I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce.
1. Wiadomości. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością chronologii dziejów sztuki z uwzględnieniem:
a) sztuki 1 połowy XX wieku,
b) sztuki 2 połowy XX wieku,
2) wymienia cechy sztuki poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
3) rozumie konteksty kulturowe i uwarunkowania przemian w dziejach sztuki ().
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych.
1) prawidłowo sytuuje w czasie i w przestrzeni geograficznej poszczególne epoki, style, kierunki i tendencje w sztuce;
2) charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
3) umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej, datuje je z dokładnością do połowy wieku);
4) rozróżnia podstawowe motywy ikonograficzne;
2. Umiejętności. Uczeń:
1) identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
2) dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych;
3) wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
4) rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;
5) formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych.
1. Wiadomości. Uczeń:
1) sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym.
2. Umiejętności. Uczeń:
1) łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
2) na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: (…);
3) porównuje dzieła różnych artystów tworzących w podobnym czasie;
4) formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania.
1. Wiadomości. Uczeń:
1) definiuje terminy związane z opisem formy i struktury dzieła architektonicznego, w tym określenia dotyczące typów i elementów planów budowli, elementów konstrukcyjnych i dekoracyjnych (dekoracji fasady i wnętrza) oraz układu przestrzennego;
2) zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła, malarskiego, rzeźbiarskiego (…) w tym m.in.(…) słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
2. Umiejętności. Uczeń:
1) właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych.
Nauczysz się
definiować i osadzić w czasie socrealizm w Polsce i w innych krajach socjalistycznych,
wymieniać polskich artystów tworzących w stylu socrealizmu,
charakteryzować architekturę socrealistyczną ze szczególnym uwzględnieniem MDM, PKiN oraz Nowej Huty,
porównywać i analizować teksty kultury, jakimi są obrazy, rzeźby i architektura.
Socrealizm
Rg4naHDPxNEOE
Ilustracja interaktywna 1. Socrealizm (realizm socjalistyczny) był stylem lub metodą twórczą w sztuce, który narodził się w 1934 r. Początkowo, po rewolucji październikowej, awangardowi artyści mieli nadzieję, że nowa władza zapewni im dobre warunki rozwoju artystycznego, aby odciąć sztukę od burżuazji.
Ilustracja interaktywna 1. Socrealizm (realizm socjalistyczny) był stylem lub metodą twórczą w sztuce, który narodził się w 1934 r. Początkowo, po rewolucji październikowej, awangardowi artyści mieli nadzieję, że nowa władza zapewni im dobre warunki rozwoju artystycznego, aby odciąć sztukę od burżuazji.
1
1. Socrealizm (realizm socjalistyczny) był stylem lub metodą twórczą w sztuce, który narodził się w 1934 r. Początkowo, po rewolucji październikowej, awangardowi artyści mieli nadzieję, że nowa władza zapewni im dobre warunki rozwoju artystycznego, aby odciąć sztukę od burżuazji.
Gmach Uniwersytetu im. Łomonosowa w Moskwie, Rosja, online-skills, CC BY 3.0
Do Związku Radzieckiego wróciło wielu emigrantów, pracowali tam Le Corbusier i Hannes Mayer. Rosyjscy przedstawiciele zasłynęli w Europie Zachodniej. Jednak już na początku lat 30. XX w. polityka i stosunek władz radzieckich do artystów zmieniły się. Niewykształcona wierchuszkaWierchuszkawierchuszka miała kłopot ze zrozumieniem sztuki awangardowej, zaczęła wymagać, aby sztuka była łatwa i przyjemna w odbiorze, nie wymagała myślenia. W 1932 r. w czasopiśmie Sowieckoje foto pojawił się atak na Aleksandra Rodczenkę, któremu zarzucano inspirację obcokrajowcem Laszlem Moholy‑Nagy. Artyści zaczęli opuszczać Związek Radziecki (m.in. Marc Chagall, Chaim Soutine, Wassily Kandinsky, Naum Gab, El Lissitzky). Jednym z niewielu wybitnych artystów, którzy pozostali był Kazimierz Malewicz.
W 1934 r. na Zjeździe Pisarzy Radzieckich Maksym Gorki przedstawił zasady socjalistycznej twórczości literackiej (realistyczna forma i socjalistyczna treść). Niewiele później zasady te przejęły również sztuki wizualne. Malarstwo i rzeźba miały realistycznie oddawać rzeczywistość. Ponadto pełniły wiele ważnych funkcji w socjalistycznym narodzie: miały wychowywać, wskazywać wzorce postępowania, sławić pracę fizyczną, gloryfikować bohaterów Armii Czerwonej. Niemal osobną dziedziną sztuki stało się malowanie portretów Stalina.
Socrealizm w Polsce
W Polsce socrealizm istniał doktrynalnie w latach 1949‑1956. W 1946 r. podczas różnorodnych zjazdów artystów, krytyków i architektów proklamowano socrealizm jako jedyny i słuszny kierunek w sztuce. Został on wprowadzony pod presją ministra kultury i sztuki Włodzimierza Sokorskiego. Porzucano w tym czasie wszelakie odstępstwa od „socrealistycznego kanonu”, a w urbanistyce powrócono do dziewiętnastowiecznego układu miast.
R12r8vX29NFiF1
Wirtualny spacer pod tytułem "Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie". Pomnik przedstawia dwa liście lauru o wysokości około 38 metrów, wykonane z 37 par żelbetowych segmentów. Na liściach, na wysokości około 8 metrów, umieszczone są rzeźby. Z jednej strony pomnika Nike, z drugiej postać chłopa, żołnierza i robotnika, u stóp postaci widać sztandar rewolucji. Wokół pomnika pojawiają się punkty, które zawierają dodatkowe informacje. 1. Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie jest jednym z bardziej znanych symboli miasta. Pomysłodawcą budowy pomnika był Władysław Kruczek – I sekretarz KC PZPR. 2. Autorem rzeźb do pomnika – Nike, chłopa, żołnierza oraz robotnika jest Marian Konieczny – były rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Konieczny jest także autorem warszawskiej Nike. Budowa pomnika rozpoczęła się w 1971 r. Odsłonięcie miało miejsce 1 maja 1974 r. U podstawy liści umieszczono cztery marmurowe tablice. „CZYN WAS BOHATERSKI – SŁAWA NIEŚMIERTELNA – PAMIĘĆ NASZ BEZGRANICZNA” i „W HOŁDZIE BOHATEROM WALK REWOLUCYJNYCH O POLSKĘ LUDOWĄ SPOŁECZEŃSTWO ZIEMI RZESZOWSKIEJ”. 3. Po wybudowaniu, wokół pomnika narosło wiele powiedzonek, m.in. „robotnik i żołnierz trzymają chłopa, żeby na mszę św. do bernardynów nie poszedł”. Pomnik, pomimo zmiany systemu politycznego, praktycznie przetrwał bez prawie żadnych zmian: jedynie na zwieńczeniu liści laurowych pojawił się herb Rzeszowa.
Wirtualny spacer pod tytułem "Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie". Pomnik przedstawia dwa liście lauru o wysokości około 38 metrów, wykonane z 37 par żelbetowych segmentów. Na liściach, na wysokości około 8 metrów, umieszczone są rzeźby. Z jednej strony pomnika Nike, z drugiej postać chłopa, żołnierza i robotnika, u stóp postaci widać sztandar rewolucji. Wokół pomnika pojawiają się punkty, które zawierają dodatkowe informacje. 1. Pomnik Czynu Rewolucyjnego w Rzeszowie jest jednym z bardziej znanych symboli miasta. Pomysłodawcą budowy pomnika był Władysław Kruczek – I sekretarz KC PZPR. 2. Autorem rzeźb do pomnika – Nike, chłopa, żołnierza oraz robotnika jest Marian Konieczny – były rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Konieczny jest także autorem warszawskiej Nike. Budowa pomnika rozpoczęła się w 1971 r. Odsłonięcie miało miejsce 1 maja 1974 r. U podstawy liści umieszczono cztery marmurowe tablice. „CZYN WAS BOHATERSKI – SŁAWA NIEŚMIERTELNA – PAMIĘĆ NASZ BEZGRANICZNA” i „W HOŁDZIE BOHATEROM WALK REWOLUCYJNYCH O POLSKĘ LUDOWĄ SPOŁECZEŃSTWO ZIEMI RZESZOWSKIEJ”. 3. Po wybudowaniu, wokół pomnika narosło wiele powiedzonek, m.in. „robotnik i żołnierz trzymają chłopa, żeby na mszę św. do bernardynów nie poszedł”. Pomnik, pomimo zmiany systemu politycznego, praktycznie przetrwał bez prawie żadnych zmian: jedynie na zwieńczeniu liści laurowych pojawił się herb Rzeszowa.
Ilustracja interaktywna 1. Zasady socrealizmu wyłożył Maksym Gorki. Jego książka Matka, wydana w 1906 r. była pierwszym socrealistycznym utworem, w którym opisano powstanie ruchu robotniczego. Tytułowa matka po śmierci męża‑alkoholika i aresztowaniu syna, zaangażowanego w ruch socjaldemokratyczny sama zaczyna prowadzić agitację polityczną, za co zostaje skazana na więzienie i ciężko pobita.
Ilustracja interaktywna 1. Zasady socrealizmu wyłożył Maksym Gorki. Jego książka Matka, wydana w 1906 r. była pierwszym socrealistycznym utworem, w którym opisano powstanie ruchu robotniczego. Tytułowa matka po śmierci męża‑alkoholika i aresztowaniu syna, zaangażowanego w ruch socjaldemokratyczny sama zaczyna prowadzić agitację polityczną, za co zostaje skazana na więzienie i ciężko pobita.
1
1. Zasady socrealizmu wyłożył Maksym Gorki. Jego książka Matka, wydana w 1906 r. była pierwszym socrealistycznym utworem, w którym opisano powstanie ruchu robotniczego. Tytułowa matka po śmierci męża‑alkoholika i aresztowaniu syna, zaangażowanego w ruch socjaldemokratyczny sama zaczyna prowadzić agitację polityczną, za co zostaje skazana na więzienie i ciężko pobita.
Maksym Gorki z Józefem Stalinem, 1931, Wikipedia, Domena publiczna
Opowieść o prawdziwym człowieku autorstwa Borisa Polewoja została wydana w 1946 r. i jest historią o radzieckim lotniku Aleksieju Mariesjewie.
Książkę Jak hartowała się stal Nikołaja Ostrowskiego wydano w latach 1932‑1934, była to lektura szkolna. Główny bohater, przedkładał dobro ojczyzny ponad wszytko, był też stawiany za wzór dla młodzieży.
Obywateli napisał Kazimierz Brandys w 1954 r. Opowiada o zwycięstwie polskiej rewolucji.
Przy budowie Tadeusza Konwickiego (1950) jest powieścią produkcyjną o losach pracownika budowy kolei, podczas której piętrzą się trudności z dotrzymaniem terminu oddania. Wszystko jest winą wrogów klasowych, nieodpowiednio zaangażowanych robotników, ale w końcu udaje się przezwyciężyć wszelakie trudności i udaje się otworzyć linię 22 lipca. W 1954 r. Konwicki publikuje Władzę, kolejną socrealistyczną powieść. Książka opowiada o umacnianiu się władzy komunistycznej na prowincji, lokalnej polityce i partyzantach.
Sztuki wizualne
Po potępieniu przez władzę różnych form awangardowych, jedynym słusznym nurtem w sztuce był socrealizm. Obrazy musiały być realistyczne, opowiadać o życiu robotników, rolników, aktualnych wydarzeniach politycznych, czy też pokazywać sceny z historii. Oczywiście sztuka miała uczyć i robiła to w sposób bardzo nachalny i toporny. Cel był propagandowy. Najpopularniejszym obrazem socrealistycznym jest praca Aleksandra Kobzdeja Podaj cegłę (1949).
RgjJCpMBXKFQB
Ilustracja interaktywna 1. Na obrazie została pokazana tzw. trójka murarska przy pracy. Do klasyki polskiego socrealizmu zaliczamy następujące dzieła: Podziękowanie traktorzyście z 1950 r. Juliusza Krajewskiego, Brygada młodzieżowa na szybkościowcu (1949) Heleny Krajewskiej, czy też Towarzysz Bierut wśród robotników Włodzimierza Zakrzewskiego. Wojciech Fangor namalował Postaci (jedno z bardziej ikonicznych dzieł sztuki socrealistycznej), Matkę Koreankę, czy też Lenin w Poroninie. Fangor przestał tworzyć obrazy w tej stylistyce po śmierci Stalina (1953).
Ilustracja interaktywna 1. Na obrazie została pokazana tzw. trójka murarska przy pracy. Do klasyki polskiego socrealizmu zaliczamy następujące dzieła: Podziękowanie traktorzyście z 1950 r. Juliusza Krajewskiego, Brygada młodzieżowa na szybkościowcu (1949) Heleny Krajewskiej, czy też Towarzysz Bierut wśród robotników Włodzimierza Zakrzewskiego. Wojciech Fangor namalował Postaci (jedno z bardziej ikonicznych dzieł sztuki socrealistycznej), Matkę Koreankę, czy też Lenin w Poroninie. Fangor przestał tworzyć obrazy w tej stylistyce po śmierci Stalina (1953).
1
1. Na obrazie została pokazana tzw. trójka murarska przy pracy. Do klasyki polskiego socrealizmu zaliczamy następujące dzieła: Podziękowanie traktorzyście z 1950 r. Juliusza Krajewskiego, Brygada młodzieżowa na szybkościowcu (1949) Heleny Krajewskiej, czy też Towarzysz Bierut wśród robotników Włodzimierza Zakrzewskiego. Wojciech Fangor namalował Postaci (jedno z bardziej ikonicznych dzieł sztuki socrealistycznej), Matkę Koreankę, czy też Lenin w Poroninie. Fangor przestał tworzyć obrazy w tej stylistyce po śmierci Stalina (1953).
Aleksander Kobzej, Kobzdej „Podaj cegłę”, 1949, 1950, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, artyzm.com, CC BY 3.0
RhfnKsLZLVOAB1
Ilustracja przedstawia obraz Juliusza Krajewskiego „Podziękowanie traktorzyście". Ukazuje on grupę wieśniaków na polu. Jeden chłop dziękuje traktorzyście uściskiem dłoni, wszyscy są uśmiechnięci. Kobieta na pierwszym planie trzyma widły, za grupą rolników widać traktor.
Juliusz Krajewski, „Podziękowanie traktorzyście”, 1950, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0
RCV5lKdFtZpF21
Obraz Wojciecha Fangora „Matka Koreanka" przedstawia zastrzeloną kobietę leżącą na ziemi, pod jej głową widać plamę krwi. Za nią klęka jej zrozpaczony synek, trzymając ją za tułów. W tle widać płonącą wioskę i unoszące się kłęby dymu.
Wojciech Fangor, „Matka Koreanka”, 1951, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0
Rzeźba socrealistyczna była głównie związana z architekturą. W Polsce największą galerią rzeźby i płaskorzeźby socrealistycznej jest Pałac Kultury i Nauki w Warszawie. Znajdują się tam m.in. alegoryczne rzeźby przedstawiające cnoty marksizmu i leninizmu. Rzeźby i płaskorzeźby pojawiają się także na ośmiu blokach pomiędzy pl. Konstytucji i pl. Zbawiciela. Płaskorzeźby przedstawiają robotników, chłopów, mężczyzn, dzieci, kobiety i tzw. „postępową inteligencję”. Alinie Szapocznikow przypisuje się rzeźbę Robotnicy z ok. 1952 r. (ul. Mokotowska 4/6) – na powojennej siedzibie Związku Zawodowego Pracowników Budownictwa Ceramiki i Pokrewnych Zawodów. Rzeźby pomnikowe prezentowały, tak jak malarstwo i rzeźba architektoniczna – lud robotniczy, Lenina, Dzierżyńskiego i innych przedstawicieli ówczesnej władzy i filozofii. Rzeźby były monumentalne. Miały górować i dominować w przestrzeni miejskiej. Oddzielną odmianą rzeźby były popiersia (główne gipsowe) działaczy politycznych.
RrTwUHM0A8guG
Ilustracja interaktywna 1. Oddzielną odmianą rzeźby były popiersia (główne gipsowe) działaczy politycznych.
Ilustracja interaktywna 1. Oddzielną odmianą rzeźby były popiersia (główne gipsowe) działaczy politycznych.
1
1. Oddzielną odmianą rzeźby były popiersia (główne gipsowe) działaczy politycznych.
Afrykańczyk, rzeźba socrealistyczna z fasady Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, www.polskisocrealizm.org, CC BY 3.0
RwfTzaGngVfqV1
Rzeźba przedstawia stojącą, azjatycką kobietę. Ubrana jest w długą suknię, w lewej dłoni trzyma notes. Patrzy przed siebie, stoi dumnie, prawe kolano ma lekko ugięte.
Azjatka, rzeźba socrealistyczna z fasady Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, www.polskisocrealizm.org, CC BY 3.0
R1OckRBaeuiun1
Rzeźba przedstawia stojącego mężczyznę, który jest ubrany w spodnie i podkoszulek, a na prawym ramieniu ma zawieszony płaszcz. W prawej dłoni trzyma kamień, lewą jest podparty. Ma umięśnione ramiona i tors. Stoi dumnie, z podniesioną głową i lekko ugietym, lewym kolanem.
Górnik, rzeźba socrealistyczna z fasady Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, www.polskisocrealizm.org, CC BY 3.0
R1HCkfAEJuJ5s1
Rzeźba przedstawia stojącą kobietę w długiej sukni. W prawej dłoni trzyma podłużny przedmiot, a przez lewą rękę ma przewieszony kawałek materiału. Stoi dumnie, z podniesioną głową i lekko ugietym, lewym kolanem.
Sowiecka inteligentka, rzeźba socrealistyczna z fasady Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, www.polskisocrealizm, CC BY 3.0
R1RmK7Cy2YV1j1
Rzeźba przedstawia siedzącą kobietę, ubraną w długą suknię. W lewej dłoni trzyma księgę. Siedzi wyprostowana, dumnie, z głową do góry. Włosy ma spięte w kok.
Kobieta z rylcem i książką, rzeźba socrealistyczna z fasady Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, www.polskisocrealizm.org, CC BY 3.0
R1M7OFSA0PWpj1
Zdjęcie przedstawia rzeżbę sfotografowaną z profilu. Rzeźba przedstawia stojącą kobietę, która w prawej, uniesionej dłoni trzyma kulę. Ubrana jest w krótką, przylegającą do ciała sukienkę, z uwidocznionymi piersiami i zarysem brzucha. Na głowie ma chustkę.
Kulomiotka, rzeźba socrealistyczna z fasady Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, www.polskisocrealizm, CC BY 3.0
R1Dkn9jEyTl4I1
Rzeźba przedstawia stojącą kobietę z krótkimi włosami. Prawą dłoń trzyma na prawej piersi, zaś w lewej ma maskę teatralną, przedstawiającą twarz krzyczącego mężczyzny. Głowa uniesiona, prosta postawa, zgięte lewe kolano.
Melpomene – trzymająca maskę tragiczną, rzeźba socrealistyczna z fasady Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, www.polskisocrealizm.org, CC BY 3.0
R1Sws8wr4hUBn1
Rzeźba przedstawia siedzącego dumnie mężczyznę z dłuższymi włosami i brodą. Jest to Adam Mickiewicz. Mężczyzna trzyma książkę w lewej dłoni, którą trzyma na prawym kolanie.
Adam Mickiewicz, rzeźba socrealistyczna z fasady Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, polskisocrealizm.org, CC BY 3.0
RTUH3rkOV1QaT1
Rzeźba przedstawia młodego mężczyznę trzymającego w ręku księgę, na której jest napis: Marx, Engels, Lenin. Mężczyzna ubrany jest w koszulę i spodnie. Stoi wyprostowany, patrzy dumnie, z uniesioną głową, przed siebie.
Rzeźba z usuniętym napisem „STALIN”, zeźba socrealistyczna z fasady Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, Wikimedia, CC BY 3.0
R7qDElIsHv8VC1
Rzeźba przedstawia młodego mężczyznę ubranego w robocze ubranie. Mężczyzna jest w pozycji siedzącej. W lewej ręce trzyma duże koło zębate. Ma umięśnione ramiona i tors, patrzy dumnie przed siebie.
Robotnik trzymający koło zębate, rzeźba socrealistyczna z fasady Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, www.polskisocrealizm.org, CC BY 3.0
R1Sf83xtzpNSG1
Fotografia przedstawia pładskorzeźbę, ukazującą matkę z dzieckiem na rękach. Kobeta ubrana jest w długa sukienkę i chustkę na głowie. Dziewczynka, w krótkiej sukience, skierowana jest twarzą do widza. Oboje są uśmiechnięci.
Karol Tchorek, „Macierzyństwo” przy ul. Marszałkowskiej w Warszawie, na Placu Konstytucji, 1952, fot. Tadeusz Rudzki, Wikipedia, CC BY-SA 3.0
Architektura
Architektura miała być socjalistyczna w treści i narodowa w formie. Ogromne, monumentalne budynki dominowały nad innymi, zawłaszczały przestrzeń, miały pokazywać wielkość autorytarnej władzy. Cechami charakterystycznymi są: symetria, kolumnady, wysokie partery.
RZzpJo0mCZLdj
Ilustracja interaktywna 1. Jednym ze sztandarowych dzieł architektury socrealistycznej jest Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, wzniesiony w latach 1952‑1955, jako dar od narodu radzieckiego. Architektem był Lew Rudniew. 2 lutego 2007 r. PKiN został wpisany do rejestru zabytków.
Ilustracja interaktywna 1. Jednym ze sztandarowych dzieł architektury socrealistycznej jest Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, wzniesiony w latach 1952‑1955, jako dar od narodu radzieckiego. Architektem był Lew Rudniew. 2 lutego 2007 r. PKiN został wpisany do rejestru zabytków.
1
1. Jednym ze sztandarowych dzieł architektury socrealistycznej jest Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, wzniesiony w latach 1952‑1955, jako dar od narodu radzieckiego. Architektem był Lew Rudniew. 2 lutego 2007 r. PKiN został wpisany do rejestru zabytków.
Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, online-skills, CC BY 3.0
Kolejnym przykładem architektury realizmu socjalistycznego jest Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa w Warszawie (MDM), wybudowana w latach 1950–1952, wg projektu zespołu architektów pod kierunkiem Józefa Sigalina (1950–1951) i Stanisława Jankowskiego (1951–1952). W 2015 r. została wpisana do rejestru zabytków. Budynki są ozdobione płaskorzeźbami, rzeźbami z typowo socjalistycznymi tematami (robotnicy, rolnicy…). Centralnym miejscem MDM jest Plac Konstytucji.
Rrvegh18dmpIV1
Fotografia przedstawia Plac Konstytucji w Warszawie. Widzimy na nim wysokie ozdobne lampy, wokoło niego przebiega ruch uliczny oraz znajduje się parking, W tle są widoczne budynki w stylu socrealistycznym.
Plac Konstytucji w Warszawie, fot. Adrian Grycuk, CC BY-SA 3.0
W socrealizmie realizowano pomysły budowania całych miast. Jednym z takich przykładów jest Nowa Huta, która miała zdominować krajobraz historycznego Krakowa. Nową Hutę zaczęto budować od 1949 r. jako dzielnicę mieszkaniową dla pracowników nowo powstającego ogromnego kombinatu metalurgicznego – Huty im. Lenina. Głównym architektem był Tadeusz Ptaszycki. Budynki są wzniesione w stylu neobarokowym, neorenesansowym, neoklasycystycznym. Projekt miał łączyć w sobie cechy miasta‑ogrodu i miasta idealnegoMiasto idealnemiasta idealnego, czyli charakteryzować się dużą ilością skwerów, parków i zieleni miejskiej oraz niską i luźną zabudową. Osiedla miały być podporządkowane czynnikom gospodarczym, społecznym i politycznym. Układ urbanistyczny najstarszej części dzielnicy został wpisany do rejestru zabytków (rozplanowanie ulic, placów, zieleńców, usytuowanie, bryły i gabaryty budowli, wystrój wnętrz, zieleń komponowana, oś widokowo – komunikacyjna od Alei Solidarności do Centrum Administracyjnego Huty im. T. Sendzimira z dwoma budynkami Centrum Administracyjnego oraz placem, jako elementami zamykającymi kompozycję).
RVGPDrwCBBcyf1
Fotografia przedstawia Nową Hutę w Krakowie, kompleks budynków mieszkalnych. W centrum ilustracji znajduje się duży obszar zieleni, trawnik, który stanowi rondo dla trzypasmowej ulicy. Od zielonego skweru, promieniście, odchodzą ulice, wzdłuż których ciągną się bloki, wytyczając granice osiedli. Zabudowa osiedli jest luźna, a wkomponowana w przestrzeń zieleń zapewnia mieszkańcom komfort życia.
Nowa Huta w Krakowie, online-skills, CC BY 3.0
Inne przykłady architektury socrealistycznej w Polsce:
Budynki przy ul. Świdnickiej we Wrocławiu, Osiedle Grunwaldzkie w Bielsku‑Białej (wybudowane w latach 1951–1957 wg projektu Józefa Łyczewskiego), Pałac Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej (1951‑1958, projekt: Zbigniew Rzepecki), budynek KW PZPR w Białymstoku (1953‑1945, wg projektu Stanisława Bukowskiego) - obecnie Uniwersytet w Białymstoku, Dom Muzyki i Tańca w Zabrzu (1959, projekt: Zygmunt Majerski i Julian Duchowicz), Teatr Wielki w Łodzi (1949‑1967, architekci: Józef i Witold Korscy oraz Roman Szymborski).
RyycG7oG59wfh1
Fotografia przedstawia Teatr Wielki w Łodzi. Jest to budynek w kształcie prostokąta. Fronton o długości 50 metrów składa się z podwójnego ażuru i loggii. Główne wejście znajduje się w podcieni. Loggia opiera się o przestrzeń foyer. Górna część budynku, z wielkimi oknami, ozdobiona jest okrągłymi, wąskimi kolumnami. Dolna część krótszymi, kwadratowymi kolumnami. Pomiędzy górną, a dolną częścią znajduje się pas rzeźbiarskiego fryzu (ok. 5 m nad terenem), na którym przedstawione zostały antyczne wzory (pegazy, konie, ludzkie postacie, elementy dekoracyjne). Przed budynkiem znajduje się asymetryczna fontanna w kształcie dwóch morskich fal. Teatr Wielki jest drugim pod względem wielkości gmachem operowym w Polsce. Obecnie, widownia liczy 1074 miejsc.
Teatr Wielki w Łodzi, online-skills, CC BY 3.0
Zadania cz.1
R9U4Cukxz9XN1
Ćwiczenie 1
W którym kraju narodził się socrealizm? Możliwe odpowiedzi: 1. Chiny, 2. Związek Radziecki, 3. Korea Północna
W którym kraju narodził się socrealizm? Możliwe odpowiedzi: 1. Chiny, 2. Związek Radziecki, 3. Korea Północna
W którym kraju narodził się socrealizm?
Chiny
Związek Radziecki
Korea Północna
R1DjXZcf0bVc2
Ćwiczenie 2
Który z radzieckich pisarzy przedstawił zasady literatury socrealistycznej? Możliwe odpowiedzi: 1. Maksym Gorki, 2. Borys Polewoj, 3. Nikołaj Ostrowski
Który z radzieckich pisarzy przedstawił zasady literatury socrealistycznej? Możliwe odpowiedzi: 1. Maksym Gorki, 2. Borys Polewoj, 3. Nikołaj Ostrowski
Który z radzieckich pisarzy przedstawił zasady literatury socrealistycznej?
Maksym Gorki
Borys Polewoj
Nikołaj Ostrowski
RGtpphPTdsg9r
Ćwiczenie 3
Który z wybitnych artystów został w ZSRR po ataku władz na twórców awangardowych w latach 30. XX w.?
Który z wybitnych artystów został w ZSRR po ataku władz na twórców awangardowych w latach 30. XX w.?
Wybierz artystę, który został w ZSRR po ataku władz na twórców awangardowych w latach 30. XX w.?
Opis ilustracji A
Opis poprawnej ilustracji B
Opis ilustracji C
RGsQAc68vmi3D
Ćwiczenie 4
W jakich latach sztuka socrealistyczna dominowała w Polsce? Możliwe odpowiedzi: 1. 1945-1981, 2. 1950-1953, 3. 1949-1956
W jakich latach sztuka socrealistyczna dominowała w Polsce? Możliwe odpowiedzi: 1. 1945-1981, 2. 1950-1953, 3. 1949-1956
W jakich latach sztuka socrealistyczna dominowała w Polsce?
1945-1981
1950-1953
1949-1956
R1aOusxm8su8t
Ćwiczenie 5
Gdzie znajduje się Galeria Sztuki Socrealizmu? Możliwe odpowiedzi: 1. Kozłówka, 2. Zgierz, 3. Żyrardów
Gdzie znajduje się Galeria Sztuki Socrealizmu? Możliwe odpowiedzi: 1. Kozłówka, 2. Zgierz, 3. Żyrardów
Gdzie znajduje się Galeria Sztuki Socrealizmu?
Kozłówka
Zgierz
Żyrardów
RrmNxR8bVBic8
Ćwiczenie 6
Uzupełnij pola. W którym mieście znajduje się Pomnik Czynu Rewolucyjnego? Tu uzupełnij W którym mieście znajduje się Dom Muzyki i Tańca? Tu uzupełnij Jak nazywa się autor obrazu „Podaj cegłę”? Tu uzupełnij Dzielnicą którego miasta jest Nowa Huta? Tu uzupełnij Który plac jest centralnym miejscem MDM? Tu uzupełnij
Uzupełnij pola. W którym mieście znajduje się Pomnik Czynu Rewolucyjnego? Tu uzupełnij W którym mieście znajduje się Dom Muzyki i Tańca? Tu uzupełnij Jak nazywa się autor obrazu „Podaj cegłę”? Tu uzupełnij Dzielnicą którego miasta jest Nowa Huta? Tu uzupełnij Który plac jest centralnym miejscem MDM? Tu uzupełnij
Uzupełnij pola.
W którym mieście znajduje się Pomnik Czynu Rewolucyjnego? ................
W którym mieście znajduje się Dom Muzyki i Tańca? ............
Jak nazywa się autor obrazu „Podaj cegłę”? ..............
Dzielnicą którego miasta jest Nowa Huta? ..............
Który plac jest centralnym miejscem MDM? ......................
Zadania cz.2
R1bU0VwiMIi1R
Ćwiczenie 7
Co oznacza skrót MDM? Możliwe odpowiedzi: 1. Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa, 2. Mokotowski Dom Młodych, 3. Mokotowski Dom Mody
Co oznacza skrót MDM? Możliwe odpowiedzi: 1. Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa, 2. Mokotowski Dom Młodych, 3. Mokotowski Dom Mody
Co oznacza skrót MDM?
Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa
Mokotowski Dom Młodych
Mokotowski Dom Mody
RVlncy5S6bMNg
Ćwiczenie 8
Przyporządkuj tytuły książek do nazwisk pisarzy. Matka Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki Władza Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki Obywatele Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki Jak hartowała się stal Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki
Przyporządkuj tytuły książek do nazwisk pisarzy. Matka Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki Władza Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki Obywatele Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki Jak hartowała się stal Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki
Przyporządkuj tytuły książek do nazwisk pisarzy.
Tadeusz Konwicki, Kazimierz Brandys, Maksym Gorki, Nikołaj Ostrowski
Matka
Władza
Obywatele
Jak hartowała się stal
R15oLi1nsJL1k
Ćwiczenie 9
Połącz podane elementy. Przyporządkuj tytuły obrazów do autorów. Juliusz Krajewski Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników Wojciech Fangor Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników Włodzimierz Zakrzewski Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników Helena Krajewska Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników
Połącz podane elementy. Przyporządkuj tytuły obrazów do autorów. Juliusz Krajewski Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników Wojciech Fangor Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników Włodzimierz Zakrzewski Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników Helena Krajewska Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników
Połącz podane elementy. Przyporządkuj tytuły obrazów do autorów.
<em>Podziękowanie traktorzyście</em>, <em>Towarzysz Bierut wśród Robotników</em>, <em>Brygada młodzieżowa na szybkościowcu</em>, <em>Postaci</em>
Juliusz Krajewski
Wojciech Fangor
Włodzimierz Zakrzewski
Helena Krajewska
RP7sUQFq4OKbI
Ćwiczenie 10
Przygotuj pytanie na kartkówkę związane ze sztuką socrealistyczną.
Przygotuj pytanie na kartkówkę związane ze sztuką socrealistyczną.
Słownik pojęć
Awangarda
Awangarda
słowo awangarda pochodzi z języka francuskiego od „avant garde” i oznacza straż przednią. Jest to nowoczesna, eksperymentująca sztuka, która wyprzedza swój czas. Twórcy awangardowi poszukiwali swojego własnego stylu. Awangarda jest sztuką nienaśladującą i potrzebującą innego języka wyrazu.Koncepcje awangardowe pojawiły się ok. 1910 r. Do kierunków awangardowych zaliczamy m.in. fowizm, konstruktywizm, surrealizm, dadaizm, ekspresjonizm, futuryzm.
Miasto idealne
Miasto idealne
miasto zaprojektowane od podstaw zgodnie z zasadami estetyki, funkcjonalności i religii.
Miasto ogród
Miasto ogród
miasta, w który jest duża ilość skwerów, parków i zieleni miejskiej oraz niska i luźna zabudowa.
Wierchuszka
Wierchuszka
grupa ludzi sprawująca władzę w państwie, instytucji.
Galeria dzieł sztuki
RyycG7oG59wfh1
Fotografia przedstawia Teatr Wielki w Łodzi. Jest to budynek w kształcie prostokąta. Fronton o długości 50 metrów składa się z podwójnego ażuru i loggii. Główne wejście znajduje się w podcieni. Loggia opiera się o przestrzeń foyer. Górna część budynku, z wielkimi oknami, ozdobiona jest okrągłymi, wąskimi kolumnami. Dolna część krótszymi, kwadratowymi kolumnami. Pomiędzy górną, a dolną częścią znajduje się pas rzeźbiarskiego fryzu (ok. 5 m nad terenem), na którym przedstawione zostały antyczne wzory (pegazy, konie, ludzkie postacie, elementy dekoracyjne). Przed budynkiem znajduje się asymetryczna fontanna w kształcie dwóch morskich fal. Teatr Wielki jest drugim pod względem wielkości gmachem operowym w Polsce. Obecnie, widownia liczy 1074 miejsc.
Teatr Wielki w Łodzi, online-skills, CC BY 3.0
RVGPDrwCBBcyf1
Fotografia przedstawia Nową Hutę w Krakowie, kompleks budynków mieszkalnych. W centrum ilustracji znajduje się duży obszar zieleni, trawnik, który stanowi rondo dla trzypasmowej ulicy. Od zielonego skweru, promieniście, odchodzą ulice, wzdłuż których ciągną się bloki, wytyczając granice osiedli. Zabudowa osiedli jest luźna, a wkomponowana w przestrzeń zieleń zapewnia mieszkańcom komfort życia.
Nowa Huta w Krakowie, online-skills, CC BY 3.0
Rrvegh18dmpIV1
Fotografia przedstawia Plac Konstytucji w Warszawie. Widzimy na nim wysokie ozdobne lampy, wokoło niego przebiega ruch uliczny oraz znajduje się parking, W tle są widoczne budynki w stylu socrealistycznym.
Plac Konstytucji w Warszawie, fot. Adrian Grycuk, CC BY-SA 3.0
R1DotPe4XzfcH1
Fotografia przedstawia Pałac Kultury i Nauki w Warszawie. Wysoki budynek w stylu socrealistycznym. Pałac Kultury i Nauki jest najwyższym budynkiem w Polsce, ma 42 piętra o łącznej wysokości ok. 167 metrów. Centralną część stanowi wieża z zegarem, zwieńczona iglicą, której szczyt umiejscowiony jest na wysokości ok. 230 metrów. Wieża posiada cztery narożne wieżyczki przyporowe o wysokości 60 metrów. Połączona jest też z czterema niższymi platformami naziemnymi, przypominającymi staropolski pałac lub dwór. Platformy znajdują się na rogach wieży. Od strony wschodniej, w części środkowej wieży znajduje się także półkolisty ryzalit, w którym mieści się Sala Kongresowa. Długość pałacu wzdłuż ul. Marszałkowskiej wynosi 254 metry, a wzdłuż Alej Jerozolimskich 212 metrów. W pałacu znajduje się łącznie 3288 pomieszczeń o całkowitej powierzchni około 123.000 metrów kwadratowych. Rosyjski architekt, Lew Rudniew, wzorował się na siedmiu moskiewskich drapaczach chmur, dlatego też Pałac Kultury i Nauki architektonicznie jest podobny m.in. do Uniwersytetu Moskiewskiego. Założeniem architekta było, aby architektura zawierała elementy architektury polskiej. Stylizację gmachu oparł na krakowskim renesansie i warszawskim klasycyzmie. Przed wejściem do pałacu stoją dwie rzeźby – pomnik Adama Mickiewicza i Mikołaja Kopernika. Rzeźby znajdują się także wokół pałacu, we wnękach. Główne wejście osłonięte jest kolumnami.
Pałac kultury i nauki w Warszawie, online-skills, CC BY 3.0
ReRqcqUxXm9MK1
Obraz Aleksandra Kobzeja, „Podaj cegłę" przedstawia trzech robotników na budowie, jeden z nich prosi gestem wyciągnietej reki, aby drugi podał mu cegłę. Postać na środku układa mur z cegieł.
Aleksander Kobzej, „Podaj cegłę”, 1949, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, artyzm.com, CC BY 3.0
RhfnKsLZLVOAB1
Ilustracja przedstawia obraz Juliusza Krajewskiego „Podziękowanie traktorzyście". Ukazuje on grupę wieśniaków na polu. Jeden chłop dziękuje traktorzyście uściskiem dłoni, wszyscy są uśmiechnięci. Kobieta na pierwszym planie trzyma widły, za grupą rolników widać traktor.
Juliusz Krajewski, „Podziękowanie traktorzyście”, 1950, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0
RCV5lKdFtZpF21
Obraz Wojciecha Fangora „Matka Koreanka" przedstawia zastrzeloną kobietę leżącą na ziemi, pod jej głową widać plamę krwi. Za nią klęka jej zrozpaczony synek, trzymając ją za tułów. W tle widać płonącą wioskę i unoszące się kłęby dymu.
Wojciech Fangor, „Matka Koreanka”, 1951, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0
mb5d7c9dc525c7a2b_0000000000308
Bibliografia
Andrzej Basista, Betonowe dziedzictwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa‑Kraków 2001
Encyklopedia PWN w trzech tomach, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999
Beata Chomątowska, Pałac. Biografia intymna, Znak, Kraków 2015
Jolanta Chrzanowska‑Pieńkos, Andrzej Pieńkos*, Leksykon sztuki polskiej XX wieku*, Kurpisz, Poznań 1996
Barbara Osińska, Sztuka i czas. Od klasycyzmu do współczesności, WSiP, Warszawa 2005
Jolanta Studzińska, Socrealizm w malarstwie polskim, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014
Uniwersalny leksykon sztuki, Muza S.A., Warszawa 2002
Anita Włodarczyk‑Kulak, Maurycy Kulak, O sztuce nowej i najnowszej. Główne kierunki artystyczne w sztuce XX i XXI wieku, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa – Bielsko‑Biała 2010.
