Nazwij oraz określ funkcję środka poetyckiego otwierającego Pieśń XIV Jana Kochanowskiego.
1
Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie, A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie, Wy, mówię, którym, ludzi paść poruczono I zwierzchności nad stadem bożym zwierzono
R10B06MexMEUu
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na to, w jaki sposób rozpoczyna swoją wypowiedź podmiot liryczny, określ funkcję form zastosowanych przez Kochanowskiego czasowników.
Kochanowski otwiera utwór uroczystą apostrofą skierowaną do rządzących Rzeczypospolitą. Zwraca uwagę na to, jak wielką odpowiedzialność dzierżą w swoich rękach decydenci - są odpowiedzialni za kraj i naród. Buduje to nastrój utworu, podkreśla ważkość podejmowanych kwestii.
RuY4IwtrbgNlm1
Ćwiczenie 2
Zaznacz poprawną odpowiedź. Pieśń XIV Jana Kochanowskiego należy do: Możliwe odpowiedzi: 1. poezji tyrtejskiej., 2. liryki maski., 3. liryki apelu., 4. liryki inwokacyjnej.
Pieśń XIV Jana Kochanowskiego należy do:
poezji tyrtejskiej.
liryki maski.
liryki apelu.
liryki inwokacyjnej.
11
Ćwiczenie 3
Wyjaśnij, do której renesansowej idei odwołuje się Jan Kochanowski w Pieśni XIV, tworząc poetycki portret panujących w Rzeczypospolitej. Omów funkcję tego odwołania.
R1Dg3Xgs9aWUV
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę na to, w jakiej epoce tworzył Jan Kochanowski. Przypomnij sobie założenia filozofii i idei, którym hołdował czarnoleski poeta.
Pieśń XIV Jana Kochanowskiego odwołuje się do tradycji humanizmu renesansowego, ale także tradycji chrześcijańskiej. Władca to człowiek odpowiedzialny, kierujący się w życiu etyką i dobrem swojego narodu. Stoi nad nim Bóg, który rozlicza rządzącego z podjętych działań.
11
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z fragmentem KsięciaNiccolò Machiavellego. Podaj wszystkie cechy dobrego władcy, które wymienia autor. Nie cytuj.
1
NiccolòMachiavelliKsiążę
Musicie bowiem wiedzieć, że dwa są sposoby prowadzenia walki, jeden - prawem, drugi - siłą. Pierwszy sposób jest ludzki, drugi zwierzęcy, lecz ponieważ częstokroć pierwszy nie wystarcza, wypada uciekać się do drugiego. Dlatego książę musi dobrze posługiwać się naturą zwierzęcia i człowieka. [...] Przeto książę, zmuszony umieć się dobrze posługiwać naturą zwierząt, powinien spośród nich wziąć na wzór lwa i lisa, albowiem lew nie umie unikać sideł, a lis bronić się przed wilkami. Trzeba przeto być lisem, by wiedzieć, co to sidła, i lwem, by postrach budzić wilków. Mądry pan nie może ani nie powinien dotrzymywać wiary, jeżeli takie dotrzymywanie przynosi mu szkodę i gdy zniknęły przyczyny, które spowodowały jego przyrzeczenie. Zapewne gdyby wszyscy ludzie byli dobrzy, ten przepis nie byłby dobry, lecz ponieważ oni są nikczemni i nie dotrzymywaliby tobie wiary, więc ty także nie jesteś obowiązany im jej dotrzymywać. Nigdy nie brakło księciu przyczyn prawnych, by upiększać wiarołomstwo. Można by na to dać niezliczone przykłady nowoczesne i wykazać, ile traktatów pokojowych, ile przyrzeczeń stało się nieważnymi i próżnymi skutkami wiarołomstwa książąt, a ten wyszedł lepiej, który lepiej umiał używać natury lisa. Lecz koniecznym jest umieć dobrze tę naturę upiększać i być dobrym kłamcą i obłudnikiem. [...] Trzeba to rozumieć, że książę, a szczególnie nowy, nie może przestrzegać tych wszystkich rzeczy, dla których uważa się ludzi za dobrych, bowiem dla utrzymania państwa musi częstokroć działać wbrew wierności, wbrew miłosierdziu, wbrew ludzkości, wbrew prawości, wbrew religii. Trzeba więc, by miał on umysł zdolny do zwrotu, stosownie do tego, jak wiatry i zmienne koleje losu nakazują i jak rzekłem powyżej, nie powinien porzucać dobrego, gdy można, lecz umieć wejść w zło, gdy trzeba. [...] Niech zatem książę oblicza się tak, aby zwyciężać i utrzymywać państwo, wtedy środki będą zawsze uważane za godziwe i przez każdego chwalone. Gdyż tłum pójdzie zawsze za pozorami i sądzi według wyniku, a na świecie nie ma jak tylko tłum, jeżeli tylko ta większość ma na czym się oprzeć.
Zwróć uwagę na to, co autor pisze o powinnościach władcy, jakie jego cechy uważa za pożądane. Znajdź fragmenty mówiące o typach działań przynoszących wymierne efekty, wpływających na poddanych.
Dobry władca w opinii Machiavellego to polityk potrafiący bezbłędnie zdiagnozować sytuację, w której się znajduje i dostosować do niej zestaw efektywnych chwytów i działań. To populista, człowiek potrafiący zręcznie manipulować, a kiedy zachodzi taka potrzeba, nawet kłamać. Dobry władca, jeżeli musi, ucieka się do metod nieetycznych. Cel zawsze uświęca dla niego środki.
211
Ćwiczenie 5
Na podstawie przywołanego fragmentu Księcia uzupełnij schemat dotyczący opisywanych przez Niccolò Machiavellego sposobów prowadzenia walki.
R1ZgqgmpaXbGq
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Schemat blokowy. Główny blok o tytule możliwe sposoby prowadzenia walki. Od tego bloku odchodzą dwa ramiona: ramię lewe PRAWO, ramię prawe SIŁA. Opis ramienia lewego schematu z hasłem PRAWO. Poniżej sposób określany jako ludzki. Od bloku ludzki odchodzą dwie odnogi: 1. mocne strony (sposób etyczny, moralny), 2. Słabe strony (często mało efektywny). Opis ramienia prawego schematu z hasłem SIŁA. Poniżej sposób określany jako zwierzęcy. Od tego bloku odchodzi blok możliwe strategie, a od niego dwie odnogi: 1. Lis. Mocne strony (spryt, zręczność, przebiegłość). Słabe strony (brak siły fizycznej). 2. Lew Mocne strony (siła). Słabe strony (brak sprytu).
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R13UzDQjbn6Q021
Ćwiczenie 6
Przyporządkuj elementy.
Przyporządkuj elementy.
Przeczytaj znajdujące się w tabeli fragmenty Pieśni XIV Jana Kochanowskiego. Przyporządkuj im po jednym fragmencie z KsięciaNiccolò Machiavellego, w których autor podejmuje te same kwestie, proponując własne rozwiązanie.
A wam więc nad mniejszymi zwierzchność jest dana, Ale i sami macie nad sobą pana, Któremu kiedyżkolwiek z spraw swych uczynić Poczet macie; trudnoż tam krzywemu wynić
Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń XIV, [w:] tegoż, Dzieła zebrane, t. II, Warszawa 1959, s. 19., Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie, A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie, Wy, mówię, którym, ludzi paść poruczono I zwierzchności nad stadem bożym zwierzono
Źródło: Jan Kochanowski,Pieśń XIV, [w:] tegoż, Dzieła zebrane, t. II, Warszawa 1959, s. 19., Więc ja podobno z mniejszym niebezpieczeństwem Grzeszę, bo sam się tracę swym wszeteczeństwem; Przełożonych występki miasta zgubiły I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły
Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń XIV, [w:] tegoż, Dzieła zebrane, t. II, Warszawa 1959, s. 19., Nigdy nie brakło księciu przyczyn prawnych, by upiększać wiarołomstwo. Można by na to dać niezliczone przykłady nowoczesne i wykazać, ile traktatów pokojowych, ile przyrzeczeń stało się nieważnymi i próżnymi skutkami wiarołomstwa książąt, a ten wyszedł lepiej, który lepiej umiał używać natury lisa.
A wam więc nad mniejszymi zwierzchność jest dana, Ale i sami macie nad sobą pana, Któremu kiedyżkolwiek z spraw swych uczynić Poczet macie; trudnoż tam krzywemu wynić
Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń XIV, [w:] tegoż, Dzieła zebrane, t. II, Warszawa 1959, s. 19.
Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie, A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie, Wy, mówię, którym, ludzi paść poruczono I zwierzchności nad stadem bożym zwierzono
Źródło: Jan Kochanowski,Pieśń XIV, [w:] tegoż, Dzieła zebrane, t. II, Warszawa 1959, s. 19.
Więc ja podobno z mniejszym niebezpieczeństwem Grzeszę, bo sam się tracę swym wszeteczeństwem; Przełożonych występki miasta zgubiły I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły
Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń XIV, [w:] tegoż, Dzieła zebrane, t. II, Warszawa 1959, s. 19.
31
Ćwiczenie 7
Podaj przykład bohatera literackiego, którego postępowanie można odnieść do zasad opisanych przez Jana Kochanowskiego w Pieśni XIV, oraz przykład bohatera, który podąża śladem idei głoszonych w KsięciuNiccolò Machiavellego. Podaj pozytywne i negatywne konsekwencje wyboru takiej, a nie innej drogi.
RVY8ilP4LAX9t
Bohater literacki, którego postępowanie można odnieść do zasad opisanych przez Jana Kochanowskiego w Pieśni XIV : (Uzupełnij). Bohater literacki, który podąża śladem idei głoszonych w Księciu Niccolò Machiavellego (Uzupełnij).
Bohater literacki, którego postępowanie można odnieść do zasad opisanych przez Jana Kochanowskiego w Pieśni XIV :
Bohater literacki, który podąża śladem idei głoszonych w KsięciuNiccolò Machiavellego
Zastanów się, w których epokach motyw władcy i władzy był szeroko reprezentowany. Wybierz z galerii literackich władców tych, którzy odpowiadają obrazom wykreowanym przez Kochanowskiego i Machiavellego.
Bohaterem postępującym zgodnie z zasadami opisywanymi przez Machiavellego jest Konrad Wallenrod - tytułowy bohater powieści poetyckiej Adama Mickiewicza. Ten litewski władca postanawia dopuścić się kłamstwa, aby wniknąć w szeregi Zakonu Krzyżackiego i uchronić własną ojczyznę przed zagładą. Postępowanie Wallenroda przeczy etyce rycerskiej, pozwala jednak na realizację celu. Władcą mądrym, sprawiedliwym, rozważnym jest Karol Wielki z Pieśni o Rolandzie. Dba on o swój naród, rycerzy, kraj. Podobną postawę reprezentuje Bolesław Chrobry opisywany przez Galla Anonima.
31
Ćwiczenie 8
Od nazwiska Machiavellego ukuto termin „makiawelizm”. Słownik języka polskiego podaje definicję, że jest to:
postawa cechująca się lekceważącym stosunkiem do zasad i brakiem skrupułów w dążeniu do celu.
Natomiast francuski pisarz Stendhal twierdził, że Machiavelli:
„pozwolił nam poznać człowieka”.
Które spojrzenie na Machiavellego jest ci bliższe? Czy uważasz, że autor Księcia był bezwzględnym cynikiem, czy człowiekiem, który miał odwagę powiedzieć prawdę o ludzkiej naturze? Uzasadnij swoją odpowiedź.
R146j63vGRfYF
(Uzupełnij).
Zastanów się, w jaki sposób podchodzisz do kwestii władzy, honoru. Odnieś swoje podejście do tekstu Machiavellego.
Przykładowa odpowiedź:
Machiavelli prezentuje w Księciu niewyidealizowane, realne oblicze polityki. Mówi prawdę o ludzkiej naturze - ludzie pożądają władzy i zrobią wiele, aby ją zdobyć, a następnie utrzymać. Spostrzeżenia Machiavellego nie są oderwane od rzeczywistości, stanowią summę dogłębnych obserwacji oraz doświadczeń politycznych samego pisarza. Autor ukazuje prawdę trudną, często drastyczną.
Praca domowa
Wykonaj jedno z poniższych zadań.
Zapoznaj się jeszcze raz z Pieśnią XIV Jana Kochanowskiego. Przeredaguj ją w taki sposób, aby powstała współczesna przemowa skierowana do rządzących.
Żołnierze rekrutowani do elitarnej amerykańskiej jednostki Delta Force przechodzą wyczerpujące fizycznie oraz psychicznie szkolenie. Ostatni etap selekcji wymaga od rekrutów przeczytania w ciągu 18 godzin KsięciaNiccolò Machiavellego. Zastanów się, dlaczego osoby odpowiedzialne za selekcję komandosów zdecydowały się na wybór tej lektury.
