Sole w większości są substancjami jonowymi, których kryształy zawierają naprzemiennie ułożone kationy metalu i aniony reszty kwasowej. W przypadku rozpuszczalnych w wodzie soli, podczas rozpuszczania jony są uwalnianie do roztworu i dzięki ich obecności wodne roztwory soli przewodzą prąd elektryczny. Sole zawierają fragmenty pochodzące zarówno od wodorotlenków, jak i od kwasów. Do otrzymania soli nie są jednak konieczne kwas i wodorotlenek, bowiem sole można uzyskać w przemianach, w których biorą udział, np. metal lub tlenek metalu i kwas albo tlenek niemetalu i wodorotlenek.

iu5qJapsiK_d5e229

1. Budowa soli

Sole zbudowane są z kationów metali (lub kationu amonu) i anionów reszt kwasowych. Ich wzór ogólny to:

M e_{m} R_{n}

gdzie:
$M e$ – symbol metalu, którego kation wchodzi w skład soli;
$R$ – symbol reszty kwasowej, której anion współuczestniczy w tworzeniu soli;
$n$ , $m$ – indeksy stechiometryczne ustalone na podstawie wartościowości metalu i reszty kwasowej.

Wzory sumaryczne przykładowych soli
Wzór sumaryczny soli składającej się z wskazanych jonów	Rodzaj kationu	Rodzaj anionu
$NaCl$	${Na}^{+}$	${Cl}^{-}$
${CaCl}_{2}$	${Ca}^{2 +}$	${Cl}^{-}$
${Na}_{2} {SO}_{4}$	${Na}^{+}$	${SO}_{4}^{2 -}$
${CaSO}_{4}$	${Ca}^{2 +}$	${SO}_{4}^{2 -}$
${Al}_{2} {({SO}_{4})}_{3}$	${Al}^{3 +}$	${SO}_{4}^{2 -}$
${Na}_{3} {PO}_{4}$	${Na}^{+}$	${PO}_{4}^{3 -}$
${Ca}_{3} {(PO}_{4})_{2}$	${Ca}^{2 +}$	${PO}_{4}^{3 -}$
${AlPO}_{4}$	${Al}^{3 +}$	${PO}_{4}^{3 -}$

iu5qJapsiK_d5e278

2. Nazewnictwo soli

Nazwy soli składają się z dwóch członów: pierwszy odnosi się do rodzaju reszty kwasowej, a drugi do metalu. Człon pochodzący od reszty kwasowej przyjmuje końcówkę -an (w przypadku soli kwasów tlenowych) lub -ek (dla soli kwasów beztlenowych).

Nazewnictwo anionów pochodzących od kwasów tlenowych i beztlenowych
Rodzaj kwasu	Wzór sumaryczny kwasu	Nazwa kwasu	Jon reszty kwasowej	Nazwa anionu tworzącego sól
kwas tlenowy	$H_{2} {SO}_{4}$	kwas siarkowy( $VI$ )	${SO}_{4}^{2 -}$	$anion siarczanowy (VI)$
	$H_{2} {SO}_{3}$	kwas siarkowy( $IV$ )	${SO}_{3}^{2 -}$	$anion siarczanowy (IV)$
	$H_{2} {CO}_{3}$	kwas węglowy	${CO}_{3}^{2 -}$	$anion węglanowy$
	${HNO}_{3}$	kwas azotowy( $V$ )	${NO}_{3}^{-}$	$anion azotanowy (V)$
	$H_{3} {PO}_{4}$	kwas fosforowy( $V$ )	${PO}_{4}^{3 -}$	$anion fosforanowy (V)$
kwas beztlenowy	$HCl$	kwas chlorowodorowy	${Cl}^{-}$	$anion chlorkowy$
kwas beztlenowy	$H_{2} S$	kwas siarkowodorowy	$S^{2-}$	$anion siarczkowy$

iu5qJapsiK_d5e315

3. Dysocjacja elektrolityczna soli

Rozpuszczalne w wodzie sole są elektrolitami, ich wodne roztwory przewodzą prąd elektryczny. Pod wpływem wody rozpadają się na jony, z których są zbudowane, czyli na kationy metali i aniony reszt kwasowych.

Równania reakcji opisujących proces dysocjacji przykładowych soli
Nazwa soli	Wzór sumaryczny soli	Dysocjacja soli
chlorek sodu	$NaCl$	$NaCl \overset{H_{2} O}{\to} \underset{kation sodu}{{Na}^{+}} + \underset{anion chlorkowy}{{Cl}^{-}}$
azotan( $V$ ) potasu	${KNO}_{3}$	${KNO}_{3} \overset{H_{2} O}{\to} \underset{kation potasu}{K^{+}} + \underset{anion azotanowy(V)}{{NO}_{3}^{-}}$
siarczan( $VI$ ) miedzi( $II$ )	${CuSO}_{4}$	${CuSO}_{4} \overset{H_{2} O}{\to} \underset{kation miedzi(II)}{{Cu}^{2 +}} + \underset{anion siarczanowy(VI)}{{SO}_{4}^{2 -}}$
fosforan( $V$ ) potasu	$K_{3} {PO}_{4}$	$K_{3} {PO}_{4} \overset{H_{2} O}{\to} \underset{kation potasu}{3 K^{+}} + \underset{anion fosforanowy(V)}{{PO}_{4}^{3 -}}$
azotan( $V$ ) ołowiu( $II$ )	${Pb(NO}_{3})_{2}$	$Pb ({NO}_{3})_{2} \overset{H_{2} O}{\to} \underset{kation ołowiu(II)}{{Pb}^{2 +}} + \underset{anion azotanowy(V)}{2 {NO}_{3}^{-}}$
siarczan( $VI$ ) żelaza( $III$ )	${Fe}_{2} {(SO}_{4})_{3}$	${Fe}_{2} ({SO}_{4})_{3} \overset{H_{2} O}{\to} \underset{kation żelaza(II)}{2 {Fe}^{3 +}} + \underset{anion siarczanowy(VI)}{3 {SO}_{4}^{2 -}}$

iu5qJapsiK_d5e351

4. Otrzymywanie soli – reakcja zobojętniania

Pomiędzy kwasem a zasadą zachodzi reakcja zobojętniania. Jej istotą jest reakcja anionów wodorotlenkowych z kationami hydroniowymi, w wyniku której powstają obojętne cząsteczki wody. Skrócony zapis jonowy tej przemiany jest następujący:

{OH}^{-} + H_{3} O^{+} \to 2 H_{2} O

Poniższe przykłady ilustrują reakcję zobojętniania:

R1UXOBgl1z6Jw

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W wyniku reakcji zobojętniania powstają sól i woda.

iu5qJapsiK_d5e431

5. Otrzymywanie soli – reakcje tlenków z kwasami i zasadami

Tlenki metali reagują z kwasami, a niektóre tlenki niemetali reagują z zasadami. W wyniku tej reakcji powstają sól i woda.

Przykłady reakcji tlenków metali z kwasami:

RktgRFW4PSMUj

Reakcja tlenku wapnia i kwasu chlorowodorowego

CaO + 2HCl → Ca {Cl}_{2} + H_{2} O

tlenek wapnia + kwas chlorowodorowy → c h lorek wapnia + woda

, Reakcja tlenku wapnia i kwasu azotowego(V)

CaO + 2H {NO}_{3} → Ca {{(NO}_{3})}_{2} + H_{2} O

tlenek wapnia + kwas azotowy (V) → azotan (V) wapnia + woda

, Reakcja tlenku magnezu i kwasu azotowego(V)

MgO + 2H {NO}_{3} → Mg {{(NO}_{3})}_{2} + H_{2} O

tlenek magnezu + kwas azotowy (V) → azotan (V) magnezu + woda

, Reakcja tlenku miedzi(II) i kwasu siarkowego(VI)

CuO + {H_{2} SO}_{4} → Cu {SO}_{4} + H_{2} O

tlenek miedzi (II) + kwas siarkowy (VI) → siarczan (VI) miedzi(II) + woda

, Reakcja tlenku żelaza(III) i kwasu siarkowego(VI)

{{Fe}_{2} O}_{3} + 3 {H_{2} SO}_{4} → {Fe}_{2} ({SO}_{4})_{3} + {3H}_{2} O

tlenek żelaza (III) + kwas siarkowy (VI) → siarczan (VI) żelaza(III) + woda

, Reakcja tlenku litu i kwasu chlorowodorowego

{Li}_{2} O + 2HCl → 2LiCl + H_{2} O

tlenek litu + kwas chlorowodorowy → chlorek litu + woda

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Przykłady reakcji tlenków niemetali z zasadami:

RAimqKsZM2ewZ

Reakcja tlenku węgla(IV) i wodorotlenku wapnia

{CO}_{2} + {Ca(OH)}_{2} → Ca {CO}_{3} ↓ + H_{2} O

tlenek węgla (IV) + wodorotlenek wapnia → węglan wapnia + woda

, Reakcja tlenku siarki(IV) i wodorotlenku potasu

{SO}_{2} + 2KOH → K_{2} S O_{3} + H_{2} O

tlenek siarki (IV) + wodorotlenek potasu \to siarczan (IV) potasu + woda

, Reakcja tlenku siarki(VI) i wodorotlenku baru

{SO}_{3} + {Ba(OH)}_{2} → Ba {SO}_{4} ↓ + H_{2} O

tlenek siarki (VI) + wodorotlenek baru → siarczan (VI) baru + woda

, Reakcja tlenku fosforu(V) i wodorotlenku potasu

{P_{4} O}_{10} + 12KOH → {4K}_{3} P O_{4} + {6H}_{2} O

tlenek fosforu (V) + wodorotlenek potasu \to fosforan (V) potasu + woda

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

iu5qJapsiK_d5e540

6. Otrzymywanie soli – reakcja kwasów z metalami

Niektóre metale reagują z kwasami, a w wyniku tej przemiany powstają sól i wodór. Na podstawie szeregu aktywności metali można przewidzieć, które metale będą wchodziły w reakcję z kwasami, wypierając z nich wodór.

R11ePHfLsikxe1

Ilustracja przedstawia szereg aktywności metali w postaci szarego paska, podzielonego na trzynaście kwadratowych pól. W każdym polu umieszczono symbol jednego pierwiastka. Licząc od lewej są to: <math aria‑label="L i">Li, <math aria‑label="C a">Ca, <math aria‑label="M g">Mg, <math aria‑label="A l">Al, <math aria‑label="Z n">Zn, <math aria‑label="F e">Fe, <math aria‑label="P b">Pb, <math aria‑label="H">H, <math aria‑label="C u">Cu, <math aria‑label="A g">Ag, <math aria‑label="H g">Hg, <math aria‑label="A u">Au, <math aria‑label="P t">Pt. Wodór, czyli szósty od prawej kwadrat z literą <math aria‑label="H">H wyróżniony został czerwonym tłem zamiast szarego. Obszar siedmiu pierwiastków po lewej stronie wodoru spięty został czerwoną klamrą z podpisem „Wypierają wodór z kwasów", natomiast obszar pięciu pierwiastków po prawej stronie wodoru spięty został zieloną klamrą z podpisem „Nie wypierają wodoru z kwasów". — Źródło: epodreczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Przykłady reakcji metali z kwasami:

z kwasem chlorowodorowym:

RySFvxI3pxsmW

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

z kwasem siarkowym( $VI$ ):

RfCiVH9J5peKb

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

iu5qJapsiK_d5e639

7. Otrzymywanie trudno rozpuszczalnych soli – reakcja strącania

Reakcja strąceniowa to reakcja chemiczna zachodząca w roztworze wodnym pomiędzy jonami pochodzącymi od zmieszanych ze sobą substancji. Prowadzi do powstania trudno rozpuszczalnego związku, który wytrąca się z roztworu w postaci osadu.

Tablice rozpuszczalności pozwalają przewidzieć, czy po zmieszaniu dwóch roztworów substancji jonowych, obecne w powstałej mieszaninie jony utworzą trudno rozpuszczalny związek, czy też nie.

RF3qgndWyMzTq11

Tabela rozpuszczalności soli i wodorotlenków w wodzie w temperaturze dwudziestu pięciu stopni Celsjusza. Z tabeli można odczytać, które substancje są dobrze rozpuszczalne w wodzie, co symbolizuje puste okienko, praktycznie nierozpuszczalne w wodzie, co symbolizuje litera N, trudno rozpuszczalne w wodzie, osad wytrąca się przy odpowiednim stężeniu roztworu, co symbolizuje litera T, substancje rozkładające lub takie, dla których substancja chemiczna nie została otrzymana oznaczone minusem. Ponadto zaznaczono kolory otrzymywanych osadów. Wszystkie sole oraz wodorotlenki amonowe sodowe, potasowe oraz azotany(<math aria‑label="pięć">V) są rozpuszczalne w wodzie, oprócz krzemianu amonowego, który to oznaczono minusem. Dla magnezu do nierozpuszczalnych oznaczonych N należą białe wodorotlenek magnezu, węglan magnezu, krzemian magnezu, fosforan(<math aria‑label="pięć">V) magnezu. Pozostałe związki magnezu zawarte w tabeli są rozpuszczalne. Dla wapnia jako nierozpuszczalne N oznaczono białe węglan wapnia, krzemian wapnia, fosforan(<math aria‑label="pięć">V) wapnia, siarczan(<math aria‑label="sześć">VI) wapnia. Jako trudno rozpuszczalne T oznaczono białe wodorotlenek wapnia, siarczek wapnia, siarczan(<math aria‑label="sześć">VI) wapnia oraz żółty chromian(<math aria‑label="sześć">VI wapnia. Pozostałe sole wapnia są rozpuszczalne. Wśród związków baru jako nierozpuszczalne i białe oznaczono siarczan(<math aria‑label="sześć">VI) baru, siarczan(<math aria‑label="cztery">IV) baru, węglan baru, krzemian baru oraz fosforan(<math aria‑label="pięć">V) baru, a także żółty chromian(<math aria‑label="sześć">VI) baru. Dalej oznaczono nierozpuszczalne i białe związki ołowiu, wśród których wodorotlenek ołowiu, siarczan(<math aria‑label="sześć">VI) ołowiu siarczan(<math aria‑label="cztery">IV) ołowiu, węglan ołowiu, krzemian ołowiu oraz fosforan(<math aria‑label="pięć">V) ołowiu, a także czarny siarczek ołowiu oraz żółte chromian(<math aria‑label="sześć">VI) ołowiu i jodek ołowiu. Do trudno rozpuszczalnych i białych związków ołowiu zaliczono chlorek ołowiu oraz bromek ołowiu. Pozostałe związki są dobrze rozpuszczalne. Wśród związków srebra do nierozpuszczalnych N związków zaliczono brązowy chromian(<math aria‑label="sześć">VI) srebra, białe chlorek i siarczan(<math aria‑label="cztery">IV) srebra, żółtawe bromek srebra, jodek srebra, węglan srebra, krzemian srebra, żółty fosforan(<math aria‑label="pięć">V) srebra, a także czarny siarczek srebra. Do trudno rozpuszczalnych T soli srebra należą biały siarczan(<math aria‑label="sześć">VI) srebra. Pozostałe sole są dobrze rozpuszczalne, z wyjątkiem wodorotlenku srebra oznaczonego minusem. Wśród związków miedzi do nierozpuszczalnych zaliczono niebieskie wodorotlenek miedzi, krzemian miedzi oraz fosforan(<math aria‑label="pięć">V) miedzi, czarny siarczek miedzi oraz brązowy chromian(<math aria‑label="sześć">VI) miedzi. Pozostałe sole miedzi są rozpuszczalne, z wyjątkiem jodku miedzi, węglanu miedzi oraz siarczanu(<math aria‑label="cztery">IV) miedzi. Wśród związków cyny na drugim stopniu utlenienia zaliczonych do nierozpuszczalnych znalazły się białe wodorotlenek cyny, krzemian cyny oraz fosforan(<math aria‑label="pięć">V) cyny, brązowo—żółty siarczek cyny i brązowy chromian(<math aria‑label="sześć">VI) cyny. Pozostałe są dobrze rozpuszczalne, z wyjątkiem siarczanu(<math aria‑label="cztery">IV) cyny, oraz węglanu cyny. Wśród związków glinu do nierozpuszczalnych i białych zalicza się wodorotlenek glinu, krzemian glinu, fosforan(<math aria‑label="pięć">V) glinu oraz żółty chromian(<math aria‑label="sześć">VI) glinu. Pozostałe sole są dobrze rozpuszczalne z wyjątkiem oznaczonych minusem siarczku, siarczanu(<math aria‑label="cztery">IV) i węglanu(<math aria‑label="cztery">IV). Wśród związków cynku na drugim stopniu utlenienia nierozpuszczalnych N wyróżnia się białe wodorotlenek cynku, siarczek cynku, węglan cynku, krzemian cynku, fosforan(<math aria‑label="pięć">V) cynku. Do trudno rozpuszczalnych T związków cynku zalicza się biały siarczan(<math aria‑label="cztery">IV) cynku, a także żółty chromian(<math aria‑label="sześć">VI) cynku. Pozostałe związki cynku są rozpuszczalne. Wśród związków żelaza na drugim stopniu utlenienia nierozpuszczalnych N wyróżnia się jasnozielone wodorotlenek żelaza(<math aria‑label="dwa">II) i węglan żelaza(<math aria‑label="dwa">II) i krzemian żelaza(<math aria‑label="dwa">II), także czarny siarczek żelaza(<math aria‑label="dwa">II), zielony siarczan żelaza(<math aria‑label="dwa">II) i niebieski fosforan(<math aria‑label="pięć">V) żelaza(<math aria‑label="dwa">II). Pozostałe sole żelaza(<math aria‑label="dwa">II) są dobrze rozpuszczalne, z wyjątkiem chromianu(<math aria‑label="sześć">VI) żelaza(<math aria‑label="dwa">II). Wśród związków nierozpuszczalnych N żelaza na trzecim stopniu utlenienia wyróżnia się brązowy wodorotlenek żelaza(<math aria‑label="trzy">III), czarny siarczek żelaza(<math aria‑label="trzy">III), żółte krzemian żelaza(<math aria‑label="trzy">III) i fosforan(<math aria‑label="pięć">V) żelaza(<math aria‑label="trzy">III), a także brązowo‑żółty chromian(<math aria‑label="sześć">VI) żelaza(<math aria‑label="trzy">III). Pozostałe sole są rozpuszczalne, z wyjątkiem jodku żelaza(<math aria‑label="trzy">III), siarczanu(<math aria‑label="cztery">IV) żelaza(<math aria‑label="trzy">III) oraz węglanu żelaza(<math aria‑label="trzy">III). przeźroczysty chromian(<math aria‑label="sześć">VI) niklu i czarny siarczek niklu. Wśród nierozpuszczalnych N związków manganu na drugim stopniu utlenienia wyróżnia się białe wodorotlenek manganu(<math aria‑label="dwa">II), siarczan(<math aria‑label="cztery">IV) manganu(<math aria‑label="dwa">II), węglan manganu(<math aria‑label="dwa">II), różowe fosforan(<math aria‑label="pięć">V) manganu(<math aria‑label="dwa">II) i siarczek manganu(<math aria‑label="dwa">II), czerwony krzemian kobaltu brązowy chromian(<math aria‑label="sześć">VI) manganu(<math aria‑label="dwa">II). Pozostałe sole są dobrze rozpuszczalne. Wśród nierozpuszczalnych N związków kobaltu na drugim stopniu utlenienia wyróżnia się różowe wodorotlenek kobaltu, siarczan(<math aria‑label="cztery">IV) kobaltu, czarny siarczek, czerwony węglan kobaltu, fioletowe krzemian kobaltu i fosforan(<math aria‑label="pięć">V) kobaltu oraz brązowy chromian(<math aria‑label="sześć">VI) kobaltu. Pozostałe sole są dobrze rozpuszczalne. — Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Przykłady reakcji strącania, w których powstają sole:

R1ASI4k6JDsoa

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

iu5qJapsiK_d5e710

8. Otrzymywanie soli – reakcja tlenków metali z tlenkami niemetali

Sole można również otrzymać w wyniku reakcji tlenków metali z tlenkami niemetali.

Aby wyznaczyć wzór soli, należy pamiętać, od jakiego kwasu pochodzi dany tlenek niemetalu. Na przykład tlenek węgla( $IV$ ), o wzorze ${CO}_{2}$ , pochodzi od kwasu węglowego o wzorze $H_{2} {CO}_{3}$ . Tlenek węgla( $IV$ ) będzie zatem tworzył sole, w których resztę kwasową stanowią jony ${CO}_{3}^{2 -}$ .

R4I1vJulsi4CI

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

9. Zastosowanie soli

Przeanalizuj poniższe galerie zdjęć, aby poznać zastosowania wybranych soli.

Zastosowania węglanów

R7pJ7KXKSr0xs

Ilustracja interaktywna przedstawia dłoń, natartą białym proszkiem — magnezją. Dłoń chwyta się otwory w skalnej ścianie. Po kliknięciu na pinezkę z cyfrą jeden wyświetla się napis: Węglan magnezu,

{MgCO}_{3}

, jest wykorzystywany w medycynie jako jeden z suplementów diety uzupełniających poziom magnezu w organizmie, składnik leków zobojętniających kwas solny w soku żołądkowym. Wchodzi także w skład tzw. magnezji białej używanej przez wspinaczy do pochłaniania potu i zwiększenia tarcia podczas wspinania się na skały.

Źródło: Gutife, dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

RN6vQ83fywcaH

Ilustracja interaktywna przedstawia proszek do prania z umieszczoną w nim plastikową łyżeczką. Proszek do prania w większości składa się z białych drobin, jednak gdzieniegdzie widoczne są również niebieskie i różowe ziarenka. Po kliknięciu na pinezkę z cyfrą jeden wyświetla się napis: Węglan sodu,

{Na}_{2} {CO}_{3}

, jest składnikiem proszków do prania jako substancja zmiękczająca wodę.

Źródło: habelfrank, dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

R1XipRLqg4pNv

Ilustracja interaktywna przedstawia małą miseczkę zawierającą biały proszek. Za miseczką znajduje się białoniebieski kartonik z napisem: „Baking soda", co oznacza proszek do pieczenia. Po kliknięciu na pinezkę z cyfrą jeden wyświetla się napis: Wodorowęglan sodu,

{NaHCO}_{3}

, jest głównym składnikiem sody oczyszczonej. Znajduje się także w proszku do pieczenia. Używa się go również do produkcji proszków do prania, w których stanowi środek zmiękczający wodę. W przemyśle spożywczym jest wykorzystywany jako substancja regulująca pH produktów spożywczych. Wraz z kwasem cytrynowym odpowiada za pienienie się tabletek musujących.

Źródło: NatureFriend, dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

R153oHFe7bCP6

Źródło: Pexels, dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Zastosowania azotanów( $V$ )

R16uMyTKA1bD5

Ilustracja interaktywna przedstawia ciągnik rozsypujący nawóz na zielonym polu. Zdjęcie wykonane jest zza ciągnika, który ma zieloną naczepę. Z dołu ciągnika wydobywają się białe drobiny. Po kliknięciu na pinezkę z cyfrą jeden wyświetla się napis: Azotan(

V

) potasu (

{KNO}_{3}

), azotan(

V

) sodu (

{NaNO}_{3}

) i azotan(

V

) amonu (

{NH}_{4} {NO}_{3}

) są wykorzystywane do produkcji nawozów sztucznych jako źródło azotu, niezbędnego do prawidłowego rozwoju roślin.

Źródło: KuxmannLandmaschinen, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

R1K3VyNyu308P

Ilustracja interaktywna przedstawia porcję mięsa umieszczoną na drewnianej desce. Obok kawałka mięsa znajdują się ukrojone cienkie plasterki mięsa, plasterki mają ciemniejszy kolor na zewnątrz, a jaśniejszy, czerwony kolor wewnątrz. Pod plasterkami znajduje się ostrze noża. Po kliknięciu na pinezkę z cyfrą jeden wyświetla się napis: Moczenie mięsa w roztworze

{KNO}_{3}

jest sposobem na tzw. utrwalanie mięsa (zapobiega psuciu i pozwala utrzymać jego naturalną barwę). Proces ten nazywa się peklowaniem.

Źródło: Jeff Siepman, dostępny w internecie: www.pexels.com, domena publiczna.

RWtAVZ1wiHe6y

Ilustracja interaktywna przedstawia lustro łazienkowe w pozłacanej ramie. Lustro ma eliptyczny kształt i widać w nim odbicie okna zasłoniętego żaluzjami. Po obu stronach lustra znajdują się zapalone lampki, a po prawej stronie zawieszony na wieszaku szlafrok. Po kliknięciu na pinezkę z cyfrą jeden wyświetla się napis: Azotan(

V

) srebra,

{AgNO}_{3}

, jest substancją czynną w lekach wspomagających gojenie się uszkodzeń skóry i leczenie niektórych wirusowych zmian skórnych. Ponadto wykorzystuje się go do produkcji luster.

Źródło: dostępny w internecie: www.pexels.com, domena publiczna.

RYHjRu6j0Itr3

Ilustracja interaktywna przedstawia mężczyznę z kamerą fotograficzną obserwującego rozbłyski fajerwerków na niebie. Na horyzoncie widoczne jest charakterystyczne zabarwienie nieba, jakie występuje podczas zachodu słońca. Po kliknięciu na pinezkę z cyfrą jeden wyświetla się napis: Azotan(

V

) potasu i azotan(

V

) sodu,

{KNO}_{3}

{NaNO}_{3}

, są stosowane do produkcji materiałów wybuchowych, w tym fajerwerków.

Źródło: Rakicevic Nenad, dostępny w internecie: www.piqsels.com, domena publiczna.

Zastosowania siarczanów( $VI$ )

REZCcV5eAB5bp

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment wózka inwalidzkiego, z którego widać zwisające nogi. Jedna z nóg opatrzona jest przy pomocy opatrunku gipsowego. Po kliknięciu na pinezkę z cyfrą jeden wyświetla się napis: Uwodniony siarczan(

VI

) wapnia o wzorze

2 {CaSO}_{4} \cdot H_{2} O

(gips palony) jest stosowany do tworzenia zaprawy gipsowej, wykorzystywanej między innymi do przygotowywania opatrunków usztywniających złamane kości oraz do produkcji ceramiki.

Źródło: cottonbro, dostępny w internecie: www.pexels.com, domena publiczna.

RuK5yGhW99vUs

Źródło: Erik1980, (zmodyfikowana kolorystycznie), licencja: CC BY-SA 3.0.

RyIgiynTLzoQs

Źródło: Vermont Timber Works Inc., http://www.vermonttimberworks.com/home/framing/tools/index.html, licencja: CC BY-SA 3.0.

Zastosowania fosforanów

RTHkOXiCu0kIL

Ilustracja interaktywna przedstawia kuwetę do hodowli roślin, w której znajdują się siewki pewnej rośliny. Gleba, w której się znajdują, wymieszana jest z białymi bryłkami nawozu mineralnego. Po kliknięciu na pinezkę z cyfrą jeden wyświetla się napis: Fosforan(

V

) wapnia (

{Ca}_{3} {({PO}_{4})}_{2}

) i fosforan(

V

) sodu (

{Na}_{3} {PO}_{4}

) są surowcami do produkcji nawozów sztucznych (stanowią źródło fosforu niezbędnego do wzrostu korzeni i pędów).

Źródło: Greta Hoffman, dostępny w internecie: www.pexels.com, domena publiczna.

R1dCSw6A4bYz7

Źródło: Kropekk_pl, dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Zastosowania chlorków

RLUnvdM5vXumY

Źródło: bobitexshop, dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

RHivtW6lTZHa6

Ilustracja interaktywna przedstawia uchwyt, na którym znajduje się kroplówka wypełniona płynem. Od kroplówki odchodzi wężyk. Po kliknięciu na pinezkę z cyfrą jeden wyświetla się napis: Sól fizjologiczna to wodny roztwór chlorku sodu (

NaCl

) o stężeniu od

0, 85

0, 9 %

. Używa się go między innymi do przemywania ran i błon śluzowych oraz do wlewów dożylnych w celu uzupełnienia elektrolitów lub podania leku.

Źródło: cottonbro, dostępny w internecie: www.pexels.com, domena publiczna.

R50d60GX7kRjL

Ilustracja interaktywna przedstawia przewróconą, szklaną solniczkę z metalowym korkiem, w którym otwory układają się na kształt litery S. Z solniczki wysypują się drobne, białe kryształki soli. Po kliknięciu na pinezkę z cyfrą jeden wyświetla się napis: Chlorek sodu,

NaCl

, jest głównym składnikiem soli kamiennej. Sól ta przede wszystkim jest używana do celów spożywczych (jako sól kuchenna). Posypuje się nią także ulice zimą (obecność dowolnej soli opóźnia tworzenie się lodu i powoduje, że woda krzepnie w temperaturze niższej niż czysta woda, ale ze względu na cenę i trwałość używa się do tego celu chlorku sodu).

Źródło: dostępny w internecie: www.pixy.com, domena publiczna.

RYeqAcgQ5IlU6

Źródło: omamelS, dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

iu5qJapsiK_d5e754

Ćwiczenia

Pokaż ćwiczenia:

RauTjFXvxoFqF1

Ćwiczenie 1

Dopasuj nazwę soli do jej wzoru sumarycznego.

K_{2} S

Możliwe odpowiedzi: 1. fosforan(

V

) wapnia, 2. jodek potasu, 3. siarczek potasu, 4. azotan(

V

) magnezu, 5. chlorek sodu

{Ca}_{3} {({PO}_{4})}_{2}

Możliwe odpowiedzi: 1. fosforan(

V

) wapnia, 2. jodek potasu, 3. siarczek potasu, 4. azotan(

V

) magnezu, 5. chlorek sodu

NaCl

Możliwe odpowiedzi: 1. fosforan(

V

) wapnia, 2. jodek potasu, 3. siarczek potasu, 4. azotan(

V

) magnezu, 5. chlorek sodu

Mg {({NO}_{3})}_{2}

Możliwe odpowiedzi: 1. fosforan(

V

) wapnia, 2. jodek potasu, 3. siarczek potasu, 4. azotan(

V

) magnezu, 5. chlorek sodu

KI

Możliwe odpowiedzi: 1. fosforan(

V

) wapnia, 2. jodek potasu, 3. siarczek potasu, 4. azotan(

V

) magnezu, 5. chlorek sodu

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

RVriWL00Dr8SQ1

Ćwiczenie 2

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

R1TN2NVaCJdaj2

Ćwiczenie 3

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

RWGrqIUTLes9e2

Ćwiczenie 4

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ro3MwvQGtgLVF2

Ćwiczenie 5

Dostępne opcje do wyboru:

{CaCO}_{3}

3

CO

{SO}_{2}

N_{2} O_{5}

N_{2} O_{3}

{KNO}_{3}

2

{SO}_{3}

. Polecenie: Dobierz brakujące elementy (reagenty oraz współczynniki stechiometryczne) w poniższych równaniach reakcji tlenków metali z tlenkami niemetali.

K_{2} O +

luka do uzupełnienia

\to 2 {KNO}_{2}

CaO + {CO}_{2} \to

luka do uzupełnienia
luka do uzupełnienia

P_{4} O_{10} +

luka do uzupełnienia

MgO \to 2 {Mg}_{3} {({PO}_{4})}_{2}

luka do uzupełnienia

+ BaO \to {BaSO}_{4}

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 6

Poniżej przedstawiono schemat pewnej reakcji chemicznej.

R1IqYBCxJNUxp

Schemat reakcji chemicznej. Ilustracja przedstawia probówkę, w której znajduje się cynk ZN(s). Do probówki zostaje dodany kwas solny HCl (aq). — Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Przeprowadzono doświadczenie chemiczne, w którym do probówki zawierającej próbkę stałego cynku, wprowadzono kwas chlorowodorowy.

RYDz08rewSTzG

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 7

Poniżej przedstawiono schemat pewnej reakcji chemicznej, w wyniku której powstaje trudno rozpuszczalna substancja o białej barwie.

R1RiQByL8hnW9

Schemat reakcji chemicznej. Ilustracja przedstawia probówkę, w której znajduje się chlorek wapnia CaCl2 (aq). Do probówki zostaje dodany fosforan sodu Na3PO4 (aq). — Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapisz równanie reakcji zachodzącej w przebiegu powyższego doświadczenia.

RPEjmcUgSprPe

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

2 {Na}_{3} {PO}_{4} + 3 {CaCl}_{2} \to {Ca}_{3} {({PO}_{4})}_{2} ↓ + 6 NaCl

Ćwiczenie 7

Przeprowadzono doświadczenie chemiczne, w którym do probówki zawierającej wodny roztwór chlorku wapnia, dodano wodny roztwór fosforanu( $V$ ) sodu. W wyniku przeprowadzonej reakcji powstał biały, nierozpuszczalny osad.

ROOpq6XTVxJYE3

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 8

R11IF4ZULpiVF

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Glossary

R16jzPuxykGwd3

Ćwiczenie 9

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

iu5qJapsiK_d5e847

Projekt badawczy

Twoim zadaniem będzie realizacja projektu badawczego, który możesz przeprowadzić samodzielnie lub w grupie. W tym celu ustal dokładny harmonogram eksperymentu, który pozwoli Ci na zweryfikowanie postawionej hipotezy. Zgromadź potrzebne materiały i sprzęt. Wyniki przedstaw w postaci dowolnej metody prezentacji – może być to krótki film, infografika, artykuł, plakat czy prezentacja multimedialna. Na samym końcu opisz, czego nowego dowiedziałaś/łeś się podczas doświadczenia.

Poszukiwanie soli w najbliższym otoczeniu
	Tytuł projektu	Poszukiwanie soli w najbliższym otoczeniu
	Temat projektu	Czy w moim domu na co dzień często spotykam się z solami?
	Badana hipoteza	W wielu środkach spożywczych, suplementach diety, artykułach gospodarstwa domowego znajdują się sole. lub Sole występują tylko w środowisku naturalnym, mam z nimi rzadki kontakt. lub Jedyną solą, jaką wykorzystuję na co dzień jest chlorek sodu zawarty w soli kuchennej.
	Materiały źródłowe	etykiety środków spożywczych, suplementów diety, artykułów stosowanych w gospodarstwie domowym, encyklopedie, tablice chemiczne, Internet
Uczeń	Co dokładnie mam zamiar zrobić, by sprawdzić, czy hipoteza jest prawdziwa?	Zapoznać się z etykietami środków spożywczych, suplementów diety, artykułów stosowanych w gospodarstwie domowym.
		Wypisać nazwy substancji, które mogą być solami (np. dlatego, że jeden człon nazwy zawiera nazwę metalu, a drugi człon ma końcówkę –an).
		Sprawdzić w literaturze, czy rzeczywiście dana substancja należy do soli.
		Ocenić, czy sole znajdują się w wielu, czy też tylko w nielicznych badanych artykułach.
	Co trzeba przygotować, by zweryfikować hipotezę?	Porównać otrzymane wyniki z postawioną hipotezą.
	Co będę obserwować (mierzyć)?	Analiza informacji zawartych na etykietach
	Czas trwania	Kilka godzin – kilka dni
	Wyniki	Przygotowanie prezentacji w postaci plakatu lub innej formie
	Wniosek	Zgodny z otrzymanymi wynikami
	Czego się nauczyłam/em podczas tego projektu?

iu5qJapsiK_d5e881

Test sprawdzający

4370Brawo, test został zaliczony!Niestety, spróbuj wykonać test jeszcze raz.1

Test

Liczba pytań:

Limit czasu:

3 min

Pozostało prób:

1/1

Twój ostatni wynik:

Pytanie 1/4

Twój ostatni wynik -

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Test

Liczba pytań:

Limit czasu:

min

Pozostało prób:

1/1

Twój ostatni wynik:

Pytanie 1/15

Twój ostatni wynik -

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Bibliografia

Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Podręcznik do chemii dla klasy ósmej szkoły podstawowej, Warszawa 2020.

Łasiński D., Sporny Ł., Strutyńska D., Wróblewski P., Podręcznik dla klasy ósmej szkoły podstawowej, Mac Edukacja 2020.

bg‑gray3

Notatnik

RE1ixL9gPrjuJ

Źródło: Gromar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Sole – podsumowanie

1. Budowa soli

2. Nazewnictwo soli

3. Dysocjacja elektrolityczna soli

4. Otrzymywanie soli – reakcja zobojętniania

5. Otrzymywanie soli – reakcje tlenków z kwasami i zasadami

6. Otrzymywanie soli – reakcja kwasów z metalami

7. Otrzymywanie trudno rozpuszczalnych soli – reakcja strącania

8. Otrzymywanie soli – reakcja tlenków metali z tlenkami niemetali

9. Zastosowanie soli

Ćwiczenia

Projekt badawczy

Test sprawdzający

Bibliografia

Notatnik