1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z poniższą karykaturą autorstwa Zdzisława Czermańskiego pt. Marszałek Piłsudski w ramach konstytucji 17 marca i odpowiedz na pytania.

Zapoznaj się z opisem karykatury autorstwa Zdzisława Czermańskiego pt. Marszałek Piłsudski w ramach konstytucji 17 marca i odpowiedz na pytania.

RroR7cjyK4D2u
Marszałek Piłsudski w ramach konstytucji 17 marca.
Źródło: archiwum.rp.pl, tylko do użytku edukacyjnego.
RYAjRQ4Mal7tZ
Dlaczego artysta przedstawił Józefa Piłsudskiego w taki sposób? (Uzupełnij) Które rozwiązania ustrojowe zawarte w konstytucji marcowej skłoniły artystę do wykonania karykatury? (Uzupełnij).
RvVWbF7VyZkCB11
Ćwiczenie 2
Władza ustawodawcza - sejm Możliwe odpowiedzi: 1. odwoływanie rządu, 2. stanowienie ustaw, 3. prawo inicjatywy ustawodawczej, 4. prawo inicjatywy ustawodawczej, 5. otwieranie sesji Sejmu, 6. wybór prezydenta, 7. zmiana konstytucji, 8. mianowanie sędziów, 9. reprezentacja na arenie międzynarodowej, 10. prowadzenie polityki wewnętrznej oraz zagranicznej Władza wykonawcza - prezydent Możliwe odpowiedzi: 1. odwoływanie rządu, 2. stanowienie ustaw, 3. prawo inicjatywy ustawodawczej, 4. prawo inicjatywy ustawodawczej, 5. otwieranie sesji Sejmu, 6. wybór prezydenta, 7. zmiana konstytucji, 8. mianowanie sędziów, 9. reprezentacja na arenie międzynarodowej, 10. prowadzenie polityki wewnętrznej oraz zagranicznej Władza wykonawcza - rząd Możliwe odpowiedzi: 1. odwoływanie rządu, 2. stanowienie ustaw, 3. prawo inicjatywy ustawodawczej, 4. prawo inicjatywy ustawodawczej, 5. otwieranie sesji Sejmu, 6. wybór prezydenta, 7. zmiana konstytucji, 8. mianowanie sędziów, 9. reprezentacja na arenie międzynarodowej, 10. prowadzenie polityki wewnętrznej oraz zagranicznej
21
Ćwiczenie 3
1

Zaznacz po dwa artykuły z konstytucji: na czerwono – ograniczające władzę wykonawczą, na żółto – wzmacniające władzę sejmu, na zielono – wskazujące na prawa obywateli. Kolorem szarym zaznacz artykuł nie pasujący do żadnego z powyższych.

RrobcHWWZpT9H
Artykuł 2. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. Organami Narodu w zakresie ustawodawstwa są Sejm i Senat, w zakresie władzy wykonawczej — Prezydent Rzeczypospolitej łącznie z odpowiedzialnymi ministrami, w zakresie wymiaru sprawiedliwości — niezawisłe Sądy. Artykuł 10. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje Rządowi i Sejmowi. Wnioski i projekty ustaw, pociągające za sobą wydatki ze Skarbu Państwa, muszą podawać sposób ich zużycia i pokrycia. Artykuł 39. Prezydenta Rzeczypospolitej wybierają na lat siedem bezwzględną większością głosów Sejm i Senat, połączone w Zgromadzenie Narodowe. Zgromadzenie Narodowe zwołuje Prezydent Rzeczypospolitej w ostatnim kwartale siedmiolecia swego urzędowania. Artykuł 43. Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje władzę wykonawczą przez odpowiedzialnych przed Sejmem ministrów i podległych im urzędników. Artykuł 58. Do odpowiedzialności parlamentarnej pociąga ministrów Sejm zwyczajną większością. Rada Ministrów i każdy minister z osobna ustępują na żądanie Sejmu. Artykuł 96. Wszyscy obywatele są równi wobec prawa. Urzędy publiczne są w równej mierze dla wszystkich dostępne na warunkach, prawem przepisanych. Rzeczpospolita Polska nie uznaje przywilejów rodowych ani stanowych, jak również żadnych herbów, tytułów rodowych i innych, z wyjątkiem naukowych, urzędowych i zawodowych. Artykuł 99. Rzeczpospolita Polska uznaje wszelką własność, czy to osobistą poszczególnych obywateli, czy to zbiorową związków obywateli, instytucji, ciał samorządowych i wreszcie samego Państwa, jako jedną z najważniejszych podstaw ustroju społecznego i porządku prawnego, oraz poręcza wszystkim mieszkańcom, instytucjom i społecznościom ochronę ich mienia, a dopuszcza tylko w wypadkach, ustawą przewidzianych, zniesienie lub ograniczenie własności, czy to osobistej, czy to zbiorowej, ze względów wyższej użyteczności, za odszkodowaniem. Tylko ustawa może postanowić, jakie dobra i w jakim zakresie, ze względu na pożytek ogółu, mają stanowić wyłącznie własność Państwa, oraz o ile prawa obywateli i ich prawnie uznanych związków do swobodnego użytkowania ziemi, wód, minerałów i innych skarbów przyrody — mogą, ze względów publicznych, doznać ograniczenia.
Źródło: Fragment konstytucji marcowej, tekst Konstytucji dostępny online na stronie głównej Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej.
RleuQuNQU6azq
Zaznacz artykuły z konstytucji ograniczające władzę wykonawczą. Możliwe odpowiedzi: 1. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje Rządowi i Sejmowi. Wnioski i projekty ustaw, pociągające za sobą wydatki ze Skarbu Państwa, muszą podawać sposób ich zużycia i pokrycia., 2. Prezydenta Rzeczypospolitej wybierają na lat siedem bezwzględną większością głosów Sejm i Senat, połączone w Zgromadzenie Narodowe. Zgromadzenie Narodowe zwołuje Prezydent Rzeczypospolitej w ostatnim kwartale siedmiolecia swego urzędowania., 3. Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje władzę wykonawczą przez odpowiedzialnych przed Sejmem ministrów i podległych im urzędników., 4. Do odpowiedzialności parlamentarnej pociąga ministrów Sejm zwyczajną większością. Rada Ministrów i każdy minister z osobna ustępują na żądanie Sejmu.
R11bQhjEA7VUO
Zaznacz artykuły z konstytucji wzmacniające władzę sejmu. Możliwe odpowiedzi: 1. Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje Rządowi i Sejmowi. Wnioski i projekty ustaw, pociągające za sobą wydatki ze Skarbu Państwa, muszą podawać sposób ich zużycia i pokrycia., 2. Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje władzę wykonawczą przez odpowiedzialnych przed Sejmem ministrów i podległych im urzędników., 3. Do odpowiedzialności parlamentarnej pociąga ministrów Sejm zwyczajną większością. Rada Ministrów i każdy minister z osobna ustępują na żądanie Sejmu., 4. Wszyscy obywatele są równi wobec prawa. Urzędy publiczne są w równej mierze dla wszystkich dostępne na warunkach, prawem przepisanych. Rzeczpospolita Polska nie uznaje przywilejów rodowych ani stanowych, jak również żadnych herbów, tytułów rodowych i innych, z wyjątkiem naukowych, urzędowych i zawodowych.
RfVFU8zBtAYCL
Zaznacz artykuły z konstytucji wskazujące na prawa obywateli. Możliwe odpowiedzi: 1. Rzeczpospolita Polska uznaje wszelką własność, czy to osobistą poszczególnych obywateli, czy to zbiorową związków obywateli, instytucji, ciał samorządowych i wreszcie samego Państwa, jako jedną z najważniejszych podstaw ustroju społecznego i porządku prawnego, oraz poręcza wszystkim mieszkańcom, instytucjom i społecznościom ochronę ich mienia, a dopuszcza tylko w wypadkach, ustawą przewidzianych, zniesienie lub ograniczenie własności, czy to osobistej, czy to zbiorowej, ze względów wyższej użyteczności, za odszkodowaniem. Tylko ustawa może postanowić, jakie dobra i w jakim zakresie, ze względu na pożytek ogółu, mają stanowić wyłącznie własność Państwa, oraz o ile prawa obywateli i ich prawnie uznanych związków do swobodnego użytkowania ziemi, wód, minerałów i innych skarbów przyrody — mogą, ze względów publicznych, doznać ograniczenia., 2. Wszyscy obywatele są równi wobec prawa. Urzędy publiczne są w równej mierze dla wszystkich dostępne na warunkach, prawem przepisanych. Rzeczpospolita Polska nie uznaje przywilejów rodowych ani stanowych, jak również żadnych herbów, tytułów rodowych i innych, z wyjątkiem naukowych, urzędowych i zawodowych., 3. Do odpowiedzialności parlamentarnej pociąga ministrów Sejm zwyczajną większością. Rada Ministrów i każdy minister z osobna ustępują na żądanie Sejmu., 4. Prezydenta Rzeczypospolitej wybierają na lat siedem bezwzględną większością głosów Sejm i Senat, połączone w Zgromadzenie Narodowe. Zgromadzenie Narodowe zwołuje Prezydent Rzeczypospolitej w ostatnim kwartale siedmiolecia swego urzędowania.
211
Ćwiczenie 4

Wróć do fragmentów konstytucji marcowej z ćwiczenia 3. Który artykuł stał w sprzeczności z reformą rolną przeprowadzoną w 1920 r.? Uzasadnij odpowiedź.

RDKrMUdqPCnL1
Możliwe odpowiedzi: 1. Artykuł 2., 2. Artykuł 10., 3. Artykuł 39., 4. Artykuł 43., 5. Artykuł 58., 6. Artykuł 96., 7. Artykuł 99.
RFOFkCcMlSbGV
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Ćwiczenie 4

Na podstawie informacji z lekcji opowiedz, jak przebiegała reforma rolna przeprowadzona w 1920 r.

RmvMoO2E6hlKK
(Uzupełnij).
211
Ćwiczenie 5

Przeanalizuj mapę oraz dane z „Rocznika Statystycznego” przedstawiające stan na rok 1921, a następnie wykonaj polecenia.

Tabela 1

Powierzchnia w ha

Wielkość gospodarstw według powierzchni ogólnej

Liczba gospodarstw

Powierzchnia ogólna

Liczby bezwzględne

%

Polska

3251909

30340669

100,0

%

-

100

-

0,0 – 0,5 ha

333 859

98 931

0,3

0,5 – 1 ha

271 986

208 444

0,7

1 – 2 ha

502 913

768 235

2,5

2 – 3 ha

379 437

962 122

3,2

3 – 4 ha

1 222 152

345 790

4,0

4 – 5 ha

276 624

1 248 286

4,1

5 – 10 ha

733 256

5 155 848

17,0

10 – 20 ha

311 529

4 190 220

13,8

20‑50 ha

76 436

2 141 374

7,1

50‑100 ha

11 163

754 880

2,6

Powyżej 100 ha

18 916

13 589 177

44,8

Indeks dolny Źródło: Rocznik statystyczny 1927 r., Biblioteka publiczna m. st. Warszawa, tekst dostępny online Indeks dolny koniec

RAlPPbOwEObxk
Źródło: ContentPlus.sp. z o.o. na podstawie Maciej Szczepańczyk, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Tabela 2 (w dwóch częściach)

Województwa

Powierzchnia ogólna

Wielkość gospodarstwa według powierzchni ogólnej w ha

0,0 – 0,5

0,5 - 1

1 - 2

2 - 3

3 – 4

W liczbach bezwzględnych

Polska

30 340 669

93 931

208 444

765 235

962 122

1 222 152

M. st. Warszawa

5 736

409

296

546

422

318

Warszawa

2 648 024

5 755

10 489

24 467

37 390

68 278

Łódź

1 706 333

3 888

10 074

31 779

43 158

77 192

Kielce

2 196 947

5 926

14 591

62 259

82 902

161 962

Lublin

2 624 720

5 519

11 345

36 642

57 693

139 468

Białystok

2 304 825

2 816

4 040

18 044

35 347

62 320

Wilno

1 204 827

896

953

8 170

18 952

36 026

Nowogródek

1 791 987

1 272

1 880

15 969

38 925

68 154

Polesie

3 242 634

1 381

2 597

18 231

38 068

58 735

Wołyń

2 474 141

2 377

4 033

28 312

67 599

107 534

Poznań

2 571 599

15 435

10 749

23 646

25 246

25 696

Pomorze

1 576 675

5 639

5 759

14 113

14 623

15 177

Śląsk Cieszyński

95 990

976

1 294

3 867

4 595

4 148

Kraków

1 301 988

8 920

24 228

106 172

131 893

117 239

Lwów

1 934 460

13 466

41 382

169 566

184 925

141 953

Stanisławów

1 212 732

14 039

35 968

100 846

81 058

54 148

Tarnopol

1 295 601

10 182

28 781

106 500

99 236

84 702

Gospod. wpis. Przez władze wojskowe

62 450

37

44

116

88

102

Województwa

Wielkość gospodarstwa według powierzchni ogólnej w ha

4 - 5

5 - 10

10 – 20

20 - 50

50 - 100

Powyżej 100

W liczbach bezwzględnych

Polska

1 245 236

5 158 848

4 190 229

2 141 374

754 880

13 589 177

M. st. Warszawa

312

896

629

737

610

561

Warszawa

73 689

501 689

602 292

299 939

79 334

944 702

Łódź

92 970

451 054

343 911

92 144

19 509

540 688

Kielce

164 348

613 315

259 487

43 622

18 121

770 414

Lublin

141 454

701 957

489 553

129 134

29 292

882 653

Białystok

72 079

439 571

494 674

236 567

47 006

982 331

Wilno

37 104

188 390

162 987

129 733

63 614

559 002

Nowogródek

72 840

300 735

213 707

119 582

52 955

905 968

Polesie

68 854

320 317

296 859

192 464

54 892

2 190 226

Wołyń

129 228

547 294

355 724

123 877

34 315

1 073 851

Poznań

28 187

171 436

425 499

360 095

108 337

1 377 373

Pomorze

16 768

99 925

226 611

259 041

134 139

783 952

Śląsk Cieszyński

3 451

12 163

13 735

11 340

2 575

37 856

Kraków

113 228

281 890

104 975

33 490

23 826

357 127

Lwów

122 272

249 104

80 881

38 643

34 398

857 919

Stanisławów

44 389

96 696

46 056

34 417

22 715

683 400

Tarnopol

67 040

180 924

71 898

35 174

27 068

584 106

Gospod. wpis. Przez władze wojskowe

119

493

742

1 345

2 193

57 171

Indeks dolny Źródło: Rocznik statystyczny 1927 r., Biblioteka publiczna m. st. Warszawa, tekst dostępny online Indeks dolny koniec

RPMsI3uC4ebKV
Przytocz dane, które udowadniają tezę o rozdrobnieniu gospodarczym w Polsce. (Uzupełnij) W których rejonach Polski dominuje wielka własność ziemska? Wskaż czynniki, które mają na to wpływ. Zwróć uwagę na stopień uprzemysłowienia oraz gęstość zaludnienia. (Uzupełnij).
RDXhY27zPPxTa
Ćwiczenie 5
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
211
Ćwiczenie 6

II Rzeczpospolita była państwem niejednolitym narodowo. Ukraińcy, Żydzi, Białorusini, Niemcy, a także inne narody stanowiły ok. 1/3 ludności Polski. Na podstawie fragmentu konstytucji marcowej oceń, czy dokument uprzywilejowuje jakąś narodowość lub wyznanie. Czy tworzy ograniczenia wobec innych narodowości oraz religii? Uzasadnij odpowiedź.

1
Preambuła

W Imię Boga Wszechmogącego!

My, Naród Polski, dziękując Opatrzności za wyzwolenie nas z półtorawiekowej niewoli, wspominając z wdzięcznością męstwo i wytrwałość ofiarnej walki pokoleń, które najlepsze wysiłki swoje sprawie niepodległości bez przerwy poświęcały, nawiązując do świetnej tradycji wiekopomnej Konstytucji 3‑go Maja – dobro całej, zjednoczonej i niepodległej Matki‑Ojczyzny mając na oku, a pragnąc Jej byt niepodległy, potęgę i bezpieczeństwo oraz ład społeczny utwierdzić na wiekuistych zasadach prawa i wolności, pragnąc zarazem zapewnić rozwój wszystkich Jej sił moralnych i materjalnych dla dobra całej odradzającej się ludzkości, wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej równość, a pracy poszanowanie, należne prawa i szczególną opiekę Państwa zabezpieczyć – tę oto Ustawę Konstytucyjną na Sejmie Ustawodawczym Rzeczypospolitej Polskiej uchwalamy i stanowimy.

Artykuł 109.

Każdy obywatel ma prawo zachowania swej narodowości i pielęgnowania swojej mowy i właściwości narodowych.

Osobne ustawy państwowe zabezpieczą mniejszościom w Państwie Polskim pełny i swobodny rozwój ich właściwości narodowościowych przy pomocy autonomicznych związków mniejszości o charakterze publiczno‑prawnym w obrębie związków samorządu powszechnego. […]

Artykuł 110.

Obywatele polscy, należący do mniejszości narodowościowych, wyznaniowych lub językowych, mają równe z innymi obywatelami prawo zakładania, nadzoru i zawiadywania swoim własnym kosztem zakładów dobroczynnych, religijnych i społecznych, szkół i innych zakładów wychowawczych, oraz używania w nich swobodnie swej mowy i wykonywania przepisów swej religii.

Artykuł 114.

Wyznanie rzymsko‑katolickie, będące religią przeważającej większości narodu, zajmuje w Państwie naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań.

preambuła Źródło: Preambuła, [w:] Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej., dostepny online [w:] Strona Główna Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej.
RIMHlN5vpKwJu
Uzupełnij.
311
Ćwiczenie 7

Na podstawie poniższych materiałów oraz informacji z lekcji wymień po dwa argumenty przemawiające za parcelacją i przeciw niej, najistotniejsze z punktu widzenia państwa, ziemian oraz chłopów.

1
Zbigniew Landau, Jerzy Tomaszewski Zarys historii gospodarczej Polski 1918–1939

Nie ulega wątpliwości, że dla wielu środowisk chłopskich – zwłaszcza niezamożnych – oraz dla robotników rolnych postulat parcelacji wielkiej własności ziemskiej należał do podstawowych punktów programu politycznego. Likwidacja folwarków była także żądaniem socjalistów i komunistów […]. Natomiast ziemianie namiętnie bronili swego stanu posiadania, przytaczając argumenty ekonomiczne (folwarki – według nich – były podstawą przemysłu rolnego, wysokiej kultury upraw i hodowli, zapewniały samowystarczalność żywnościową kraju, szczególnie ważną na wypadek wojny), polityczne (dwory polskie stanowiły ostoję narodowej kultury, zwłaszcza na kresach) oraz historyczne.

tomaszewski Źródło: Zbigniew Landau, Jerzy Tomaszewski, Zarys historii gospodarczej Polski 1918–1939, Warszawa 1999.
1
Jan Stapiński, prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego ‑ Lewica 49 Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 13 czerwca 1919 r

Żądamy wywłaszczenia obszarów dworskich bez zapłaty i bez odszkodowania. Godzimy się tylko na dostarczenie wywłaszczonym obszarnikom pensji na pewien czas, aż się nauczą pracować, tudzież na koszta nauki szkolnej ich dzieci. Zapłata za ziemię obszarnikom się nie należy, albowiem najpierw oni w dawnych latach albo za darmo tę ziemię posiedli, albo chłopom wydarli. Następnie chłopi swą pracą na łanach dworskich albo zupełnie bezpłatną za pańszczyzny, albo nisko płatną po zniesieniu pańszczyzny, rzeczywiście wartość owej ziemi już dworom odrobili. […] Chłopi zapłacą za przydzielone im grunta chętnie w miarę możności, ale do Kasy Państwowej na potrzeby państwa, a nie obszarnikom na zbytki. Państwo nasze potrzebuje teraz i będzie potrzebować wielkich sum na urządzenie państwowe, na budowę kolei, dróg lądowych i wodnych, na inwalidów, na odbudowę gospodarstw i fabryk zniszczonych przez wojnę, na spłatę długów itd. Dlatego też i rząd powinien stanąć na naszym stanowisku, aby nie płacić obszarnikom za grunta tylko do kasy państwowej, a za to rząd pomoże chłopom zagospodarować się na przydzielonej ziemi.

ustawa1 Źródło: Jan Stapiński, prezes Polskiego Stronnictwa Ludowego ‑ Lewica, 49 Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 13 czerwca 1919 r.
Władysław Kiernik, działacz ruchu ludowego 49 Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 13 czerwca 1919 r

Ziemia przechodzi do rąk następców tych pokoleń, które ją przez tysiące lat swoim trudem i potem uprawiały i w ten sposób pomnażały majątek tych, od których państwo dzisiaj ziemię odbiera.

ustawa2 Źródło: Władysław Kiernik, działacz ruchu ludowego, 49 Posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 13 czerwca 1919 r.
1
ziemianin Światopełk-Mirski 49 posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 13 czerwca 1919 r

Ustawa o reformie rolnej wprowadziła do zagadnień agrarnych elementy sztuczne wynikające jedynie z dążeń do ilościowego rozwiązania sprawy agrarnej – mechanicznego obdzielenia jak największej ilości ludzi ziemią, nie zaś jakościowego, tj. wytworzenia zdrowej struktury agrarnej opartej o różnorodne typy gospodarstw wiejskich. Bo przecież za niezdrową strukturę agrarną należy uznać zwiększenie i ugruntowanie się typu gospodarstwa wegetatywnego, niesamodzielnego.

ustawa3 Źródło: ziemianin Światopełk-Mirski, 49 posiedzenie Sejmu Ustawodawczego z dnia 13 czerwca 1919 r.
RknP2WpmdYVID
Argumenty „za” parcelacji: Państwo (Uzupełnij) Ziemianie (Uzupełnij) Chłopi (Uzupełnij). Argumenty „przeciw” parcelacji: Państwo (Uzupełnij) Ziemianie (Uzupełnij) Chłopi (Uzupełnij).
RpTjcF7EO5ICD2
Ćwiczenie 8
Na podstawie tekstu źródłowego z ćwiczenia 2 uzupełnij tabelę.. Konstytucja marcowa wprowadzała trójpodział władzy i ustrój parlamentarno-gabinetowy.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Władz ustawodawcza była nadrzędna wobec władzy wykonawczej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Najwyższą władzę w państwie sprawował Prezydent RP.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Prezydent miał prawo weta wobec uchwał Sejmu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Rada Ministrów była odpowiedzialna przed Sejmem i Prezydentem RP.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz