Słuchamy poezji i określamy nastrój wiersza
Wstęp
NastrójNastrój to wrażenia i odczucia charakterystyczne dla stanu, w jakim się znajdujemy. Zależy od naszego nastawienia do świata, od warunków zewnętrznych, na przykład pogody lub zachowania ludzi. Kiedy cieszymy się z czegoś, ogarnia nas nastrój radości, natomiast gdy martwimy się złymi ocenami, wpadamy w nastrój smutku, przygnębienia. W utworach literackich nastrój jest bardzo ważny, działa na wyobraźnię i emocje czytelnika. Dzięki odpowiedniemu słownictwu lub różnorodnym środkom stylistycznym pisarze budują nastrój, tworzą świat przedstawiony, wydarzenia, postacie.
rozpoznawać w wierszu uczucia podmiotu lirycznego;
określać, jaką rolę pełnią w wierszu powtórzenia, metafory, porównania, epitety;
rozpoznawać nastrój wiersza.
Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia
Po zapoznaniu się z e‑materiałem uczeń:
rozwija umiejętność słuchania i czytania utworów literackich;
rozwija umiejętność tworzenia wypowiedzi inspirowanych utworem poetyckim;
charakteryzuje nastrój utworu, analizując obrazy poetyckie, barwy;
identyfikuje emocje wyrażone przez postacie mówiącą w utworze;
rozpoznaje środki stylistyczne i ich funkcje;
tworzy katalog różnych określeń nazywających nastrój i uczucia osoby mówiącej w wierszu;
znajduje w dowolnych zbiorach wiersz, którego nastrój opisuje, wykorzystując poznane określenia.
SŁUCHAMY POEZJI I OKREŚLAMY NASTRÓJ WIERSZA – audiobook
Rozdziały:
Jak określić nastrój w wierszu?
Niech żyją urodzinki!
Co to będzie, co to będzie?
Przed rozpoczęciem pracy z audiobookiem, możesz skorzystać z przygotowanego scenariusza lekcji, który pokazuje, jak włączyć materiały multimedialne w tok lekcji.
Brak pliku manifest.json w paczce
Wysłuchaj uważnie rozmowy kolegów oraz dwóch wierszy i postaraj się rozpoznać ich nastrój.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PaFi3Tv8q
Słuchamy poezji i określamy nastrój wiersza
Rozdział 1
Jak określić nastrój w wierszu?
Nagranie zawiera rozmowę koleżanki i kolegi. Młodsza koleżanka dzwoni do starszego kolegi i prosi go o pomoc w odrobieniu pracy domowej z języka polskiego.
— Cześć Rafale, dzwonię, bo mam jakieś dziwne zadanie z polskiego na jutro.
— No mów, jakie?
— Mam napisać, co to jest nastrój wiersza i znaleźć przykłady wierszy, w których są wyrażone różne nastroje. Nie bardzo wiem, jak to zrobić.
— Spoko! Damy radę. O ile dobrze pamiętam z lekcji, nastrój to stan psychiczny, który utrzymuje się przez jakiś czas, wrażenia i odczucia, które powstają pod wpływem różnych sytuacji. Kiedy poeta pisze wiersz, wyraża w nim swoje uczucia i przeżycia, tworzy określony nastrój.
— W sumie proste, ale jakie mogą być te nastroje. Przychodzi mi tylko do głowy smutny i wesoły. Tyle wystarczy?
— A ty jesteś tylko smutna lub wesoła?
— No nie…jeszcze może przygnębiona.
— Dobrze, wróćmy jednak do wiersza, jego nastrój może być przygnębiający, radosny, refleksyjny, melancholijny…
— To trudne słowa. Co one znaczą?
— Refleksyjny to skłaniający do głębszego zastanowienia się nad czymś, a melancholijny nastrój to połączenie łagodnego smutku i głębokiej zadumy, czasami przygnębienia.
— Może też być nastrój niepokoju, grozy, tajemniczości, tak jak na przykład w filmie Scoobie Doobie Do.
— Chyba wiem już wszystko, zaraz popadnę w stan euforii!
— Widzę, że zrozumiałaś, o co chodzi.
— Chyba tak, ale teraz muszę znaleźć jakieś wiersze.
— Poczekaj. Zrobię ci na koniec test. Słuchaj uważnie: Zbrodnia to niesłychana, pani zabija pana, zabiwszy grzebie w gaju na łączce przy ruczaju… i dalej: Zmrok pada, wietrzyk wieje, ciemno, wietrzno, ponuro, wrona gdzieniegdzie kracze i puchają puchacze. Jaki to nastrój?
— Niezłe, co to za kryminał?
— To ballada Adama Mickiewicza.
— To on pisał oprócz bajek też kryminały?
— No co ty, ballada to nie kryminał. Znasz odpowiedź czy nie?
— To przecież proste – nastrój grozy.
— No to dobrze cię wyuczyłem!
— Petarda! Dzięki.
Rozdział 2
Niech żyją urodzinki!
Nagranie zawiera wiersz Danuty Wawiłow pt.: Urodzinki.
Tak bym chciała, tak bym chciała
żeby były urodzinki!
U chłopczyka czy dziewczynki,
u kucyka czy sardynki –
wszystko jedno, wszystko jedno,
byle były urodzinki!
Żeby było dużo gości,
i Mateusz, i Grażynka,
dla każdego moc pyszności,
wszystkie stoły w upominkach
na tych cudnych, na nienudnych,
na wesołych urodzinkach!
A jak zjemy wszystkie kremy,
czekoladę i rodzynki,
upominki rozwiniemy,
upaćkamy się jak świnki,
to z radości podskoczymy
i powiemy do rodzinki:
„Niech żyjecie, niech żyjemy
I niech żyją urodzinki!”
Rozdział 3
Co to będzie, co to będzie?
Nagranie zawiera wiersz W ciemnym pokoju Ludwika Jerzego Kerna i fragment wiersza Danuty Wawiłow Jak tu ciemno.
Ludwik Jerzy Kern, W ciemnym pokoju
W ciemnym pokoju
W ciemnym pokoju
Dzieci się boją,
Bo różne strachy po kątach stoją.
Groźnie się wtedy robi szalenie,
Po ścianach chodzą okropne cienie,
Zegar w ciemności tyka złowieszczo,
Meble stękają,
Podłogi trzeszczą
Szafa wygląda jak jakieś zwierzę,
Coś groźnie warczy w kaloryferze
I gdyby dłużej
Potrwał ten mrok,
To pewnie zjawiłby się i smok!
By nie dopuścić do tego faktu
Trzeba podskoczyć do kontaktu,
Zrobić malutkie,
Cichutkie Pstryk!
Jak za dotknięciem czarownika
Cała okropna ciemność znika
W mig.
Danuta Wawiłow, Jak tu ciemno!
Jak tu ciemno!
Jak tu ciemno!
Tata, tata, posiedź ze mną!
Za firanką ktoś się chowa,
Czarne skrzydła ma jak sowa.
Popatrz, popatrz, tam wysoko
Świeci w mroku jego oko!
Czy on tutaj nie przyleci?
Czy on nie je małych dzieci?
Mama, powiedz mu; A kysz!
Mama śpisz?
Jak tu ciemno!
Jak tu ciemno!
Mama, mama, posiedź ze mną!
Tam za oknem wiatr się gniewa,
Krzyczy, gwiżdże, szarpie drzewa.
A jak ścicha, zaraz słychać,
Jak coś w rurze głośno wzdycha.
Czy to coś, co mieszka w rurze,
To jest małe? Albo duże?
Tata, może to jest mysz?
Tata, śpisz?
Jak tu ciemno!
Jak tu ciemno!
Kto posiedzi
Teraz ze mną?
[…]
Spośród poniżej wymienionych wyrazów wybierz te, które wyrażają nastrój:
przygnębiający, pachnący, wesoły, refleksyjny, melancholijny, śpiący, straszny
Jaki nastrój dominuje w wierszu Urodzinki Danuty Wawiłow? Narysuj ilustrację i postaraj się oddać jego nastrój.
Na podstawie wierszy Ludwika Jerzego Kerna i Danuty Wawiłow odpowiedz, czego boją się dzieci?
Podsumowanie
- Wiersze bawią, wzruszają, wzbudzają emocje i uczucia, budują nastrój;
- poeci tworzą nastrój wiersza za pomocą epitetów, metafor, powtórzeń, wykrzyknień, porównań, słownictwa wartościującego, zdrobnień;
- nastrój wiersza wynika z jego tematyki.
Narysuj ilustrację do wybranego wiersza. Dobierz kolory tak, aby przekazać jego nastrój.
Ćwiczenia
W przypadku braku możliwości rozwiązania zadania z klawiatury lub trudności z odczytem przez czytnik ekranu skorzystaj z innej wersji zadania.
Dobierz odpowiednie przykłady środków językowych wyrażających w wierszu Urodzinki nastrój radości.
moc pyszności, na cudnych, nienudnych urodzinkach, chłopczyka, dziewczynki, kucyka, urodzinki, „Niech żyjecie, niech żyjemy i niech żyją urodzinki!”, upaćkamy się jak świnki, wszystko jedno, wszystko jedno
| zdrobnienia | |
| powtórzenia | |
| epitety | |
| porównanie | |
| wykrzyknienie |
Wybierz, który środek językowy określa poniższe cytaty wyrażające nastrój radości w wierszu Urodzinki.
zdrobnienia, powtórzenia, porównanie, porównanie, wykrzyknienie, epitety, zdrobnienia, porównanie, powtórzenia, epitety, epitety, epitety, wykrzyknienie, porównanie, zdrobnienia, powtórzenia, porównanie, wykrzyknienie, epitety, zdrobnienia, wykrzyknienie, zdrobnienia, wykrzyknienie, powtórzenia, powtórzenia
.......................... – chłopczyka, dziewczynki, kucyka, urodzinki
.......................... – wszystko jedno, wszystko jedno
.......................... – moc pyszności, na cudnych, nienudnych urodzinkach
.......................... – upaćkamy się jak świnki
.......................... – „Niech żyjecie, niech żyjemy i niech żyją urodzinki!”
Do związków frazeologicznych dopasuj emocje.
radość, strach, strach, strach, radość, strach, strach, radość, radość, radość, radość, strach
Nogi miałem jak z waty. ................
Skakał pod sufit z radości. ................
Na twarzy zawitał uśmiech od ucha do ucha. ................
Strach chwycił mnie za gardło. ................
Zbladłem jak płótno. ................
Poczułem się jak w siódmym niebie. ................
Słowniczek
1. stan psychiczny utrzymujący się u kogoś przez pewien czas;
2. wrażenia i odczucia, jakie mają osoby znajdujące się w jakimś miejscu w określonym czasie
(łac. e‑moveo – wypycham na zewnątrz) silne uczucia, np. strachu, radości lub gniewu
(łac. optimum – najlepiej) – skłonność do dostrzegania przede wszystkim dodatnich stron życia
(łac. pessimus – najgorszy) – skłonność do dostrzegania tylko ujemnych stron życia
(łac. versus – rząd lub rządek) – utwór poetycki, również charakterystyczny układ takiego utworu
(łac. impressio) – reakcje na coś, przeżycia, odczucia
fikcyjna postać w utworze lirycznym wypowiadająca swe przeżycia, doznania, przemyślenia
(gr. melancholikos) smutny, przygnębiony, wpadający w posępny nastrój, zadumany
(łac. reflexio – odgięcie) głębsze zastanowienie się nad czymś, rozmyślanie, rozważanie połączone z analizowaniem czegoś ; skłonny do refleksji- przemyśleń
(gr. euphoriea) stan nienaturalnie dobrego samopoczucia, radosnego nastroju, wesołości
(łac. concentratio, franc. skupiać się ku środkowi) – intensywne skupienie uwagi na jakimś przedmiocie, zjawisku; gromadzenie, ześrodkowanie czegoś w jednym miejscu
Powrót do e‑podręcznika
E‑podręcznik „Piąta strona świata”
https://www.epodreczniki.pl/reader/c/222087/v/latest/t/student-canon
Odpowie ci wiatr
https://www.epodreczniki.pl/reader/c/222087/v/latest/t/student-canon/m/j0000008PFB6v21