Ri7f31MQjDdNG1
Ilustracja przedstawia baner e‑materiału, na którym wyświetla się tytuł „Słuchamy poezji i określamy nastrój wiersza”.

Słuchamy poezji i określamy nastrój wiersza

Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o.

Wstęp

NastrójnastrójNastrój to wrażenia i odczucia charakterystyczne dla stanu, w jakim się znajdujemy. Zależy od naszego nastawienia do świata, od warunków zewnętrznych, na przykład pogody lub zachowania ludzi. Kiedy cieszymy się z czegoś, ogarnia nas nastrój radości, natomiast gdy martwimy się złymi ocenami, wpadamy w nastrój smutku, przygnębienia. W utworach literackich nastrój jest bardzo ważny, działa na wyobraźnię i emocje czytelnika. Dzięki odpowiedniemu słownictwu lub różnorodnym środkom stylistycznym pisarze budują nastrój, tworzą świat przedstawiony, wydarzenia, postacie.

RnFymtEKsD5B11
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o.
Nauczysz się
  • rozpoznawać w wierszu uczucia podmiotu lirycznego;

  • określać, jaką rolę pełnią w wierszu powtórzenia, metafory, porównania, epitety;

  • rozpoznawać nastrój wiersza.

Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia

Po zapoznaniu się z e‑materiałem uczeń:

  1. rozwija umiejętność słuchania i czytania utworów literackich;

  2. rozwija umiejętność tworzenia wypowiedzi inspirowanych utworem poetyckim;

  3. charakteryzuje nastrój utworu, analizując obrazy poetyckie, barwy;

  4. identyfikuje emocje wyrażone przez postacie mówiącą w utworze;

  5. rozpoznaje środki stylistyczne i ich funkcje;

  6. tworzy katalog różnych określeń nazywających nastrój i uczucia osoby mówiącej w wierszu;

  7. znajduje w dowolnych zbiorach wiersz, którego nastrój opisuje, wykorzystując poznane określenia.

ma2c69fd7e100b2f1_1502093859156_0

SŁUCHAMY POEZJI I OKREŚLAMY NASTRÓJ WIERSZA – audiobook

Rozdziały:

  1. Jak określić nastrój w wierszu?

  2. Niech żyją urodzinki!

  3. Co to będzie, co to będzie?

1
Notatka dla prowadzącego

Przed rozpoczęciem pracy z audiobookiem, możesz skorzystać z przygotowanego scenariusza lekcji, który pokazuje, jak włączyć materiały multimedialne w tok lekcji.

R1RMeLDrFTPOb

Scenariusz lekcji
Plik PDF o rozmiarze 689.18 KB w języku polskim
R1OfojNnAmC4m1
Zasób R1OfojNnAmC4m "załącznik do scenariusza lekcji"
Brak pliku manifest.json w paczce
Wskazówka

Wysłuchaj uważnie rozmowy kolegów oraz dwóch wierszy i postaraj się rozpoznać ich nastrój.

RK9P6A4yNL7L2
Na ekranie pokazany jest panel sterowania z aktywnymi klawiszami do odtwarzania zawartości audiobooka. W części górnej części znajdują się trzy klawisze. Pierwszy od lewej „Widok” umożliwia przełączenie między odtwarzaczem dźwiękowym audiobooka oznaczonym jako „Odtwarzacz” na liście wyboru a podglądem treści audiobooka oznaczonym jako „Tekst”. Odtwarzacz dźwiękowy oznaczony jako „Odtwarzacz” przedstawia żółty pasek, na którym podczas odtwarzania pojawia się tekst. Widok „Tekst” prezentuje pełny tekst pojawiający się w nagraniu. Widok „Dynamiczny” stanowi połączenie widoku „Odtwarzacz” i „Tekst". Klawisz środkowy „Książka” umożliwia nawigację po treści audiobooka. Klawisz trzeci od lewej „Więcej” – zawiera informacje o programie. Poniżej oddzielony linią znajduje się panel sterowania odtwarzacza nagrania. Poniżej panelu sterowania znajduje się żółty pasek, na którym w trakcie odtwarzania pokazywany jest tekst nagrania.
j.polski_scen9_audiobook
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Wersja tekstowa z wyróżnieniem pojęć

Słuchamy poezji i określamy nastrój wiersza

Rozdział 1
Jak określić nastrój w wierszu?

Nagranie zawiera rozmowę koleżanki i kolegi. Młodsza koleżanka dzwoni do starszego kolegi i prosi go o pomoc w odrobieniu pracy domowej z języka polskiego.

— Cześć Rafale, dzwonię, bo mam jakieś dziwne zadanie z polskiego na jutro.
— No mów, jakie?
— Mam napisać, co to jest nastrój wiersza i znaleźć przykłady wierszy, w których są wyrażone różne nastroje. Nie bardzo wiem, jak to zrobić.
— Spoko! Damy radę. O ile dobrze pamiętam z lekcji, nastrój to stan psychiczny, który utrzymuje się przez jakiś czas, wrażenia i odczucia, które powstają pod wpływem różnych sytuacji. Kiedy poeta pisze wiersz, wyraża w nim swoje uczucia i przeżycia, tworzy określony nastrój.
— W sumie proste, ale jakie mogą być te nastroje. Przychodzi mi tylko do głowy smutny i wesoły. Tyle wystarczy?
— A ty jesteś tylko smutna lub wesoła?
— No nie…jeszcze może przygnębiona.
— Dobrze, wróćmy jednak do wiersza, jego nastrój może być przygnębiający, radosny, refleksyjny, melancholijny…
— To trudne słowa. Co one znaczą?
— Refleksyjny to skłaniający do głębszego zastanowienia się nad czymś, a melancholijny nastrój to połączenie łagodnego smutku i głębokiej zadumy, czasami przygnębienia.
— Może też być nastrój niepokoju, grozy, tajemniczości, tak jak na przykład w filmie Scoobie Doobie Do.
— Chyba wiem już wszystko, zaraz popadnę w stan euforii!
— Widzę, że zrozumiałaś, o co chodzi.
— Chyba tak, ale teraz muszę znaleźć jakieś wiersze.
— Poczekaj. Zrobię ci na koniec test. Słuchaj uważnie: Zbrodnia to niesłychana, pani zabija pana, zabiwszy grzebie w gaju na łączce przy ruczaju… i dalej: Zmrok pada, wietrzyk wieje, ciemno, wietrzno, ponuro, wrona gdzieniegdzie kracze i puchają puchacze. Jaki to nastrój?
— Niezłe, co to za kryminał?
— To ballada Adama Mickiewicza.
— To on pisał oprócz bajek też kryminały?
— No co ty, ballada to nie kryminał. Znasz odpowiedź czy nie?
— To przecież proste – nastrój grozy.
— No to dobrze cię wyuczyłem!
— Petarda! Dzięki.

Rozdział 2
Niech żyją urodzinki!

Nagranie zawiera wiersz Danuty Wawiłow pt.: Urodzinki.

Tak bym chciała, tak bym chciała
żeby były urodzinki!
U chłopczyka czy dziewczynki,
u kucyka czy sardynki –
wszystko jedno, wszystko jedno,
byle były urodzinki!

Żeby było dużo gości,
i Mateusz, i Grażynka,
dla każdego moc pyszności,
wszystkie stoły w upominkach
na tych cudnych, na nienudnych,
na wesołych urodzinkach!

A jak zjemy wszystkie kremy,
czekoladę i rodzynki,
upominki rozwiniemy,
upaćkamy się jak świnki,
to z radości podskoczymy
i powiemy do rodzinki:
„Niech żyjecie, niech żyjemy
I niech żyją urodzinki!”

Rozdział 3
Co to będzie, co to będzie?

Nagranie zawiera wiersz W ciemnym pokoju Ludwika Jerzego Kerna i fragment wiersza Danuty Wawiłow Jak tu ciemno.

Ludwik Jerzy Kern, W ciemnym pokoju

W ciemnym pokoju
W ciemnym pokoju
Dzieci się boją,
Bo różne strachy po kątach stoją.

Groźnie się wtedy robi szalenie,
Po ścianach chodzą okropne cienie,
Zegar w ciemności tyka złowieszczo,
Meble stękają,
Podłogi trzeszczą
Szafa wygląda jak jakieś zwierzę,
Coś groźnie warczy w kaloryferze
I gdyby dłużej
Potrwał ten mrok,
To pewnie zjawiłby się i smok!
By nie dopuścić do tego faktu
Trzeba podskoczyć do kontaktu,
Zrobić malutkie,
Cichutkie Pstryk!

Jak za dotknięciem czarownika
Cała okropna ciemność znika
W mig.

Danuta Wawiłow, Jak tu ciemno!
Jak tu ciemno!
Jak tu ciemno!
Tata, tata, posiedź ze mną!

Za firanką ktoś się chowa,
Czarne skrzydła ma jak sowa.
Popatrz, popatrz, tam wysoko
Świeci w mroku jego oko!
Czy on tutaj nie przyleci?
Czy on nie je małych dzieci?
Mama, powiedz mu; A kysz!
Mama śpisz?

Jak tu ciemno!
Jak tu ciemno!
Mama, mama, posiedź ze mną!

Tam za oknem wiatr się gniewa,
Krzyczy, gwiżdże, szarpie drzewa.
A jak ścicha, zaraz słychać,
Jak coś w rurze głośno wzdycha.
Czy to coś, co mieszka w rurze,
To jest małe? Albo duże?
Tata, może to jest mysz?
Tata, śpisz?

Jak tu ciemno!
Jak tu ciemno!
Kto posiedzi
Teraz ze mną?
[…]

Polecenie 1

Spośród poniżej wymienionych wyrazów wybierz te, które wyrażają nastrój:
przygnębiający, pachnący, wesoły, refleksyjny, melancholijny, śpiący, straszny

Polecenie 2

Jaki nastrój dominuje w wierszu Urodzinki Danuty Wawiłow? Narysuj ilustrację i postaraj się oddać jego nastrój.

Polecenie 3

Na podstawie wierszy Ludwika Jerzego Kerna i Danuty Wawiłow odpowiedz, czego boją się dzieci?

ma2c69fd7e100b2f1_1536830836872_0
ma2c69fd7e100b2f1_1502093867461_0

Podsumowanie

- Wiersze bawią, wzruszają, wzbudzają emocje i uczucia, budują nastrój;
- poeci tworzą nastrój wiersza za pomocą epitetów, metafor, powtórzeń, wykrzyknień, porównań, słownictwa wartościującego, zdrobnień;
- nastrój wiersza wynika z jego tematyki.

R8OgUCWvy6pw91
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o.
Praca domowa

Narysuj ilustrację do wybranego wiersza. Dobierz kolory tak, aby przekazać jego nastrój.

ma2c69fd7e100b2f1_1503905579466_0

Ćwiczenia

Wskazówka

W przypadku braku możliwości rozwiązania zadania z klawiatury lub trudności z odczytem przez czytnik ekranu skorzystaj z innej wersji zadania.

classicmobile
Ćwiczenie 1
R83oqF5X7qal51
Na ekranie wyświetla się w ramce Ćwiczenie 1. zatytułowane: „Jaki to nastrój?”. Poniżej znajduje się polecenie o treści: „Do zamieszczonych obrazków dopasuj odpowiedni nastrój oraz charakteryzujące go rzeczowniki i przymiotniki”. Poniżej znajduje się sześć dużych białych pól i osiemnaście mniejszych kafelków, które należy przyporządkować do odpowiednich pól. W prawym dolnym rogu znajdują się klawisze „Zapisz odpowiedź” i „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania odpowiedzi.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
R1IXHHsHzp9d41
Na ekranie wyświetla się inna wersja zadania pierwszego. Ćwiczenie ma tytuł: „Jaki to nastrój”? Polecenie brzmi: „Do zamieszczonych obrazków dopasuj odpowiedni nastrój oraz charakteryzujące go rzeczowniki i przymiotniki”. Poniżej znajduje się sześć obrazków prezentujących różne nastroje i związane z nimi rzeczowniki i przymiotniki. Każdy obrazek jest oznaczony od jeden do sześć. Zdjęcie pierwsze przedstawia małego chłopca. Ma kręcone blond włosy i granatowy sweter. Przykłada prawą dłoń do ust. Chłopiec marszczy brwi i patrzy w bok. Wygląda, jakby nad czymś się zastanawiał w skupieniu. Zdjęcie drugie przedstawia około dwudziestoletnią dziewczynę. Ma kręcone ciemne włosy i beżowy sweter. Dziewczyna wydaje się smutna. Znajduje się w parku. W tle widać brązowe liście i pnie drzew. Prawdopodobnie zdjęcie zrobiono jesienią. Kolorystyka zdjęcia jest szara i ponura. Zdjęcie trzecie przedstawia roześmianą dziewczynkę. Leży na trawie i się uśmiecha. Dziewczynka jest radosna i uśmiechnięta. Zdjęcie czwarte przedstawia żołnierza. Ma na sobie zielony mundur. Przed sobą trzyma bagnet. Za nim widać biało‑czerwone flagi oraz godło Polski. Żołnierz ma poważny wyraz twarzy, być może bierze udział w ważnej uroczystości państwowej. Zdjęcie piąte przedstawia ciemny las nocą. Widzimy drzewa z tzw. żabiej perspektywy, czyli od dołu. W centralnej części zdjęcia znajduje się księżyc. Niebo jest ciemnogranatowe i przysłaniają je gęste chmury. Zdjęcie zrobiono w nocy. Zdjęcie szóste przedstawia fragment twarzy dziecka. Prawdopodobnie jest to chłopiec. Patrzy przez dziurkę zrobioną w kartonie. Zdjęcie kojarzy się z tajemnicą i sekretem. Pod zdjęciami znajdują po trzy rozwijane listy do każdego obrazka. Do każdego obrazka na poszczególnych listach należy zaznaczyć pasujący nastrój, rzeczownik i przymiotnik. W prawym dolnym rogu znajdują się przyciski „Zapisz odpowiedź” i „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania odpowiedzi.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 2
R1XLNbSJxIIaE1
Na ekranie wyświetla się w ramce Ćwiczenie 2. zatytułowane: „Urodzinki”. Poniżej znajduje się polecenie o treści: „Dobierz odpowiednie przykłady środków językowych wyrażających w wierszu »Urodzinki« nastrój radości”. Poniżej znajdują się dwie kolumny z kafelkami, które należy tak przesunąć w górę lub w dół, aby do siebie pasowały. W prawym dolnym rogu znajdują się klawisze „Zapisz odpowiedź” i „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania odpowiedzi.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
Inna wersja zadania
R178hhxjVA4ti1
Ćwiczenie 3
Na ekranie wyświetla się inna wersja zadania drugiego. Ćwiczenie ma tytuł: „Urodzinki”. Polecenie brzmi: „Wybierz, który środek językowy określa poniższe cytaty wyrażające nastrój radości w wierszu Urodzinki”. Poniżej wymienionych jest pięć cytatów. Obok każdego cytatu znajduje się rozwijana lista. Na rozwijanej liście należy zaznaczyć odpowiedź jeden ze środków językowych: epitet, wykrzyknienie, zdrobnienie, powtórzenie lub porównanie. W prawym dolnym rogu znajdują się przyciski „Zapisz odpowiedź” i „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania odpowiedzi.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 4
Rf2gpAkAN9ZNz1
Na ekranie wyświetla się w ramce Ćwiczenie 3. zatytułowane „Nazywamy emocje”. Poniżej znajduje się polecenie o treści: „Do związków frazeologicznych dopasuj emocje”. Pod poleceniem znajduje się sześć zdań. Należy je dokończyć, używając rozwijanej listy, znajdującej się pod każdym ze zdań. W prawym dolnym rogu znajdują się klawisze „Zapisz odpowiedź” i „Sprawdź” umożliwiający sprawdzenie poprawności rozwiązania odpowiedzi.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
static
ma2c69fd7e100b2f1_1502358147126_0

Słowniczek

nastrój
nastrój

1. stan psychiczny utrzymujący się u kogoś przez pewien czas;
2. wrażenia i odczucia, jakie mają osoby znajdujące się w jakimś miejscu w określonym czasie

emocje
emocje

(łac. e‑moveo – wypycham na zewnątrz) silne uczucia, np. strachu, radości lub gniewu

optymizm
optymizm

(łac. optimum – najlepiej) – skłonność do dostrzegania przede wszystkim dodatnich stron życia

pesymizm
pesymizm

(łac. pessimus – najgorszy) – skłonność do dostrzegania tylko ujemnych stron życia

wiersz
wiersz

(łac. versus – rząd lub rządek) – utwór poetycki, również charakterystyczny układ takiego utworu

wrażenia
wrażenia

(łac. impressio) – reakcje na coś, przeżycia, odczucia

podmiot liryczny
podmiot liryczny

fikcyjna postać w utworze lirycznym wypowiadająca swe przeżycia, doznania, przemyślenia

melancholijny
melancholijny

(gr. melancholikos) smutny, przygnębiony, wpadający w posępny nastrój, zadumany

refleksyjny
refleksyjny

(łac. reflexio – odgięcie) głębsze zastanowienie się nad czymś, rozmyślanie, rozważanie połączone z analizowaniem czegoś ; skłonny do refleksji- przemyśleń

wuforia
wuforia

(gr. euphoriea) stan nienaturalnie dobrego samopoczucia, radosnego nastroju, wesołości

koncentracja
koncentracja

(łac. concentratio, franc. skupiać się ku środkowi) – intensywne skupienie uwagi na jakimś przedmiocie, zjawisku; gromadzenie, ześrodkowanie czegoś w jednym miejscu

ma2c69fd7e100b2f1_1522759004116_0

Powrót do e‑podręcznika

E‑podręcznik „Piąta strona świata”

https://www.epodreczniki.pl/reader/c/222087/v/latest/t/student-canon

Odpowie ci wiatr

https://www.epodreczniki.pl/reader/c/222087/v/latest/t/student-canon/m/j0000008PFB6v21