Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Zapoznaj się ze spacerem po wnętrzu synagogi w Łęcznej, a następnie wykonaj polecenia.

RsxBvhKlMRXaQ1
Wirtualny spacer przedstawia wnętrze Synagogi. Synagoga w Łęcznej powstała ok 1655 r. Pierwotnie składała się z jednej sali modlitw, jednak już w II poł. XVII w. poszerzyła się o przedsionek z pomieszczeniem dla kobiet - babińcem. Jako materiał do budowy synagogi posłużył kamień wapienny oraz cegła. Masywne mury synagogi budowniczy wzmocnili potężnymi przyporami. Przed II wojną światową synagogę wieńczył niski, dwuspadowy dach. Wewnątrz wyróżnia się bogato zdobiona sztukaterią oraz polichromiami wnęka na Torę zwana aron ha‑kodesz. W centrum synagogi stoi murowana bima w stylu późnorenesansowym. Bima wspiera się na czterech masywnych kolumnach podpierających strop, zaś kolumny połączone są arkadami. Judaiki (z łac. Iudaica - liczba mnoga od iudaicus - „żydowski”) – Określenie przedmiotów związanych z kulturą, życiem codziennym i tradycją żydowską. Do judaików mogą należeć rozmaite dokumenty, rękopisy, starodruki, sprzęt liturgiczny, lichtarze, chanukije, przedmioty codziennego użytku, butelki po żydowskim alkoholu, wizytówki, zaproszenia oraz stroje. Interesującymi przedmiotami, które wiążą się z tradycją żydowską są naczynia na etrog, czyli żółtawe, kwaskowate owoce podobne do cytryn oraz zastawy używane w czasie święta seder - pierwszy wieczór Paschy, kiedy Żydzi wspominają wyzwolenie z niewoli egipskiej. Zdjęcie przedstawia przedmioty w przeszklonej gablocie. Jest tam między innymi tałes - prostokątna chusta, odlew z wizerunkiem menory - siedmioramiennego świecznika. Źródło: Kolekcja judaików w Muzeum Religii w dawnym klasztorze Dominikanów we Lwowie, Tomasz Leśniowski, pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 4.0. Babiniec - Na ścianie zachodniej synagogi w Łęcznej znajduje się sześć małych, częściowo zamurowanych okienek. To pozostałości babińca, czyli pomieszczenia w synagodze przeznaczonego wyłącznie dla kobiet. Żydzi tradycyjnie uważali, że obecność kobiet może rozpraszać mężczyzn podczas modłów, dlatego ortodoksyjni Żydzi w czasach starożytnych nie dopuszczali ich do synagog. Przylegające do głównych sal odrębne salki modlitewne dla kobiet zaczęły powstawać dopiero w średniowieczu. Owe „babińce” upowszechniły się na przełomie XV i XVI w. Babińce z reguły posiadały oddzielne wejścia. Często znajdowały się na galerii lub balkonie (emporze). Salki dla kobiet zwykle oddzielały od głównej sali synagogi małe okienka, które sprawiały, że mężczyźni nie mogli dostrzec kobiet ani ich usłyszeć. Źródło: Babiniec w Wielkiej Synagodze we Włodawie, Małgorzata Lipska (Nevermore), pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 3.0. Menora - (hebr. מנורה, jid. menojre) – pierwotnie oznaczała święty i drogocenny świecznik ustawiony w Świątyni Jerozolimskiej. Siedmioramienna menora jest jednym z najstarszych i najbardziej rozpoznawalnych symboli wykorzystywanych w sakralnej sztuce żydowskiej. Stanowi także symbol judaizmu i jako taki pojawia się w herbie współczesnego Izraela. Menora może przybierać formę chanukii, czyli dziewięcioramiennego świecznika zapalanego podczas Chanuki, żydowskiego Święta Świateł, które upamiętnia poświęcenie Świątyni Jerozolimskiej w 165 r. p.n.e. Źródło: Bizantyjski żeton z IV w. z wizerunkiem menory, Walters Art Museum, pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 3.0. Aron ha‑kodesz - (hebr. ארון הקודש „święta arka”) - bogato zdobione, jedno, dwu lub trzykondygnacyjne drewniane szafy ołtarzowe w synagogach. Kształt, oprawa, oraz wygląd aron ha‑kodesz zależał od epoki oraz kraju powstania. Szafy ołtarzowe do synagog rzemieślnicy wykonywali zwykle z drewna, chociaż zdarzały się egzemplarze murowane. Aron ha‑kodesz to jeden z najważniejszych elementów wyposażenia żydowskiego domu modlitwy, gdyż służy do przechowywania zwojów Tory, czyli rodału. Szafy ołtarzowe w synagogach tradycyjnie wskazywały kierunek Jerozolimy, więc w Europie zajmowały wschodnie ściany synagog. Źródło: Przykładowy aron ha‑kodesz przykryty parochetem (Jerozolima), Yoninah, pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 3.0. Parochet - (hebr. פרוכת „zasłona”) - bogato zdobiona, zwykle aksamitna zasłona przysłaniająca aron ha‑kodesz. Parochety nawiązują swoją symboliką i wyglądem do kotary, która w Świątyni Jerozolimskiej oddzielała Arkę Przymierza od sanktuarium. Zdobią je motywy gwiazdy Dawida, korony oraz pary lwów podtrzymujących tablice Dekalogu. Cienkie pasy tkaniny po bokach symbolizują kolumny w Świątyni Jerozolimskiej. Parochet w synagogach odsłania się podczas modlitwy. Na pamiątkę zburzenia Jerozolimy w dziewiątym dniu miesiąca Aw, zawiesza się czarny parochet, zaś biały podczas inne najważniejsze święta w tradycji żydowskiej: judaistyczne święto Nowego Roku - Rosz ha‑Szana oraz Jom Kippur, czyli „Dzień Pojednania”. Biel symbolizuje wówczas odpuszczenie grzechów i przebaczenie. Na parochecie Żydzi wieszają kaporet, czyli pas tkaniny symbolizujący wieko Arki Przymierza. Źródło: Parochet pochodzący z synagogi Maharszala w Lublinie, obecnie w posiadaniu synagogi w Bielsku‑Białej, Jacek Proszyk, pl.wikipedia.org, CC BY‑SA 2.5.
Polecenie 2

Nazwij i scharakteryzuj wszystkie przedmioty i rozwiązania architektoniczne znajdujące się w synagodze, które nawiązują do Świątyni Jerozolimskiej. Wyjaśnij, dlaczego Świątynia Jerozolimska jest ważna dla kultury i religii żydowskiej.

R3mLajxhsAHJN
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 3

Wyobraź sobie, że jesteś kustoszem w Muzeum Judaistycznym w Łęcznej. Przygotuj opis do ulotek, które będą rozdawane turystom odwiedzającym muzeum. Zwróć uwagę na to, co wyróżnia Muzeum w Łęcznej od innych tego typu ośrodków kulturalnych w Polsce.

R3OQVu5EjVA9q
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).