Sprawdź się
Połącz w pary nazwy kryteriów poprawności językowej z wartościami najważniejszymi z perspektywy tych kryteriów.
zgodność z regułami, rodzimość, piękno, tradycja, elitarność, wystarczalność, naśladowanie mistrzów, jednoznaczność, popularność
| kryterium logiczne | |
| kryterium narodowe | |
| kryterium gramatyczne | |
| kryterium zwyczajowe | |
| kryterium geograficzne | |
| kryterium funkcjonalne | |
| kryterium historyczne | |
| kryterium literacko-autorskie | |
| kryterium estetyczne |
Ułóż piramidę kryteriów poprawności językowej w kolejności malejącej częstotliwości stosowania przez użytkowników polszczyzny (u podstawy umieść kryterium stosowane najczęściej).
- kryterium zwyczajowe
- kryterium estetyczne
- kryterium funkcjonalne
- kryterium narodowe
Przeczytaj zawarte w tabeli zdania oraz ocenę ich poprawności wraz z uzasadnieniem. Przy każdej z ocen uzupełnij nazwę kryterium, według którego ją sformułowano.
| Wyrażenie | Ocena | Kryterium | Uzasadnienie oceny |
|---|---|---|---|
| Platon pisał o dobrze jako o najwyższej wartości. | Wyrażenie niepoprawne. | Rzeczownik ‘dobro’ w miejscowniku liczby pojedynczej ma postać ‘dobru’. | |
| Niedobór snu ma poważne konsekwencje dla zdrowia. | Wyrażenie niepoprawne. | Rzeczownik ‘konsekwencje’ jest zapożyczeniem z języka francuskiego. | |
| OK! | Wyrażenie poprawne. | Pozwala szybko i jednoznacznie wyrazić zgodę. | |
| Daj mi święty spokój. | Wyrażenie niepoprawne. | Taka forma odmowy to nieuprzejmość w stosunku do odbiorcy. |
Oceń prawdziwość zdań w tabeli. Zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe, i F, jeśli jest fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Zdanie „Wróciłam z powrotem do domu” jest niepoprawne logicznie. | P □ | F □ |
| W świetle kryterium narodowego zapożyczenia szkodzą językowi. | P □ | F □ |
| Stosowanie skrótowców jest poprawne pod względem historycznym i funkcjonalnym. | P □ | F □ |
| Stosowanie rzeczownika „liczba” do obiektów policzalnych i rzeczownika „ilość” do obiektów niepoliczalnych jest poprawne gramatycznie i funkcjonalnie. | P □ | F □ |
| Wulgaryzmy naruszają kryterium estetyczne poprawności językowej. | P □ | F □ |
| Kierując się kryterium geograficznym, powinniśmy używać jak największej liczby dialektyzmów. | P □ | F □ |
Wyobraź sobie, że autor książki o kryteriach poprawności językowej prosi cię o pomoc przy wyborze motta do każdego rozdziału. Do cytatów dopisz nazwy kryteriów poprawności, które mogłyby zapowiadać te cytaty.
Przeredaguj poniższy tekst tak, by można go uznać za poprawny funkcjonalnie.
Oceń poprawność sloganu reklamowego „metoda na głoda”, stosując dwa kryteria poprawności. Uzasadnij swoją ocenę.
Przeczytaj definicję terminu „licentia poetica” oraz fragment Pamiętnika z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego. Wyjaśnij, które kryteria poprawności językowej naruszył Białoszewski i oceń rezultaty tego naruszenia.
Licentia poetica (łac.) – zagwarantowane tradycyjnie prawo poezji do uzasadnionej względami ekspresywnymi swobody w przekraczaniu norm […] gramatycznych (np. niepoprawność form fleksyjnych), składniowych (np. deformacja szyku zdania) i semantycznych (używanie wyrazów w znaczeniach różnych od przyjętych) obowiązujących w danym języku. […]
Źródło: Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 1989, s. 251.
Raptem – bombowce. I już kucają na dachy, sypią bomby. Już ich nie ma. Już są. Dalsze. Bliższe. Już wlatują w Barokową. My też. One na oślep. My też. My to ja. Z drugim. Jak ja. My. We dwóch. Tu. Tylko. Ni stąd, ni siąd. Bo już. Są! Wpadliśmy. Do jednoczegoś piętrowego… Co (?) puste, lata, latamy po (?) dole, cali (?) czymś (?) hali (?), co już się zmienia, huczy, brzęka, lecimy, cegły lecą, bombowce paskudzą. Cegła przysłowiowa. Jedna. A tu tyle: pac! pac! My z podniesionymi kołnierzami. Co za głupi instynkt? Skaczemy. Pac‑pac! Byle nie dać się. Trafowi.
Źródło: Miron Białoszewski, Pamiętnik z powstania warszawskiego, Warszawa 1970, s. 73.
Oceń, czy tworzone przez ciebie na co dzień komunikaty (SMS, post, czat) są poprawne. Przy kryteriach, które naruszasz, podaj przykład najczęstszego naruszenia i wyjaśnij jego powód.
Kryterium poprawności | Ocena (zaznacz + lub -) | Przykład naruszenia | Powód naruszenia |
Gramatyczne | |||
Funkcjonalne | |||
Naorodowe | |||
Geograficzne | |||
Historyczne | |||
Literacko‑autorskie | |||
Logiczne | |||
Estetyczne | |||
Zwyczajowe |