Sprawdź się
Uzupełnij zdanie wyrazami udźwięczniająca i ubezdźwięczniająca.
ubezdźwięczniająca, udźwięczniająca
W wymowie warszawskiej panuje wymowa .........................................., natomiast w krakowsko-poznańskiej wymowa ...........................................
Zidentyfikuj wymowę krakowsko‑poznańską lub warszawską. Obok przykładów zapisz KP lub W.
[tango] – ............
[koŋgo] – ............
[p’ez_adama] – ............
[klup_atmosfera] – ............
[śfinka] – ............
[sareŋka] – ............
Określ, na jakim terenie używa się poniższych regionalizmów. Obok ciągów wyrazów i wyrażeń wpisz literę K (krakowskie), P (poznańskie) lub W (warszawskie).
kartofle, włoszczyzna, kurczak, na dworzu – ............
ziemniaki, borówki, jarzyna, na polu – ............
pyry, balwierz, laczki, liściaty – ............
Połącz nazwy odmian regionalnych polszczyzny.
krakowska, poznańska, warszawska
| małopolska | |
| wielkopolska | |
| mazowiecka |
Uzupełnij tekst podanymi wyrażeniami.
mówionej, mówionej i pisanej, gwary, regionalna odmiana polszczyzny, ludność wiejską, dialekt
Odmianą języka używaną głównie przez ............................................................ na określonym obszarze jest ............................................................. W jego obrębie można wyróżnić ............................................................, używane na mniejszym terytorium, np. na terenie kilku sąsiadujących ze sobą wsi. Dialekty i gwary występują wyłącznie w formie ............................................................. Z kolei ............................................................ to uwarunkowany geograficznie wariant języka ogólnopolskiego, który może występować w postaci ............................................................, używany przez przedstawicieli różnych warstw społecznych.
Z kolei stajemy przed drugim zasadniczym pytaniem, jakie jest dialektyczne pochodzenie tych pierwocin polszczyzny ogólnej, zwłaszcza jej literackiej odmiany.
W trwającym przeszło pół wieku sporze naukowym wypracowały się w tej sprawie dwa przeciwstawne stanowiska: hipotezy wielkopolskiej i hipotezy małopolskiej.[...]
W rezultacie trzeba uznać w całkującym procesie wstępnego, średniowiecznego kształtowania się języka ogólnego i jego zalążkowej odmiany literackiej podstawowy i przeważający udział składników systemu gramatycznego dialektu wielkopolskiego; uczestnictwo niektórych właściwości dialektu małopolskiego jest już w owym okresie niewątpliwe.
Na podstawie przytoczonego fragmentu wypisz czynniki kulturowe mające wpływ na XVI‑wieczny kształt polszczyzny ogólnej.
Historia języka polskiegoMałopolski wpływ w XVI‑wiecznym procesie normalizacji systemu fonologicznego i morfologicznego nie da się zaprzeczyć. Dowodzą go nie tylko poszczególne formacje językowe w postaci już to wyłącznie małopolskiemu podłożu gwarowemu właściwej, już też co najmniej również jemu znanej. Zwłaszcza te ostatnie nie byłyby same przez się przekonywające, ponieważ można je powiązać także z Wielkopolską. Okolicznością, która wzmacnia argumentację faktów językowych, jest wzgląd na ich historyczno‑kulturalną obudowę.
Mam tu na myśli nade wszystko fakt, że właśnie Kraków stał się w XVI w. pierwszorzędnym ośrodkiem wzmożonego polskiego życia umysłowego oraz piśmienniczej i wydawniczej produkcji. Z krakowskich oficyn wychodziła ogromna większość druków różnej treści. W ich adiustacji dążyło się konkurencyjnie do postępu i ujednostajnienia kształtów gramatycznych i ortograficznych.
[...]
Ale te małopolanizmy, których się użyło w starannie przygotowanych drukach krakowskich, zyskiwały przez to samo na powadze, stawały się modne, ustalały się tym łatwiej, że znajdowały mocne oparcie w żywym języku ludności Krakowa. A w kontaktach z ludźmi dworu wawelskiego i z absolwentami Akademii Krakowskiej mogły się rychło i bez osobnych zachodów rozpowszechnić po całej Polsce.
O wpływie językowego środowiska krakowskiego może świadczyć i to, że trafiali się autorzy z Wielkopolski pochodzeniem, którzy wbrew swoim przyzwyczajeniom językowym wprowadzali formacje małopolskie.Źródło: Zenon Klemensiewicz, Historia języka polskiego, Warszawa 1982, s. 372.
Jak sądzisz, dlaczego należy dbać o zachowanie regionalnych odmian polszczyzny? W jaki sposób można to robić? Swoją odpowiedź zapisz w formie krótkiej wypowiedzi pisemnej.