Wprowadzenie
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania
Uczeń:
1) zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:
a) podstawowe pojęcia i terminy muzyczne (pięciolinia, klucz, nuta, wartość rytmiczna, dźwięk, gama, akord, akompaniament) oraz zależności między nimi;
b) określa podstawowe elementy muzyki (rytm, melodię, harmonię, agogikę, dynamikę, kolorystykę, artykulację);
2) odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej:
a) nazywa dźwięki gamy, rozpoznaje ich położenie na pięciolinii;
b) różnicuje wartości rytmiczne nut i pauz;
c) zna skróty pisowni muzycznej: repetycja, volty, da capo al fine;
d) zna podstawowe oznaczenia: metryczne, agogiczne, dynamiczne
i artykulacyjne, fermatę.
określać czym jest artykulacja;
definiować pojęcia artykulacji;
rozróżniać brzmienia instrumentów;
używać terminów związanych z artykulacjąartykulacją.
Artykulacja
Wydobywanie dźwięków nazywane jest artykulacją i może odbywać się na różne sposoby. Podstawowe to:
legato oznacza łącząc; dźwięki są połączone ze sobą;
staccato oznacza odrywanie dźwięków. Są one krótkie, ostro oddzielane od siebie;
portato to sposób pośredni pomiędzy staccato a legato i oznacza z włoskiego przenosząc.
Istnieją także inne rodzaje artykulacji, które są specyficzne dla poszczególnych instrumentów. Instrumenty można podzielić na różne grupy biorąc pod uwagę ich budowę i sposób wydobycia dźwięku. Rozróżniamy trzy podstawowe grupy instrumentów: dęte, strunowe i perkusyjne.
Film: Sposoby wydobywania dźwięków - artykulacja
Tabela artykulacji
WŁOSKA NAZWA | ZNACZENIE |
legatolegato | łączenie dźwięków |
staccatostaccato | ostre oddzielanie dźwięków |
oznacza przenosząc sposób pośredni między staccato, a legato | |
glissandoglissando | z wł. przejście z jednej wysokości dźwięku do innej w płynny sposób |
arpeggioarpeggio | szybkie zagranie kolejnych dźwieków w dół lub w górę, przez co akord nie brzmi równoczesnie |
tremolotremolo | szybkie powtarzanie jednego lub kilku dźwięków |
pizzicatopizzicato | szarpanie struny palcem na instrumentach smyczkowych |
frullatofrullato | z wł. ćwierkając wymawianie głoski „trrr” w czasie wdmuchiwania powietrza, umożliwia uzyskanie drgającego dźwięku, wykorzystywane na intrumentach dętych |
arcoarco | gra smyczkiem |
col legnocol legno | uderzanie strun drzewcem smyczka |
con sordinocon sordino | gra przy użyciu tłumika |
senza sordinosenza sordino | gra bez tłumika |
Zadania
Połącz przykład dźwiękowy z instrumentem.
puzon | |
fortepian | |
skrzypce | |
flet |
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Wysłuchaj powyższych melodii i określ jaką artykulację słyszysz.
pizzicato, glissando, staccato, portato, tremolo
Melodia 1 | |
Melodia 2 | |
Melodia 3 | |
Melodia 4 | |
Melodia 5 |
Rozwiąż krzyżówkę.
- sposób wydobywania dźwięku na instrumentach dętych, z wł. oznacza ćwierkając
- szybkie powtarzanie jednego lub kilku dźwięków
- szybkie zagranie kolejnych dźwięków w dół lub w górę, przez co akord nie brzmi równocześnie
- przejście z jednej wysokości dźwięku do innej w płynny sposób
- szarpanie struny palcem na instrumentach smyczkowych
- gra przy użyciu tłumika
1 | ||||||||||||||||
2 | ||||||||||||||||
3 | ||||||||||||||||
4 | ||||||||||||||||
5 | ||||||||||||||||
6 |
Słownik pojęć
oznacza na instrumentach smyczkowych grę smyczkiem (np. na skrzypcach)
źródło: D. Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa, Musica Iagellonica, Kraków 2006, s. 23.
to niejednoczesne wykonanie akordu, jego składniki grane są szybko po kolei w górę lub w dół; charakterystyczne dla harfy, używane też na innych instrumentach np. skrzypcach, fortepianie, gitarze
źródło: D. Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa , Musica Iagellonica, Kraków 2006, s. 23.
Jeden z elementów dzieła muzycznego. Określa sposób wykonania dźwięku
źródło: M. Gromek, G. Kilbach, I gra muzyka , podręcznik do muzyki dla klas 4‑6 szkoły podstawowej, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2012, s. 238.
jest osiągalne do wykonania tylko na instrumentach smyczkowych – to uderzanie strun drzewcem smyczka,
źródło: D Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa, Musica Iagellonica, Kraków 2006, s. 23.
gra przy użyciu tłumika; możliwe na instrumentach smyczkowych, klawiszowych, dętych blaszanych, jego użycie powoduje zmianę barwy dźwięku,
źródło: D. Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa , Musica Iagellonica, Kraków 2006, s. 23.
polegają na lekkim dotknięciu struny w odpowiednim miejscu (wtedy nie drga całą swoją długością), zmienia się wówczas wysokość i barwa dźwięku; stosowane są na instrumentach smyczkowych, gitarze, harfie, instrumentach dętych drewnianych, gdzie osiągane są przez specjalne przedęcie (flet, obój),
źródło: D Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa , Musica Iagellonica, Kraków 2006, s. 23.
Z wł.: ćwierkając; na instrumentach dętych poprzez trzepotanie językiem uzyskiwać drżące brzmienie podobne do tremola,
źródło: D. Gwizdalanka, Słowniczek oznaczeń i skrótów muzycznych , PWM, Kraków 2011, s. 32.
(z wł. prześlizgując się po dźwiękach); przejście z jednej wysokości do innej w sposób płynny, nieprzerwany; wykorzystywane np. w grze na skrzypcach, fortepianie, puzonie,
źródło: D. Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa , Musica Iagellonica, Kraków 2006, s. 23.
z wł. oznacza łącząc; dźwięki są powiązane ze sobą
źródło: D. Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa, Musica Iagellonica, Kraków 2006, s. 23.
polega na szarpaniu struny palcem na instrumentach smyczkowych
źródło: D. Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa , Musica Iagellonica, Kraków 2006, s. 23.
z wł. oznacza przenosząc; sposób pośredni między legato a staccato
źródło: D. Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa , Musica Iagellonica, Kraków 2006, s. 23.
powrót do gry bez tłumika
źródło: D. Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa , Musica Iagellonica, Kraków 2006, s. 23.
z wł. oznacza odrywając; dźwięki są krótkie, ostre, grane z przerwami
źródło: D. Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa , Musica Iagellonica, Kraków 2006, s. 23.
(z wł. drżąco); jest to szybkie powtarzanie odpowiednio jednego lub kilku dźwięków; wykonalne na instrumentach smyczkowych, klawiszowych, perkusyjnych
źródło: D. Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa , Musica Iagellonica, Kraków 2006, s. 23.
Biblioteka muzyczna
Bibliografia
D. Gwizdalanka, Słowniczek oznaczeń i skrótów muzycznych , PWM, Kraków 2011.
D. Wójcik, Nauka o muzyce. Wiadomości wstępne, instrumenty, formy i polska muzyka ludowa , Musica Iagellonica, Kraków 2006.
M. Gromek, G. Kilbach, I gra muzyka , podręcznik do muzyki dla klas 4‑6 szkoły podstawowej, Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2012.