Adam Jamróz Wprowadzenie do prawoznawstwa

Chodzi o to, aby żaden z organów państwa nie dominował, nie dysponował monopolem władzy zagrażającej bezpieczeństwu i wolności jednostki. W idei (zasadzie) (…) tkwiło więc założenie, że (…) stworzy pewien mechanizm równowagi między (…) władzami państwowymi, realizującymi (…) różne funkcje państwa.

cytat2 Źródło: Adam Jamróz, Wprowadzenie do prawoznawstwa, Warszawa 2011, s. 43.

Łukasz Jakubiak (…) w systemie politycznym V Republiki Francuskiej

Punktem wyjścia powinno być założenie, że tego typu układ polityczny charakteryzuje zasadniczo system semiprezydencki, który w porównaniu do modelu parlamentarno‑gabinetowego w istotnej mierze dowartościowuje pozycję głowy państwa, a przez to może stwarzać rozliczne trudności związane z praktyką funkcjonowania politycznie niejednorodnej egzekutywy. Klasyczny system parlamentarno‑gabinetowy – ze względu na polityczną neutralizację głowy państwa – jest narażony w dużo mniejszym stopniu na tego rodzaju niebezpieczeństwa. Innymi słowy, pochodzenie prezydenta i premiera z dwóch obozów politycznych nie musi komplikować zjawiska… Niezbędne jest do tego wystąpienie odpowiednich przesłanek wynikających wprost z konkretnych przepisów obowiązującej konstytucji. Problem ten pojawia się jednak nie tylko na tle osobistych animozji pomiędzy prezydentem a premierem, ale przede wszystkim wynika ze specyficznych rozwiązań ustrojowych.

cytat4 Źródło: Łukasz Jakubiak, (…) w systemie politycznym V Republiki Francuskiej, Kraków 2010, s. 11.

Konstytucja Republiki Finlandii z dnia 11 czerwca 1999 r.

§ 58

Podejmowanie decyzji przez prezydenta

Prezydent Republiki podejmuje decyzje w Radzie Państwa na podstawie projektu decyzji przedłożonej przez Radę Państwa. Jeżeli prezydent nie podejmie decyzji zgodnie z projektem Rady Państwa, sprawa zostaje zwrócona Radzie Państwa do ponownego przygotowania. Jeżeli sprawa dotyczy wniesienia lub wycofania projektu ustawy, decyzja podejmowana jest odtąd na podstawie nowego projektu Rady Państwa. Niezależnie od postanowienia ust. 1, prezydent w następujących sprawach podejmuje decyzję bez przedłożonego przez Radę Państwa projektu:

1) powołania Rady Państwa i jej członków, jak również przyjęcia dymisji Rady Państwa lub jej członka;

2) zarządzenia przedterminowych wyborów do parlamentu;

3) prawa łaski i innych spraw szczegółowo określonych w ustawie, dotyczących poszczególnych osób lub spraw, które ze swej natury nie wymagają rozpatrzenia na plenarnym posiedzeniu Rady Państwa;

4) spraw, o których mowa w ustawie o samorządzie Wysp Alandzkich, innych niż dotyczące finansów Wysp Alandzkich.

Projekt decyzji przedkładany jest prezydentowi przez ministra właściwego w sprawie. Jednak projekt decyzji dotyczący zmiany składu Rady Państwa, a odnoszący się do składu całej Rady Państwa, przedstawiany jest przez właściwego sprawozdawcę Rady Państwa. Prezydent decyduje w sprawach dowodzenia Siłami Zbrojnymi we współpracy z właściwym ministrem i zgodnie ze szczegółowymi przepisami zawartymi w ustawie. Prezydent, w trybie przewidzianym w ustawach, podejmuje decyzje co do mianowania na stanowiska w Siłach Zbrojnych i w sprawach dotyczących Kancelarii Prezydenta Republiki.

cytat5 Źródło: Konstytucja Republiki Finlandii z dnia 11 czerwca 1999 r., tłum. Joachim Osiński, dostępny w internecie: biblioteka.sejm.gov.pl [dostęp 14.07.2020 r.].

Konstytucja Rumunii z dnia 21 listopada 1991 r.

Artykuł 80

Rola Prezydenta

(1) Prezydent Rumunii reprezentuje państwo rumuńskie i jest gwarantem narodowej niepodległości, jedności oraz integralności terytorialnej kraju.

(2) Prezydent Rumunii czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji i nad właściwym funkcjonowaniem władz publicznych. W tym celu Prezydent pełni funkcję mediacyjną między władzami państwowymi, jak też między państwem a społeczeństwem.

Artykuł 81

Wybór Prezydenta

(1) Prezydent Rumunii jest wybierany w głosowaniu powszechnym, równym, bezpośrednim, tajnym i wolnym.

(2) Za wybranego zostaje uznany kandydat, który w pierwszej turze głosowania otrzymał większość głosów wyborców, wpisanych na listach wyborczych.

(3) Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyskał takiej większości, przeprowadza się drugą turę wyborów, w której uczestniczą dwaj kandydaci, którzy otrzymali największą liczbę głosów w pierwszej turze. Wybrany zostaje kandydat, który uzyskał największą liczbę głosów.

(4) Nie można pełnić funkcji Prezydenta Rumunii dłużej niż przez okres dwóch kadencji. Kadencje te mogą następować po sobie.

Artykuł 85

Powoływanie Rządu

(1) Prezydent Rumunii desygnuje kandydata na stanowisko premiera i powołuje Rząd na podstawie wotum zaufania udzielonego przez Parlament.

(2) W razie reorganizacji Rządu albo nieobsadzenia któregoś ze stanowisk ministrów, Prezydent na wniosek premiera odwołuje oraz powołuje poszczególnych członków Rządu.

Artykuł 86

Konsultacja Rządu

Prezydent Rumunii może zasięgnąć konsultacji Rządu w sprawach pilnych oraz o szczególnym znaczeniu.

Artykuł 87

Udział w posiedzeniach Rządu

(1) Prezydent Rumunii może uczestniczyć w posiedzeniach Rządu, na których omawiane są sprawy o ogólnokrajowym znaczeniu dotyczące polityki zagranicznej, obrony kraju, zapewnienia porządku publicznego oraz, na wniosek premiera, w innych sytuacjach.

(2) Prezydent Rumunii przewodniczy posiedzeniom Rządu, w których uczestniczy.

cytat6 Źródło: Konstytucja Rumunii z dnia 21 listopada 1991 r., dostępny w internecie: libr.sejm.gov.pl [dostęp 14.07.2020 r.].

Konstytucja Republiki Portugalskiej z dnia 2 kwietnia 1976 r. (z późniejszymi zmianami, ostatnie wprowadzone ustawą konstytucyjną nr 1 z 20 września 1997 r.)

Artykuł 121

1. Prezydent Republiki jest wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym przez obywateli portugalskich ujętych w spisie wyborców na terytorium państwowym, oraz obywateli portugalskich zamieszkałych za granicą, na zasadach określonych w ustępie następnym. (…)

Artykuł 133

1. Do kompetencji Prezydenta Republiki w stosunku do innych organów należy:

a) przewodniczenie Radzie Państwa;

b) wyznaczanie zgodnie z ustawą wyborczą daty wyborów: Prezydenta Republiki, deputowanych do Zgromadzenia Republiki, deputowanych do Parlamentu Europejskiego oraz deputowanych do Regionalnych Zgromadzeń Ustawodawczych;

c) zwoływanie Zgromadzenia Republiki w trybie nadzwyczajnym; (…)

e) rozwiązywanie Zgromadzenia Republiki, zgodnie z przepisem art. 172, po zasięgnięciu opinii partii politycznych w nim reprezentowanych oraz Rady Państwa;

f) powoływanie Premiera zgodnie z przepisem art. 187 ust. 1;

g) dymisjonowanie Rządu zgodnie z przepisem art. 195 ust. 2 oraz odwoływanie Premiera zgodnie z przepisem art. 186 ust. 4;

h) powoływanie i odwoływanie członków Rządu na wniosek Premiera;

i) przewodniczenie Radzie Ministrów, jeżeli Premier o to wystąpi; (…)

l) powoływanie i odwoływanie, na wniosek Rządu i po zasięgnięciu opinii Rady Państwa, Ministrów Republiki przy regionach autonomicznych;

m) powoływanie i odwoływanie, na wniosek Rządu, przewodniczącego Trybunału Obrachunkowego i Prokuratora Generalnego Republiki;

n) powoływanie pięciu członków Rady Państwa i dwóch członków Najwyższej Rady Sądownictwa;

o) przewodniczenie Najwyższej Radzie Obrony Narodowej. (…)

Artykuł 136

1. W ciągu dwudziestu dni liczonych od dnia otrzymania dekretu Zgromadzenia Republiki uchwalonego w celu jego promulgacji jako ustawy, lub od opublikowania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, w którym nie stwierdza się niekonstytucyjności norm w nim zawartych, Prezydent Republiki promulguje dekret lub korzysta z prawa weta, zwracając się w umotywowanym orędziu o ponowne rozpatrzenie aktu.

2. Jeżeli Zgromadzenie Republiki potwierdzi głosowanie bezwzględną większością ogólnej liczby deputowanych, Prezydent Republiki promulguje akt w ciągu ośmiu dni od jego otrzymania.

3. Większość dwóch trzecich liczby deputowanych obecnych, zarazem przewyższająca bezwzględną większość ogólnej liczby deputowanych, jest wymagana przy uchwalaniu dekretów, które przybierają formę ustaw organicznych, a także dekretów, które dotyczą (…).

5. Prezydent Republiki korzysta ponadto z prawa weta zgodnie z art. 278 i art. 279.

cytat7 Źródło: Konstytucja Republiki Portugalskiej z dnia 2 kwietnia 1976 r. (z późniejszymi zmianami, ostatnie wprowadzone ustawą konstytucyjną nr 1 z 20 września 1997 r.), dostępny w internecie: libr.sejm.gov.pl [dostęp 14.07.2020 r.].