Spotkanie z czartem
Wyobraź sobie, że wbijasz gwoździe w makowe ziarenko. Jak myślisz, jakich efektów możesz się spodziewać? Zapisz swoje wnioski poniżej lub w zeszycie.
Przeczytaj tytuł utworu Adama Mickiewicza. Jak sądzisz, co będzie tematem tego tekstu? Zapisz swoje przemyślenia poniżej lub w zeszycie.
Obejrzyj film z recytacją ballady pt. 'Pani Twardowska', a potem przeczytaj jej tekst. Zwróć uwagę na kolejność wydarzeń przedstawionych w utworze.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RRMFBUM0TrOBy
Nagranie video. Na początku wyświetla się animacja z czarnymi napisami na białym. Następnie pojawia się plansza z napisem: „Pani Twardowska”, a pod nią logotypy: Programu Kapitał Ludzki, Ośrodka Rozwoju Edukacji, Scholaris, Unii Europejskiej. Poniżej napis: materiał edukacyjny wytworzony w ramach projektu "Scholaris - portal wiedzy dla nauczycieli" współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Następnie pojawia się szpakowaty mężczyzna ubrany w fioletową, ozdobną szatę. Napis: „Jan Blecki czyta balladę „Pani Twardowska” Adama Mickiewicza”. W tle ściana imitująca mur. Na końcu pojawia się plansza z tymi samymi logotypami i napisem co na początku filmu.
Pani TwardowskaBALLADA
[1] Jedzą, piją, lulkilulki palą,
Tańce, hulanka, swawola;
Ledwie karczmy nie rozwalą,
Cha cha, chi chi, hejże, hola![5] Twardowski siadł w końcu stoła,
Podparł się w boki jak baszabasza;
'Hulaj dusza! hulaj!' – woła,
Śmieszy, tumani, przestrasza.Żołnierzowi, co grał zucha,
[10] Wszystkich łajełaje i potrąca,
Świsnął szablą koło ucha,
Już z żołnierza masz zająca.Na patrona z trybunałutrybunału,
Co milczkiem wypróżniał rondel,
[15] Zadzwonił kieskąkieską pomału,
Z patrona robi się kondelkondel.Szewcu w nos wyciął trzy szczutkiszczutki,
Do łba przymknął trzy rureczki,
Cmoknął, cmok, i gdańskiej wódki
[20] Wytoczył ze łba pół beczki.Wtem gdy wódkę pił z kielicha,
Kielich zaświstał, zazgrzytał;
Patrzy na dno: 'Co u licha?
Po coś tu, kumiekumie, zawitał?'[25] Diablik to był w wódce na dnie,
Istny Niemiec, sztuczka kusasztuczka kusa;
Skłonił się gościom układnie,
Zdjął kapelusz i dał susa.Z kielicha aż na podłogę
[30] Pada, rośnie na dwa łokcie,
Nos jak haczyk, kurzą nogę
I krogulczekrogulcze ma paznokcie.'A! Twardowski; witam, bracie!'
To mówiąc, bieży obcesemobcesem:
[35] 'Cóż to, czyliż mię nie znacie?
Jestem MefistofelesemMefistofelesem.Wszak ze mnąś na Łysej Górze
Robił o duszę zapisy;
CyrografCyrograf na byczej skórze
[40] Podpisałeś ty, i bisybisyMiały słuchać twego rymurymu;
Ty, jak dwa lata przebiegą,
Miałeś pojechać do Rzymu,
By cię tam porwać jak swego.[45] Już i siedem lat uciekło,
Cyrograf nadal nie służy;
Ty, czarami dręcząc piekło,
Ani myślisz o podróży.Ale zemsta, choć leniwa,
[50] Nagnała cię w nasze sieci;
Ta karczma Rzym się nazywa,
Kładę areszt na waszeciwaszeci'.Twardowski ku drzwiom się kwapił
Na takie dictum acerbumdictum acerbum,
[55] Diabeł za kuntuszkuntusz ułapił:
'A gdzie jest nobile verbumnobile verbum?'Co tu począć? – kusa radakusa rada,
Przyjdzie już nałożyć głową.
Twardowski na konceptkoncept wpada
[60] I zadaje trudność nową.'Patrz w kontraktkontrakt, Mefistofilu,
Tam warunki takie stoją:
Po latach tylu a tylu,
Gdy przyjdziesz brać duszę moją,[65] Będę miał prawo trzy razy
Zaprząc ciebie do roboty,
A ty najtwardsze rozkazy
Musisz spełnić co do joty.Patrz, oto jest karczmy godło,
[70] Koń malowany na płótnie;
Ja chcę mu wskoczyć na siodło,
A koń niech z kopyta utnie.Skręć mi przy tym biczyk z piasku,
Żebym miał czym konia chłostać,
[75] I wymuruj gmach w tym lasku,
Bym miał gdzie na popaspopas zostać.Gmach będzie z ziarnek orzecha,
Wysoki pod szczyt KrępakuKrępaku,
Z bród żydowskich ma być strzecha,
[80] Pobita nasieniem z maku.Patrz, oto na miarę ćwieczekćwieczek,
CalCal gruby, długi trzy cale,
W każde z makowych ziareczek
Wbij mi takie trzy bratnalebratnale'.[85] Mefistofil duchem skoczy,
Konia czyści, karmi, poi,
Potem bicz z piasku utoczy
I już w gotowości stoi.Twardowski dosiadł biegusabiegusa,
[90] Probuje podskoków, zwrotów,
StępaStępa, galopujegalopuje, kłusakłusa,
Patrzy, aż i gmach już gotów.'No! wygrałeś, panie bisiebisie;
Lecz druga rzecz nie skończona,
[95] Trzeba skąpać się w tej misie,
A to jest woda święcona'.Diabeł kurczy się i krztusi,
Aż zimny pot na nim bije;
Lecz pan każe, sługa musi,
[100] Skąpał się biedak po szyję.Wyleciał potem jak z procy,
Otrząsł się, dbrum! parsknął raźnie.
'Teraz jużeś w naszej mocy,
Najgorętsząm odbył łaźnię'.[105] 'Jeszcze jedno, będzie kwita,
Zaraz pęknie moc czartowska;
Patrzaj, oto jest kobiétakobiéta,
Moja żoneczka Twardowska.Ja na rok u BelzebubaBelzebuba
[110] Przyjmę za ciebie mieszkanie,
Niech przez ten rok moja luba
Z tobą jak z mężem zostanie.Przysiąż jej miłość, szacunek
I posłuszeństwo bez granic;
[115] Złamiesz choć jeden warunek,
Już cała ugoda za nic'.Diabeł do niego pół ucha,
Pół oka zwrócił do samkisamki,
Niby patrzy, niby słucha,
[120] Tymczasem już blisko klamki.Gdy mu Twardowski dokucza,
Od drzwi, od okien odpycha,
Czmychnąwszy dziurką od klucza,
Dotąd jak czmycha, tak czmycha.Źródło: Adam Mickiewicz, Pani Twardowska, dostępny w internecie: https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/ballady-i-romanse-pani-twardowska.html [dostęp 2022], domena publiczna.
Odpowiedz na pytania.
Czy utwór rzeczywiście opowiada o tym, czego można się było spodziewać po jego tytule?
Dlaczego ballada nosi tytuł 'Pani Twardowska'?
Jakie inne tytuły mógłby mieć ten utwór? Podaj propozycje.
Uporządkuj plan wydarzeń przedstawionych w utworze 'Pani Twardowska'.
- Poziom 1:Twardowski przedstawia warunki umowy: diabeł musi wykonać trzy zadania.
- Poziom 2:W kielichu wódki pojawia się diabeł.
- Poziom 3:Szlachcic próbuje uciec z karczmy, ale zostaje zatrzymany przez diabła.
- Poziom 4:Mefistofeles aresztuje Twardowskiego.
- Poziom 5:Twardowski dokucza innym gościom - straszy żołnierza szablą, kusi adwokata sakiewką pieniędzy, pstryka w nos szewcowi.
- Poziom 6:Trzecie życzenie Twardowskiego: diabeł ma przez rok żyć z żoną Twardowskiego.
- Poziom 7:Pierwszy rozkaz Twardowskiego: diabeł ma ożywić konia z godła tarczy, ukręcić bicz z piasku i zbudować gmach z nietypowych materiałów.
- Poziom 8:Mefistofeles rezygnuje z aresztowania szlachcica i ucieka z karczmy.
- Poziom 9:Mefistofeles wita się z Twardowskim i przedstawia się innym gościom.
- Poziom 10:Diabeł spełnia pierwszy rozkaz.
- Poziom 11:Twardowski rozkazuje diabłu wykąpać się w wodzie święconej.
- Poziom 12:Twardowski bawi się w karczmie.
- Poziom 13:Mefisto zażywa nieprzyjemnej dla niego kąpieli.
- Poziom 14:Diabeł przypomina szlachcicowi o ich umowie na Łysej Górze.
Dopasuj informacje o zachowaniu Twardowskiego w karczmie do wskazanych osób.
Wybierz postać pana Twardowskiego lub Mefistofelesa i opisz ją, korzystając z poniższych wskazówek i pytań.
Sprawdź w encyklopedii, kim był pan Twardowski. Przedstaw tę postać. Na podstawie ballady odpowiedz na pytania: Jaki ma charakter? Jak się zachowuje? Odszukaj wybrane fragmenty tekstu: w. 5−9, w. 21−24, w. 53, w. 56−57, w. 91, w. 119 i nazwij uczucia, jakie przeżywa Twardowski w karczmie Rzym.
Sprawdź w słowniku wyrazów obcych, kim jest Mefistofeles. Przedstaw tę postać. Na podstawie ballady odpowiedz na pytania: Jaki ma charakter? Jak się zachowuje? Odszukaj wybrane fragmenty tekstu: w. 49−52, w. 83−86, w. 95−98, w. 99−102, w. 115−118, w. 119−122 i nazwij uczucia, jakie przeżywa Mefistofeles.
Odszukaj w balladzie informacje o warunkach, jakie były zapisane w kontrakcie Mefistofelesa z panem Twardowskim. Wypisz je tutaj lub w zeszycie.
Napisz, jakie zadania dał Mefistofelesowi pan Twardowski.
Określ, które polecenie było dla Mefistofelesa najtrudniejsze i czy udało mu się je wykonać. Wyjaśnij, z czego to wynikało. Zapisz odpowiedź tutaj lub w zeszycie.
Narysuj poniżej lub w zeszycie ziarenko maku i duży gwóźdź. Zapisz, jak twoim zdaniem udało się Mefistofilowi wbić trzy gwoździe w ziarenko maku.
Wytłumacz, jak udało się Mefistofilowi wbić trzy gwoździe w ziarenko maku.
Narysuj lub opisz panią Twardowską tak, jak ją sobie wyobrażasz. Możesz to zrobić poniżej lub w zeszycie.
Opisz, jak wyobrażasz sobie panią Twardowską.
Zapisz, co twoim zdaniem sprawiło, że diabeł tak bardzo przestraszył się pani Twardowskiej. Jakie cechy mogła posiadać?
Podaj przykłady wyrazów dźwiękonaśladowczych, które pojawiają się w balladzie 'Pani Twardowska'.
Opowiedz z punktu widzenia wybranego uczestnika wydarzeń, co się stało w karczmie Rzym.
Napisz tekst, w którym Mefistofeles wytłumaczyłby się Belzebubowi z niewykonanego zadania.
Naucz się recytować fragment ballady 'Pani Twardowska'. Pamiętaj o właściwej interpretacji: oddaniu sensu utworu, emocji, zmianie tempa, odpowiedniej intonacji (zwróć uwagę na znaki interpunkcyjne) itp.