietrznych

LSR‑G (Lotniskowa Służba Ratowniczo‑Gaśnicza)
LSR‑G (Lotniskowa Służba Ratowniczo‑Gaśnicza)

zabezpiecza wszystkie operacje lotnicze, takie jak starty i lądowania statków powietrznych, wykonywane w obrębie portu lotniczego oraz umożliwia podejmowanie wszelkich działań niezbędnych do likwidacji zagrożeń dla zdrowia, życia i  mienia.

R1Cmkj6Jh6GYO
Zdjęcie przedstawia pojazd służb ratowniczo‑gaśniczych. Jest to po prostu czerwony wóz strażacki wyposażony między innymi w wąż strażacki czy rozkładaną drabinę.
Pojazd LSR‑G (pojazd Lotniskowych Służb Ratowniczo‑Gaśniczych)
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
numer rejsu
numer rejsu

jest to numer przypisywany danemu rejsowi, zapisywany w formacie XX 1234, gdzie XX to indywidualny kod linii lotniczej przyznawany przez IATA (np. FR oznacza przewoźnika Ryanair, LO to Polskie Linie Lotnicze LOT, itd.), a cyfry 1234 to numer identyfikacyjny, który konstruuje się zgodnie z następującymi zasadami:

  • numery parzyste przypisywane są lotom w kierunku wschodnim i północnym, a nieparzyste – lotom w kierunku zachodnim i południowym,

  • niskie numery zarezerwowane są zwykle dla flagowych połączeń przewoźnika,

  • numery pomiędzy 3000 a 5999 oznaczają loty krajowe, powyżej 6000 loty współdzielone, czyli realizowane poprzez współpracujące ze sobą linie lotnicze, a numery lotów zaczynające się od 8 oznaczają loty czarterowe.

Od tych reguł istnieją wyjątki, a ostateczny numer rejsu zależy od indywidualnych wytycznych przewoźnika.

Istnieją również liczby, których przewoźnicy unikają, takie jak „pechowa 13”, 666 czy te, które mogą być pomylone z typem samolotu, jak np. 737

port lotniczy
port lotniczy

infrastruktura, która obsługuje operacje lotnicze, w tym starty, lądowania i obsługę pasażerów i towarów.

pracownik załadunku
pracownik załadunku

osoba odpowiedzialna za załadunek i rozładunek ładunku oraz bagażu na samolot.

maszyna do usuwania śladów olejowych
maszyna do usuwania śladów olejowych

wykorzystywane są metody spryskiwania rozpuszczalnikiem, a następnie zmywania lub wykorzystania absorbentu oleju, ale w konsekwencji, po zamieceniu absorbentu z olejem, należy naprawić powierzchnię

MAWB (Master Air Waybill)
MAWB (Master Air Waybill)

dokument określający warunki przewozu dotyczącego lotniczego listu przewozowego dla przesyłek skonsolidowanych (zbiorczych). MAWB jest wydawany na specjalnym formularzu przygotowanym przez przewoźnika lotniczego oraz jest przez niego podpisywany. Spedytor, który dostarcza przesyłki od różnych zleceniodawców w to samo miejsce, pełni rolę nadawcy

NOTOC (Notice to Pilot in Command)
NOTOC (Notice to Pilot in Command)

powiadomienie dla kapitana statku powietrznego o ładunku specjalnym. Dokument dotyczy towarów niebezpiecznych (DGR) i ładunków specjalnych (SL) przewożonych w transporcie lotniczym

oczyszczarka lotniskowa
oczyszczarka lotniskowa

maszyna do oczyszczania powierzchni utwardzonych lotniska z zanieczyszczeń stałych. Spotyka się oczyszczarki samobieżne lub doczepiane do ciągników

pług śnieżny
pług śnieżny

pojazd specjalny służący do odśnieżania drogi ze śniegu. Odśnieżanie odbywa się za pomocą lemiesza lub wirnika

R1YrAgfFHCWO6
Zdjęcie przedstawia pług odśnieżający płytę lotniskową. Jest to duży ciężki pojazd, który z przodu ma zamontowaną odpowiednio wygiętą metalową część. Służy ona do zgarniania śniegu z powierzchni płyty. Jest szeroka i niska i w przybliżeniu ma prostokątny kształt.
Pług śnieżny
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
płyta postojowa (stanowisko postojowe)
płyta postojowa (stanowisko postojowe)

wyznaczona powierzchnia na lotnisku lądowym, która przeznaczona jest do zatrzymywania i postoju statków powietrznych w celu przyjmowania pasażerów na pokład, załadunku i wyładunku towarów i poczty oraz tankowania paliwa, przeprowadzania czynności obsługowych i parkowania statków powietrznych

polewarko‑zmywarka
polewarko‑zmywarka

urządzenie przeznaczone do zwalczania oblodzenia pasów startowych, dróg kołowania i płyt postojowych lotnisk, poprzez polewanie środkami chemicznymi do tego przeznaczonymi

R1JMzUobG3kPz
Zdjęcie przedstawia polewarko‑zmywarkę. Jest to duży ciężki pojazd przypominający traktor. Z tyłu maszyny znajduje się długa metalowa płaska konstrukcja. Polewarko‑zmywarka ma zamontowaną z  przodu na górze odpowiednio wygiętą metalową rurę zwróconą przed pojazd. Służy ona do wypuszczanie odpowiednich mieszanek chemicznych po to, aby oczyścić lub odśnieżyć chemicznie powierzchnię płyty lotniskowej.
Polewarko‑zmywarka
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
PRM (Passengers with reduced mobility)
PRM (Passengers with reduced mobility)

osoby niepełnosprawne i osoby o ograniczonej sprawności ruchowej

radiotelefon
radiotelefon

urządzenie służące do komunikacji za pomocą fal radiowych, często stosowane na lotniskach do łączności z samolotami.

pushback (tractor/tow vehicle)
pushback (tractor/tow vehicle)

sprzęt do wypychania samolotu. W zależności od sposobu podłączenia wyróżniamy ciągniki dyszlowe i bezdyszlowe

R1evoAmnMvNfe
Zdjęcie przedstawia pojazd, do którego dolnej tylnej części zamontowana jest długa metalowa belka. Jest ona podpięta drugim końcem do koła samolotu. Belka, z racji swojej długości, opiera się również na małych kołach zamontowanych w jej spodniej części parzyście.
Push‑back
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
schody samojezdne
schody samojezdne

urządzenie, które pozwala pasażerom wejść na pokład samolotu z płyty lotniska.

statek powietrzny (samolot)
statek powietrzny (samolot)

urządzenie unoszące się w atmosferze jako następstwo statycznego lub aerodynamicznego oddziaływania powietrza. Dwa podstawowe typy statków powietrznych to aerodyny i aerostaty. Samoloty są aerodynami.

system do obsługi bagażu (BHS)
system do obsługi bagażu (BHS)

Baggage Handling System — System obsługi bagaży. To system przenośników zainstalowanych na lotniskach, który transportuje bagaże ze stanowisk odpraw do stanowisk załadunku do luków bagażowych samolotu lub na wózki transportowe. Bagaż podróżnych przesiadających się (bagaż transferowy) jest transportowany przez ten system w celu załadunku na inny samolot. BHS przewozi również bagaż rejestrowany z samolotów przylatujących do karuzel, z których podróżni mogą odebrać bagaż

Refd4Ah3KVKwo
Zdjęcie przedstawia taśmociąg bagażowy. Wychodzi on prostopadle ze ściany i po paru metrach zawraca, po czym biegnie przy ścianie równolegle do niej. Na taśmociągu znajduje się kilka walizek.
Taśmociąg bagażowy systemu obsługi bagaży (BHS)
Źródło: Bet_Noire, dostępny w internecie: istockphoto.com, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1QTSLdI9uFOH
Zdjęcie przedstawia taśmociągi bagażowe systemu BHS. Widoczne jest duże pomieszczenie. Z lewej strony widać niebieskie taśmociągi transportujące walizki i torby z góry na dół, gdzie się kończą. Przy końcach niektórych taśmociągów stoją wózki bagażowe. Na jeden z nich załadowano już bagaże.
Taśmociągi systemu obsługi bagaży (BHS)
Źródło: Svitlana Hulko, dostępny w internecie: istockphoto.com, licencja: CC BY-SA 3.0.
RWu7FIhAjsWps
Zdjęcie przedstawia kilka pojazdów stojących na płycie lotniskowej. Niektóre z nich mają podpięte niewielkie kryte przyczepy, inne z kolei posiadają płaską tylną część, na której znajdują się poziomo ustawione metalowe rolki. Służą one do transportowania bagaży.
Wózki transportowe systemu obsługi bagaży (BHS)
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o. o., licencja: CC BY 3.0.
System Zarządzania Bezpieczeństwem (SMS, ang. Safety Management System)
System Zarządzania Bezpieczeństwem (SMS, ang. Safety Management System)

to zorganizowane podejście do bezpieczeństwa. Obejmuje on strukturę organizacyjną, zakresy odpowiedzialności oraz zasady i procedury. Wdrożenie i utrzymywanie Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem jest obecnie warunkiem koniecznym dla organizacji lotniczych takich jak porty lotnicze, instytucje zapewniające służby ruchu lotniczego, przewoźnicy lotniczy czy lotnicze organizacje obsługowe. Obowiązek ten wynika z Załącznika 19 do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym wydanej przez Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego ICAO.

taśma bagażowa
taśma bagażowa

urządzenie, które transportuje bagaż pasażerów do terminalu.

Urząd Lotnictwa Cywilnego
Urząd Lotnictwa Cywilnego

państwowa jednostka budżetowa, która jest organem centralnej administracji rządowej właściwym w sprawach lotnictwa cywilnego

urządzenie do usuwania nadmiaru gumy z drogi startowej
urządzenie do usuwania nadmiaru gumy z drogi startowej

oczyszczanie powierzchni za pomocą technologii śrutowania kuleczkami stalowymi lub oczyszczanie wodą pod ciśnieniem

urządzenia transportu bliskiego
urządzenia transportu bliskiego

to urządzenia, które służą do transportu osób lub ładunków na krótkich dystansach w obrębie portu lotniczego.

wóz / pojazd asenizacyjny
wóz / pojazd asenizacyjny

pojazd służący do zasysania ze zbiornika w samolocie i wywozu nieczystości ciekłych

wózki bagażowe
wózki bagażowe

są konstrukcjami, które umożliwiają sprawny transport bagaży po płycie lotniska do i z samolotu. Wózki te są łączone w zestawy i napędzane specjalnym pojazdem sterowanym przez kierowce.

Interaktywne materiały sprawdzające
Przewodnik dla nauczyciela