Sprawdź się
Przeanalizuj poniższą pieczęć majestatyczną Kazimierza Wielkiego i wykonaj polecenia.
KAZIMIRUS D(E)I GR(ATI)A REX POLONIE C(RA)COVIE SA(N)DOM(IRIE) SIRAD(IE) LANC(ICIE) CUYAU(IE) POMORA(N)IE. Tłumaczenie:
My, Kazimierz z Bożej łaski król Polski ziem krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej, mazowieckiej, dobrzyńskiej, Księstwa Pomorskiego.
W dolnej części pieczęci znajduje się herb Kujaw – pół lwa i pół orła; zbiory Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Pieczęć mogła być w użyciu przez kancelarię królewską: Możliwe odpowiedzi: 1. przed 1333 r., 2. w 1370 r., 3. w 1350 r., 4. około 1336 r.
Wskaż, w jakim okresie pieczęć była używana przez kancelarię królewską.
Pieczęć mogła być używana przez kancelarię królewską…
- przed 1333 r.
- w 1370 r.
- w 1350 r.
- ok. 1336 r.
W dolnej części pieczęci (u stóp króla) pojawia się znak herbowy Kujaw – pół orła i pół lwa. Określ, w jakim celu znalazł się on na pieczęci króla Kazimierza:
- by podkreślić, jak ważną rolę Kujawy odgrywały w ramach państwa Kazimierza.
- by zaznaczyć, że Polacy rościli sobie pretensje do tej ziemi.
- by podkreślić dziedzictwo rodowe Kazimierza.
Pieczęć mogła być używana przez kancelarię królewską… Możliwe odpowiedzi: 1. przed 1333 r., 2. w 1370 r., 3. w 1350 r., 4. ok. 1336 r.
Wskaż, w jakim okresie pieczęć majestatyczna Kazimierza Wielkiego była używana przez kancelarię królewską.
Pieczęć mogła być używana przez kancelarię królewską…
- przed 1333 r.
- w 1370 r.
- w 1350 r.
- ok. 1336 r.
Wiedząc, że w dolnej części pieczęci (u stóp króla) pojawia się znak herbowy Kujaw – pół orła i pół lwa. Określ, w jakim celu znalazł się on na pieczęci króla Kazimierza:
- by podkreślić, jak ważną rolę Kujawy odgrywały w ramach państwa Kazimierza.
- by zaznaczyć, że Polacy rościli sobie pretensje do tej ziemi.
- by podkreślić dziedzictwo rodowe Kazimierza.
Interwencja na Rusi wciągnęła Polskę w wir zupełnie nowych konfliktów. Ruś podlegała Tatarom, jej kolejne księstwa zagarniali jednak ostatnio Litwini, a stare roszczenia do Halicza mieli Węgrzy. […] Polskie działania na Rusi wywołały zaniepokojenie Węgier. Aby je zaspokoić, Kazimierz musiał […] zawrzeć z Karolem Robertem układ, w którym, w zamian za obietnicę dalszej pomocy militarnej, zastrzegł mu wyraźnie następstwo polskiego tronu w razie swej bezpotomnej śmierci bez męskiego dziedzica. Węgrzy zręcznie wykorzystali swe zadawnione pretensje ruskie do uzyskania ustępstw w podstawowej kwestii sukcesji w Polsce., 2.
Latem […] ruszyła wielka ofensywa przeciw Litwinom. Siedzący w Bełzie i Chełmie litewski książę, Jerzy Narymutowicz, wnuk Giedymina, uznał się za polskiego wasal. Potem uderzono na Wołyń i zdobyto Włodzimierz. Zawarty pokój sankcjonował zdobycze. Charakterystyczne, że król znów […] zostawiał na zdobytych ziemiach litewskich książąt pod swoim zwierzchnictwem. Zdradza to szerszy zamysł trwałego uporządkowania spraw ruskich na nowej podstawie – która z jednej strony wydawać się mogła łatwiejsza do zaakceptowania przez stronę litewską, z drugiej zaś oznaczała umiejętne rozbijanie solidarnego frontu wszystkich Giedyminowiczów., 3.
Rozwiązawszy sprawy zachodnie, Kazimierz podjął […] kolejną wyprawę na Ruś. Zdobyto Lwów, Halicz, Bełz, Brześć, Włodzimierz. […] Sukcesy były wprawdzie chwiejne, ale znów zaniepokoiły węgierskich sojuszników. Trzeba ich było zaspokoić nowym układem. Potwierdzono Ludwikowi prawo do sukcesji, on zaś zrzekł się węgierskich roszczeń do Rusi, ale tylko na czas życia Kazimierza […] Postępy oręża polskiego na Rusi były jednak niepewne. Po każdym następowała litewska odpowiedź. Kolejny rozejm z Lubartem […] dokonał podziału spornego terytorium: przy Polsce pozostał Lwów i Halicz, przy Litwie Wołyń i ziemie nadbużańskie (Chełm, Bełz, Brześć). Walki wprawdzie niebawem wznowiono, ale stan posiadania stron zasadniczo się nie zmieniał., 4.
Kazimierz zdecydował się na uderzenie uprzedzające wszystkich potencjalnych rywali. Polskie wojska zajęły Lwów, wywiozły skarbiec książęcy, ewakuowały obcych kupców. Po paru miesiącach wróciły (czerwiec 1340), lepiej już przygotowane, i obsadziły główne ośrodki księstwa halickiego. Królewskim starostą został miejscowy bojar Dymitr Detko.
Zapoznaj się z poniższymi fragmentami opracowania historycznego i ułóż je w odpowiednim porządku chronologicznym tak, by tworzyły jedną spójną całość logiczną.
-
Rozwiązawszy sprawy zachodnie, Kazimierz podjął […] kolejną wyprawę na Ruś. Zdobyto Lwów, Halicz, Bełz, Brześć, Włodzimierz. […] Sukcesy były wprawdzie chwiejne, ale znów zaniepokoiły węgierskich sojuszników. Trzeba ich było zaspokoić nowym układem. Potwierdzono Ludwikowi prawo do sukcesji, on zaś zrzekł się węgierskich roszczeń do Rusi, ale tylko na czas życia Kazimierza […] Postępy oręża polskiego na Rusi były jednak niepewne. Po każdym następowała litewska odpowiedź. Kolejny rozejm z Lubartem […] dokonał podziału spornego terytorium: przy Polsce pozostał Lwów i Halicz, przy Litwie Wołyń i ziemie nadbużańskie (Chełm, Bełz, Brześć). Walki wprawdzie niebawem wznowiono, ale stan posiadania stron zasadniczo się nie zmieniał
. -
Interwencja na Rusi wciągnęła Polskę w wir zupełnie nowych konfliktów. Ruś podlegała Tatarom, jej kolejne księstwa zagarniali jednak ostatnio Litwini, a stare roszczenia do Halicza mieli Węgrzy. […] Polskie działania na Rusi wywołały zaniepokojenie Węgier. Aby je zaspokoić, Kazimierz musiał […] zawrzeć z Karolem Robertem układ, w którym, w zamian za obietnicę dalszej pomocy militarnej, zastrzegł mu wyraźnie następstwo polskiego tronu w razie swej bezpotomnej śmierci bez męskiego dziedzica. Węgrzy zręcznie wykorzystali swe zadawnione pretensje ruskie do uzyskania ustępstw w podstawowej kwestii sukcesji w Polsce
. -
Kazimierz zdecydował się na uderzenie uprzedzające wszystkich potencjalnych rywali. Polskie wojska zajęły Lwów, wywiozły skarbiec książęcy, ewakuowały obcych kupców. Po paru miesiącach wróciły (czerwiec 1340), lepiej już przygotowane, i obsadziły główne ośrodki księstwa halickiego. Królewskim starostą został miejscowy bojar Dymitr Detko
. -
Latem […] ruszyła wielka ofensywa przeciw Litwinom. Siedzący w Bełzie i Chełmie litewski książę, Jerzy Narymutowicz, wnuk Giedymina, uznał się za polskiego wasal. Potem uderzono na Wołyń i zdobyto Włodzimierz. Zawarty pokój sankcjonował zdobycze. Charakterystyczne, że król znów […] zostawiał na zdobytych ziemiach litewskich książąt pod swoim zwierzchnictwem. Zdradza to szerszy zamysł trwałego uporządkowania spraw ruskich na nowej podstawie – która z jednej strony wydawać się mogła łatwiejsza do zaakceptowania przez stronę litewską, z drugiej zaś oznaczała umiejętne rozbijanie solidarnego frontu wszystkich Giedyminowiczów
.
Na podstawie powyższego tekstu rozstrzygnij, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Rywalizacja o tereny Rusi Halicko-Włodzimierskiej wpłynęła na umocnienie praw Andegawenów do tronu polskiego. | □ | □ |
| Podczas interwencji na wschodzie Kazimierz Wielki współdziałał z wojskami węgierskimi. | □ | □ |
| Wszystkie ziemie zdobyte przez Kazimierza Wielkiego na wschodzie w latach 1340–1366 zostały wcielone do Królestwa Polskiego. | □ | □ |
| Rywalizacja o wpływy na terenie Rusi Halicko-Włodzimierskiej zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Kazimierza Wielkiego. | □ | □ |
Przeanalizuj poniższy obraz Jana Matejki z XIX w. zatytułowany Powtórne zajęcie Rusi. Bogactwo i oświata R.P. 1366, który przedstawia budowanie świątyni we Lwowie, a następnie wykonaj polecenia.
Przyjrzyj się portretom władców i zapoznaj się z krótkimi charakterystykami. Dopasuj do nich konkretne osoby, a następnie wstaw je we właściwym miejscu na mapie – w zależności od tego, w którym państwie władcy ci panowali.
Był spokrewniony z Piastami mazowieckimi. W wieku 15 lat został władcą wielkiego księstwa. Przez cały okres rządów musiał się borykać z silną opozycją i stawiać czoło zagrożeniu zewnętrznemu. Swoje rządy oparł na dobrych stosunkach z Polską. Księciu zarzucano promowanie kleru katolickiego, otaczanie się cudzoziemcami i ograniczanie wpływów lokalnej warstwy możnowładczej., Określany jest często jako twórca mocarstwowej pozycji swojego państwa. Poszerzył jego granice aż po Smoleńsk, a nawet zajął tymczasowo Kijów. Przez cały okres panowania zmagał się z naporem krzyżackim i Złotej Ordy. Utrzymywał poprawne stosunki z Polską, czego wyrazem było wydanie córki, Aldony za królewicza polskiego Kazimierza. Po jego śmierci doszło do rywalizacji z Polską o wpływy na terenach ruskich., Występował z roszczeniami do terenów Rusi Halicko-Włodzimierskiej, nawiązując tym sposobem do starej polityki swoich poprzedników na tronie. Sojusz z państwem rządzonym przez tego władcę był filarem polityki zagranicznej Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Król ten współdziałał z polskim monarchą w podboju ziem wschodnich. W zamian za obietnicę pomocy militarnej wynegocjował następstwo tronu polskiego dla swojej dynastii w razie śmierci Kazimierza bez męskiego dziedzica., Ludwik Andegaweński, Lubart
| Charakterystyka | Władca |
|---|---|
| Był spokrewniony z Piastami mazowieckimi. W wieku 15 lat został władcą wielkiego księstwa. Przez cały okres rządów musiał się borykać z silną opozycją i stawiać czoło zagrożeniu zewnętrznemu. Swoje rządy oparł na dobrych stosunkach z Polską. Księciu zarzucano promowanie kleru katolickiego, otaczanie się cudzoziemcami i ograniczanie wpływów lokalnej warstwy możnowładczej. | |
| Określany jest często jako twórca mocarstwowej pozycji swojego państwa. Poszerzył jego granice aż po Smoleńsk, a nawet zajął tymczasowo Kijów. Przez cały okres panowania zmagał się z naporem krzyżackim i Złotej Ordy. Utrzymywał poprawne stosunki z Polską, czego wyrazem było wydanie córki, Aldony za królewicza polskiego Kazimierza. Po jego śmierci doszło do rywalizacji z Polską o wpływy na terenach ruskich. | |
| Występował z roszczeniami do terenów Rusi Halicko-Włodzimierskiej, nawiązując tym sposobem do starej polityki swoich poprzedników na tronie. Sojusz z państwem rządzonym przez tego władcę był filarem polityki zagranicznej Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego. Król ten współdziałał z polskim monarchą w podboju ziem wschodnich. W zamian za obietnicę pomocy militarnej wynegocjował następstwo tronu polskiego dla swojej dynastii w razie śmierci Kazimierza bez męskiego dziedzica. |
Odpowiedz na poniższe pytania.
W jakim kraju panował król Karol Robert?
- Królestwo Węgier
- Królestwo Czeskie
- Litwa
- Księstwo Halicko - Włodzimierskie
W jakim kraju panował Giedymin?
- Królestwo Węgier
- Królestwo Czeskie
- Litwa
- Księstwo Halicko - Włodzimierskie
W jakim kraju panował Bolesław II Jerzy Trojdenowicz?
- Królestwo Węgier
- Królestwo Czeskie
- Litwa
- Księstwo Halicko - Włodzimierskie
Przeanalizuj poniższe drzewo genealogiczne i wykonaj polecenia.
Podaj, kto miał większe prawa do tronu polskiego: Ludwik czy Kaźko. Zwróć uwagę na stopień pokrewieństwa z Kazimierzem Wielkim. Uzasadnij odpowiedź.
Przeanalizuj poniższy tekst i wykonaj polecenia
My, Ludwik, z Bożej łaski król Węgier […] oznajmiany za pośrednictwem niniejszego pisma wszystkim, którym to jest przydatne, że […] nie każemy ściągać żadnych składek czy podatków ze wspomnianych mieszkańców królestwa […]. Dalej, jeśliby kiedykolwiek wypadało nam podróżować przez to królestwo, nie będziemy zajeżdżać do prałatów, kościołów, klasztorów oraz ich ludzi […] wbrew ich woli […]. Następnie jeśliby […] zdarzyło się, że my lub pan książę Jan*, nasz krewny, zeszliby ze świata bez dziedzica płci męskiej, wtedy wszystkie umowy, rozporządzenia […] oraz wszelkie zobowiązania podjęte pod przysięgą przez wspomniane królestwo polskie, które dotyczyły nas lub naszych i jego dziedziców, tym samym mają być zniesione. […] i żadni inni następcy, prócz wspomnianych dziedziców, z powodu tych układów nie mogliby już więcej rościć sobie prawa w tym względzie.
Indeks górny * Jan - bratanek Ludwika, syn jego młodszego brata, Stefana (przypis – K. Stojek‑Sawicka) Indeks górny koniec* Jan - bratanek Ludwika, syn jego młodszego brata, Stefana (przypis – K. Stojek‑Sawicka)
Cytat za: Jerzy Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej (VIII w. – 1370), Oficyna Wydawnicza FOGRA, 2017, s. 354.
Podbój Rusi Halickiej zyskał duże poparcie w społeczeństwie polskim, wśród mieszczaństwa, rycerstwa i możnowładztwa. Politykę tę poparł również polski Kościół. Były jednak także osoby i grupy przeciwne skierowaniu się Polski na wschód. Sformułuj trzy argumenty przedstawiające ich racje.