1952 – powstanie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali
1953 – śmierć Józefa Stalina
1961 – powstaje mur berliński; Jurij Gagarin pierwszym człowiekiem w kosmosie
1962 – Sobór watykański drugi, kryzys kubański
1968 – praska wiosna
1968 – festiwal w Woodstock; lądowanie ludzi na Księżycu
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
REW7FaiqQRBDT
1
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce.
1. Wiadomości. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością chronologii dziejów sztuki z uwzględnieniem:
a) sztuki 1 połowy XX wieku,
b) sztuki 2 połowy XX wieku,
2) wymienia cechy sztuki poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
3) rozumie konteksty kulturowe i uwarunkowania przemian w dziejach sztuki ().
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych.
1) prawidłowo sytuuje w czasie i w przestrzeni geograficznej poszczególne epoki, style, kierunki i tendencje w sztuce;
2) charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
3) umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej, datuje je z dokładnością do połowy wieku);
4) rozróżnia podstawowe motywy ikonograficzne;
2. Umiejętności. Uczeń:
1) identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
2) dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych;
3) wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
4) rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;
5) formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych.
1. Wiadomości. Uczeń:
1) sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym.
2. Umiejętności. Uczeń:
1) łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
2) na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: (…);
3) porównuje dzieła różnych artystów tworzących w podobnym czasie;
4) formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania.
1. Wiadomości. Uczeń:
1) definiuje terminy związane z opisem formy i struktury dzieła architektonicznego, w tym określenia dotyczące typów i elementów planów budowli, elementów konstrukcyjnych i dekoracyjnych (dekoracji fasady i wnętrza) oraz układu przestrzennego;
2) zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła, malarskiego, rzeźbiarskiego (…) w tym m.in.(…) słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
2. Umiejętności. Uczeń:
1) właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych.
Nauczysz się
definiować i osadzić w czasie socrealizm w Polsce i w innych krajach socjalistycznych,
wymieniać polskich artystów tworzących w stylu socrealizmu,
charakteryzować architekturę socrealistyczną ze szczególnym uwzględnieniem MDM, PKiN oraz Nowej Huty,
porównywać i analizować teksty kultury, jakimi są obrazy, rzeźby i architektura.
Socrealizm
Rg4naHDPxNEOE
Do Związku Radzieckiego wróciło wielu emigrantów, pracowali tam Le Corbusier i Hannes Mayer. Rosyjscy przedstawiciele zasłynęli w Europie Zachodniej. Jednak już na początku lat 30. XX w. polityka i stosunek władz radzieckich do artystów zmieniły się. Niewykształcona wierchuszkaWierchuszkawierchuszka miała kłopot ze zrozumieniem sztuki awangardowej, zaczęła wymagać, aby sztuka była łatwa i przyjemna w odbiorze, nie wymagała myślenia. W 1932 r. w czasopiśmie Sowieckoje foto pojawił się atak na Aleksandra Rodczenkę, któremu zarzucano inspirację obcokrajowcem Laszlem Moholy‑Nagy. Artyści zaczęli opuszczać Związek Radziecki (m.in. Marc Chagall, Chaim Soutine, Wassily Kandinsky, Naum Gab, El Lissitzky). Jednym z niewielu wybitnych artystów, którzy pozostali był Kazimierz Malewicz.
W 1934 r. na Zjeździe Pisarzy Radzieckich Maksym Gorki przedstawił zasady socjalistycznej twórczości literackiej (realistyczna forma i socjalistyczna treść). Niewiele później zasady te przejęły również sztuki wizualne. Malarstwo i rzeźba miały realistycznie oddawać rzeczywistość. Ponadto pełniły wiele ważnych funkcji w socjalistycznym narodzie: miały wychowywać, wskazywać wzorce postępowania, sławić pracę fizyczną, gloryfikować bohaterów Armii Czerwonej. Niemal osobną dziedziną sztuki stało się malowanie portretów Stalina.
Socrealizm w Polsce
W Polsce socrealizm istniał doktrynalnie w latach 1949‑1956. W 1946 r. podczas różnorodnych zjazdów artystów, krytyków i architektów proklamowano socrealizm jako jedyny i słuszny kierunek w sztuce. Został on wprowadzony pod presją ministra kultury i sztuki Włodzimierza Sokorskiego. Porzucano w tym czasie wszelakie odstępstwa od „socrealistycznego kanonu”, a w urbanistyce powrócono do dziewiętnastowiecznego układu miast.
R12r8vX29NFiF1
Literatura
RFVG4FGMeCZJn
Opowieść o prawdziwym człowieku autorstwa Borisa Polewoja została wydana w 1946 r. i jest historią o radzieckim lotniku Aleksieju Mariesjewie.
Książkę Jak hartowała się stal Nikołaja Ostrowskiego wydano w latach 1932‑1934, była to lektura szkolna. Główny bohater, przedkładał dobro ojczyzny ponad wszytko, był też stawiany za wzór dla młodzieży.
Obywateli napisał Kazimierz Brandys w 1954 r. Opowiada o zwycięstwie polskiej rewolucji.
Przy budowie Tadeusza Konwickiego (1950) jest powieścią produkcyjną o losach pracownika budowy kolei, podczas której piętrzą się trudności z dotrzymaniem terminu oddania. Wszystko jest winą wrogów klasowych, nieodpowiednio zaangażowanych robotników, ale w końcu udaje się przezwyciężyć wszelakie trudności i udaje się otworzyć linię 22 lipca. W 1954 r. Konwicki publikuje Władzę, kolejną socrealistyczną powieść. Książka opowiada o umacnianiu się władzy komunistycznej na prowincji, lokalnej polityce i partyzantach.
Sztuki wizualne
Po potępieniu przez władzę różnych form awangardowych, jedynym słusznym nurtem w sztuce był socrealizm. Obrazy musiały być realistyczne, opowiadać o życiu robotników, rolników, aktualnych wydarzeniach politycznych, czy też pokazywać sceny z historii. Oczywiście sztuka miała uczyć i robiła to w sposób bardzo nachalny i toporny. Cel był propagandowy. Najpopularniejszym obrazem socrealistycznym jest praca Aleksandra Kobzdeja Podaj cegłę (1949).
RgjJCpMBXKFQB
RhfnKsLZLVOAB1
RCV5lKdFtZpF21
Rzeźba socrealistyczna była głównie związana z architekturą. W Polsce największą galerią rzeźby i płaskorzeźby socrealistycznej jest Pałac Kultury i Nauki w Warszawie. Znajdują się tam m.in. alegoryczne rzeźby przedstawiające cnoty marksizmu i leninizmu. Rzeźby i płaskorzeźby pojawiają się także na ośmiu blokach pomiędzy pl. Konstytucji i pl. Zbawiciela. Płaskorzeźby przedstawiają robotników, chłopów, mężczyzn, dzieci, kobiety i tzw. „postępową inteligencję”. Alinie Szapocznikow przypisuje się rzeźbę Robotnicy z ok. 1952 r. (ul. Mokotowska 4/6) – na powojennej siedzibie Związku Zawodowego Pracowników Budownictwa Ceramiki i Pokrewnych Zawodów. Rzeźby pomnikowe prezentowały, tak jak malarstwo i rzeźba architektoniczna – lud robotniczy, Lenina, Dzierżyńskiego i innych przedstawicieli ówczesnej władzy i filozofii. Rzeźby były monumentalne. Miały górować i dominować w przestrzeni miejskiej. Oddzielną odmianą rzeźby były popiersia (główne gipsowe) działaczy politycznych.
RrTwUHM0A8guG
RwfTzaGngVfqV1
R1OckRBaeuiun1
R1HCkfAEJuJ5s1
R1RmK7Cy2YV1j1
R1M7OFSA0PWpj1
R1Dkn9jEyTl4I1
R1Sws8wr4hUBn1
RTUH3rkOV1QaT1
R7qDElIsHv8VC1
R1Sf83xtzpNSG1
Architektura
Architektura miała być socjalistyczna w treści i narodowa w formie. Ogromne, monumentalne budynki dominowały nad innymi, zawłaszczały przestrzeń, miały pokazywać wielkość autorytarnej władzy. Cechami charakterystycznymi są: symetria, kolumnady, wysokie partery.
RZzpJo0mCZLdj
Kolejnym przykładem architektury realizmu socjalistycznego jest Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa w Warszawie (MDM), wybudowana w latach 1950–1952, wg projektu zespołu architektów pod kierunkiem Józefa Sigalina (1950–1951) i Stanisława Jankowskiego (1951–1952). W 2015 r. została wpisana do rejestru zabytków. Budynki są ozdobione płaskorzeźbami, rzeźbami z typowo socjalistycznymi tematami (robotnicy, rolnicy…). Centralnym miejscem MDM jest Plac Konstytucji.
Rrvegh18dmpIV1
W socrealizmie realizowano pomysły budowania całych miast. Jednym z takich przykładów jest Nowa Huta, która miała zdominować krajobraz historycznego Krakowa. Nową Hutę zaczęto budować od 1949 r. jako dzielnicę mieszkaniową dla pracowników nowo powstającego ogromnego kombinatu metalurgicznego – Huty im. Lenina. Głównym architektem był Tadeusz Ptaszycki. Budynki są wzniesione w stylu neobarokowym, neorenesansowym, neoklasycystycznym. Projekt miał łączyć w sobie cechy miasta‑ogrodu i miasta idealnegoMiasto idealnemiasta idealnego, czyli charakteryzować się dużą ilością skwerów, parków i zieleni miejskiej oraz niską i luźną zabudową. Osiedla miały być podporządkowane czynnikom gospodarczym, społecznym i politycznym. Układ urbanistyczny najstarszej części dzielnicy został wpisany do rejestru zabytków (rozplanowanie ulic, placów, zieleńców, usytuowanie, bryły i gabaryty budowli, wystrój wnętrz, zieleń komponowana, oś widokowo – komunikacyjna od Alei Solidarności do Centrum Administracyjnego Huty im. T. Sendzimira z dwoma budynkami Centrum Administracyjnego oraz placem, jako elementami zamykającymi kompozycję).
RVGPDrwCBBcyf1
Inne przykłady architektury socrealistycznej w Polsce:
Budynki przy ul. Świdnickiej we Wrocławiu, Osiedle Grunwaldzkie w Bielsku‑Białej (wybudowane w latach 1951–1957 wg projektu Józefa Łyczewskiego), Pałac Kultury Zagłębia w Dąbrowie Górniczej (1951‑1958, projekt: Zbigniew Rzepecki), budynek KW PZPR w Białymstoku (1953‑1945, wg projektu Stanisława Bukowskiego) - obecnie Uniwersytet w Białymstoku, Dom Muzyki i Tańca w Zabrzu (1959, projekt: Zygmunt Majerski i Julian Duchowicz), Teatr Wielki w Łodzi (1949‑1967, architekci: Józef i Witold Korscy oraz Roman Szymborski).
RyycG7oG59wfh1
Zadania cz.1
R9U4Cukxz9XN1
Ćwiczenie 1
R1DjXZcf0bVc2
Ćwiczenie 2
RGtpphPTdsg9r
Ćwiczenie 3
RGsQAc68vmi3D
Ćwiczenie 4
R1aOusxm8su8t
Ćwiczenie 5
RrmNxR8bVBic8
Ćwiczenie 6
Zadania cz.2
R1bU0VwiMIi1R
Ćwiczenie 7
RVlncy5S6bMNg
Ćwiczenie 8
Przyporządkuj tytuły książek do nazwisk pisarzy. Matka Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki Władza Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki Obywatele Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki Jak hartowała się stal Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki
Przyporządkuj tytuły książek do nazwisk pisarzy. Matka Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki Władza Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki Obywatele Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki Jak hartowała się stal Możliwe odpowiedzi: 1. Nikołaj Ostrowski, 2. Tadeusz Konwicki, 3. Kazimierz Brandys, 4. Maksym Gorki
Przyporządkuj tytuły książek do nazwisk pisarzy.
Tadeusz Konwicki, Kazimierz Brandys, Maksym Gorki, Nikołaj Ostrowski
Matka
Władza
Obywatele
Jak hartowała się stal
R15oLi1nsJL1k
Ćwiczenie 9
Połącz podane elementy. Przyporządkuj tytuły obrazów do autorów. Juliusz Krajewski Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników Wojciech Fangor Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników Włodzimierz Zakrzewski Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników Helena Krajewska Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników
Połącz podane elementy. Przyporządkuj tytuły obrazów do autorów. Juliusz Krajewski Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników Wojciech Fangor Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników Włodzimierz Zakrzewski Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników Helena Krajewska Możliwe odpowiedzi: 1. Podziękowanie traktorzyście, 2. Brygada młodzieżowa na szybkościowcu, 3. Postaci, 4. Towarzysz Bierut wśród Robotników
Połącz podane elementy. Przyporządkuj tytuły obrazów do autorów.
<em>Podziękowanie traktorzyście</em>, <em>Towarzysz Bierut wśród Robotników</em>, <em>Brygada młodzieżowa na szybkościowcu</em>, <em>Postaci</em>
Juliusz Krajewski
Wojciech Fangor
Włodzimierz Zakrzewski
Helena Krajewska
RP7sUQFq4OKbI
Ćwiczenie 10
Słownik pojęć
Awangarda
Awangarda
słowo awangarda pochodzi z języka francuskiego od „avant garde” i oznacza straż przednią. Jest to nowoczesna, eksperymentująca sztuka, która wyprzedza swój czas. Twórcy awangardowi poszukiwali swojego własnego stylu. Awangarda jest sztuką nienaśladującą i potrzebującą innego języka wyrazu.Koncepcje awangardowe pojawiły się ok. 1910 r. Do kierunków awangardowych zaliczamy m.in. fowizm, konstruktywizm, surrealizm, dadaizm, ekspresjonizm, futuryzm.
Miasto idealne
Miasto idealne
miasto zaprojektowane od podstaw zgodnie z zasadami estetyki, funkcjonalności i religii.
Miasto ogród
Miasto ogród
miasta, w który jest duża ilość skwerów, parków i zieleni miejskiej oraz niska i luźna zabudowa.
Wierchuszka
Wierchuszka
grupa ludzi sprawująca władzę w państwie, instytucji.
Galeria dzieł sztuki
RyycG7oG59wfh1
RVGPDrwCBBcyf1
Rrvegh18dmpIV1
R1DotPe4XzfcH1
ReRqcqUxXm9MK1
RhfnKsLZLVOAB1
RCV5lKdFtZpF21
mb5d7c9dc525c7a2b_0000000000308
Bibliografia
Andrzej Basista, Betonowe dziedzictwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa‑Kraków 2001
Encyklopedia PWN w trzech tomach, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999
Beata Chomątowska, Pałac. Biografia intymna, Znak, Kraków 2015
Jolanta Chrzanowska‑Pieńkos, Andrzej Pieńkos*, Leksykon sztuki polskiej XX wieku*, Kurpisz, Poznań 1996
Barbara Osińska, Sztuka i czas. Od klasycyzmu do współczesności, WSiP, Warszawa 2005
Jolanta Studzińska, Socrealizm w malarstwie polskim, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014
Uniwersalny leksykon sztuki, Muza S.A., Warszawa 2002
Anita Włodarczyk‑Kulak, Maurycy Kulak, O sztuce nowej i najnowszej. Główne kierunki artystyczne w sztuce XX i XXI wieku, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa – Bielsko‑Biała 2010.