Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Dante Alighieri Boska komedia

Już mię pomału krok przeniósł wpółsenny
w las tak głęboko, że poznać nie mogę,
kędy tam wszedłem w ranek on promienny,
gdy oto rzeka mi zastąpi drogę
(...).
Wód najpiękniejszych kryształowe zdroje
Mętne by zdały się przy tej głębinie
(...).
Przystaną kroki, zaś oczy pobiegły
za rzekę dalej, kędy ruń1ruń majowa,
i tam znienacka przed sobą spostrzegły
(...).
[P]anią samotną, co idzie i śpiewa,
a tak wędrując, bujne zrywa kwiecie,
co na murawie drogę jej usiewa. 
(...)
Ona zaś: – „Powiem, z jakiej się prowadzi
przyczyny owo, co cię tak dziwuje,
a wnet mgła zginie, co w twych myślach wadzi.
Dobro Najwyższe, które się lubuje
w sobie jedynie, utworzyło człeka
dobrym dla dobra, i ten mu daruje
zakątek na znak szczęścia, co go czeka.
Przez własną winę krótko tu przebywał,
przez własną winę we łzach mu powieka,
a w żalu serce tonie, miast2miast by zrywał
słodkie owoce szczęścia w błogim wczasie
i by rozkoszy bez granic używał.
(...)
Wiedz teraz, iż ta, gdzie ci stanąć dano,
święta ziemica pełna jest nasienia
i ma owoce, coć u was nie znano.
Woda, co widzisz ją, nie z przetopienia
lotnych oparów powstaje, jak rzeka
co pełnię fali swojej ciągle zmienia,
Jeno krynica rodzi ją daleka,
gdzie z woli boskiej wciąż tyle przybywa,
ile w dwie strony nurtów jej ucieka.
W tę stronę bieżąc, kryształ jej wypływa
bogaty siłą czerpaną w tym lesie,
co ludziom z duszy pamięć grzechu zmywa.
W drugą wspomnienia dobrych czynów niesie,
a działa tylko, gdy skosztować obie:
tu Lete3Lete, a zaś tam Eunoe4Eunoe zwie się.
(...)
Tu żył ród ludzki w niewinnym zachwycie,
Tu był maj wieczny i tutaj nektary
Wieczyście świeżych jagód dają życie”.

C2 Źródło: Dante Alighieri, Boska komedia, tłum. A. Świderska, Kęty 1999, s. 351–355.
1
2
3
4
Leopold Staff Ogród przedziwny

W przedziwnym mieszkam ogrodzie,
Gdzie żyją kwiaty i dzieci
I gdzie po słońca zachodzie
Uśmiech nam z oczu świeci.

Wodotrysk bije tu dziwny,
Co śpiewa, jak śmiech i łkanie;
Krzew nad nim rośnie oliwny
Cichy jak pojednanie. 

Różom, co cały rok wiernie
Kwitną i słodycz ślą woni,
Obwiązujemy lnem ciernie,
By nie raniły nam dłoni.

Żywim rój ptaków, co budzi
Ze snu nas rannym powiewem,
Ucząc nas iść między ludzi
Z dobrą nowiną i śpiewem.

I mamy ule bartnicze,
Co każą w pszczół nam iść ślady
I zbierać jeno słodycze
Z kwiatów, co kryją i jady.

I pielęgnujem murawę,
Plewiąc z niej chwasty i osty,
By każdy, patrząc na trawę,
Duszą, jak trawa, był prosty.

C3 Źródło: Leopold Staff, Ogród przedziwny, [w:] tegoż, Wybór poezji, wybór M. Jastrun, Wrocław 1985, s. 71–72.
Zbigniew Herbert Sprawozdanie z raju

W raju tydzień pracy trwa trzydzieści godzin
pensje są wyższe ceny stale zniżkują
praca fizyczna nie męczy (wskutek mniejszego przyciągania)
rąbanie drzewa to tyle co pisanie na maszynie
ustrój społeczny jest trwały a rządy rozumne
naprawdę w raju jest lepiej niż w jakimkolwiek kraju

Na początku miało być inaczej –
świetliste kręgi chóry i stopnie abstrakcji
ale nie udało się oddzielić dokładnie
ciała od duszy i przychodziła tutaj
z kroplą sadła nitką mięśni
trzeba było wyciągnąć wnioski
zmieszać ziarno absolutu z ziarnem gliny
jeszcze jedno odstępstwo od doktryny ostatnie odstępstwo
tylko Jan5Jan to przewidział: zmartwychwstaniecie ciałem

Boga oglądają tylko nieliczni
jest tylko dla tych z czystej pneumy6pneumy
reszta słucha komunikatów o cudach i potopach
z czasem wszyscy będą oglądali Boga
kiedy to nastąpi nikt nie wie

C4 Źródło: Zbigniew Herbert, Sprawozdanie z raju, [w:] tegoż, Wybór poezji, wybór M. Mikołajczak, Wrocław 2018, s. 307.
5
6
1
Pokaż ćwiczenia:
R16dgTk4wDgDv1
Ćwiczenie 1
Wskaż poprawną odpowiedź.
Topos to miejsce wspólne, czyli: Możliwe odpowiedzi: 1. motyw powtarzający się w różnych kręgach kulturowych i różnych epokach., 2. przestrzeń zajmowana przez ludzi mających podobne poglądy., 3. dzieło napisane przez kilku współpracujących ze sobą twórców., 4. chwyt literacki polegający na wprowadzaniu do utworu nawiązań do innego dzieła.
R1VyjTr929CGv11
Ćwiczenie 2
Wybierz poprawne słowa bądź wyrażenia: W części Boskiej komedii zatytułowanej Czyściec / Raj znalazł się opis ziemskiego raju, po którym wędrował Dante/ Bóg. Autor kilka razy podkreślił, że ta kraina jest doskonalsza niż Ziemia / podobna do Ziemi. Świadczy o tym woda czystsza / zimniejsza niż w rzekach ziemskich oraz owoce niespotykane / większe niż na Ziemi.
RqoVtWx2dBgqz1
Ćwiczenie 3
Połącz w pary związek frazeologiczny z wyjaśnieniem jego znaczenia. rajskie życie Możliwe odpowiedzi: 1. możliwość realizacji swoich marzeń, 2. miejsce obfitujące w przyjemności, 3. idealna egzystencja, 4. szczęście, którego nie można odzyskać bramy raju Możliwe odpowiedzi: 1. możliwość realizacji swoich marzeń, 2. miejsce obfitujące w przyjemności, 3. idealna egzystencja, 4. szczęście, którego nie można odzyskać raj utracony Możliwe odpowiedzi: 1. możliwość realizacji swoich marzeń, 2. miejsce obfitujące w przyjemności, 3. idealna egzystencja, 4. szczęście, którego nie można odzyskać ogród rozkoszy Możliwe odpowiedzi: 1. możliwość realizacji swoich marzeń, 2. miejsce obfitujące w przyjemności, 3. idealna egzystencja, 4. szczęście, którego nie można odzyskać
11
Ćwiczenie 4

We fragmencie Boskiej komedii znajdź cytaty opisujące Boga i raj. Na ich podstawie sporządź krótki opis tej krainy.

RiWtSCTuv1VAn
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 5

Scharakteryzuj krainę opisaną w wierszu Leopolda Staffa Ogród przedziwny.

Rf218wWdYLR9L
- Czuć się jak w raju – (Uzupełnij) - Baju, baju, będziesz w raju – (Uzupełnij) - Pędzić rajski żywot – (Uzupełnij) - Raj na ziemi – (Uzupełnij) - Stanąć u bram raju – (Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 6

Opisz wizję raju stworzoną przez Herberta, pamiętając, że wiersz jest metaforą państwa totalitarnego.

R1d7i53k4kkRw
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 7

Czy raj to stan, który można nazwać błogim lenistwem? Napisz tekst liczący co najmniej 120 słów, w którym odpowiesz na to pytanie, odwołując się do tekstów zamieszczonych w bloku ćwiczeń.

R1N0xPZwDZNj6
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Porównaj literackie wizje raju i określ ich wymowę.

RF3weTbL44Mvo
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 9

Porównaj funkcjonowanie toposu raju we fragmentach Boskiej komedii Dantego oraz Ogrodzie przedziwnym Leopolda Staffa i Sprawozdaniu z raju Zbigniewa Herberta.

RQVHP7h0eaD2a
(Uzupełnij).
Praca domowa

Raj – miejsce na Ziemi czy stan ducha? Napisz rozprawkę, w której odpowiesz na to pytanie, wykorzystując fragmenty Pamiętników Adama i Ewy7Pamiętników Adama i Ewy Marka Twaina8Marka Twaina oraz dwóch innych tekstów kultury.

Mark Twain Pamiętniki Adama i Ewy

Poniedziałek

(...) Chmurno dzisiaj, wiatr wieje ze wschodu, będziemy mieli chyba deszcz... (...)

Wtorek

Obserwowałem wielki wodospad i sądzę, że to najwspanialsza rzecz w tej okolicy. Nowe stworzenie9Nowe stworzenie nazywa go wodospadem Niagara, nie mam pojęcia dlaczego. Mówi, że wygląda jak wodospad Niagara! Nie jest to wystarczający powód, raczej tylko kaprys i głupota! Sam nie mam okazji, aby czemukolwiek nadać nazwę. (...)

Środa

Wybudowałem sobie szałas dla ochrony przed deszczem, lecz nie mogłem cieszyć się nim w spokoju. (...)

Piątek

Wymyślanie nazw postępuje nadal beztrosko pomimo mych sprzeciwów. Znalazłem bardzo stosowną nazwę dla tej okolicy, melodyjną i ładną: OGRÓD RAJSKI. Prywatnie, lecz nie oficjalnie, w dalszym ciągu używam tej nazwy. Nowe stworzenie utrzymuje, że te lasy, skały i cały krajobraz w niczym nie przypominają ogrodu, lecz wyglądają jak park, jak nic innego, tylko właśnie park. Nie zasięgając więcej mej rady, na nowo nazwało ogród — PARKIEM NIAGARA. (...)

Sobota

Nowe stworzenie zjada tak dużo owoców, że przypuszczalnie wkrótce nam ich zabraknie. (...) Dziś rano zaległa gęsta mgła.  (...)

Niedziela

(...) Dziś rano spotkałem nowe stworzenie, gdy próbowało strącić jabłko z drzewa zakazanego.  (...)

Wtorek

Zaśmieciła całą okolicę wstrętnymi nazwami i drażniącymi napisami: DO WIRU WODNEGO, DO KOZIEJ WYSPY, DO JASKINI WIATRÓW. Utrzymuje, że park stałby się przytulnym letniskiem, gdyby panował taki zwyczaj.  (...)

Sobota

(...) Ona zajmuje się różnymi głupstwami; między innymi próbuje zbadać, dlaczego zwierzęta zwane lwami i tygrysami żywią się trawą i kwiatami, chociaż jej zdaniem rodzaj ich uzębienia wskazuje na to, że powinny pożerać się nawzajem.

(...)

Czwartek

(...) Bardzo martwi się o sępa i przypuszcza, że trawa mu nie służy. Obawia się, że nie będzie mogła go dłużej hodować, i sądzi, iż powinien żywić się padliną. (...)

Wtorek

Ostatnio zajęła się wężem. Inne zwierzęta są zadowolone, gdyż dotąd na nich przeprowadzała swe doświadczenia i zakłócała im spokój. (...)

Piątek

Oznajmiła mi, że wąż radzi jej, aby spróbowała owocu z tego drzewa, gdyż wówczas posiądzie ogromną, wyjątkową i wspaniałą wiedzę. Powiedziałem jej, że to pociągnie za sobą również przeciwny skutek — sprowadzi śmierć na ziemię. Popełniłem błąd — lepiej było zachować tę uwagę dla siebie, podsunęło jej to myśl, że mogłaby ocalić chorego sępa, a osowiałym lwom i tygrysom dostarczyć świeżego mięsa. (...)

Środa

(...) Mniej więcej na godzinę przed wschodem słońca, gdy przejeżdżałem przez kwietną równinę, na której pasło się, spało albo igrało tysiące zwierząt, zerwał się nagle — niczym huragan — przerażający zgiełk, i w jednej chwili równinę ogarnął szalony tumult, każde zwierzę zaatakowało swego sąsiada. Domyśliłem się, co to znaczy — Ewa zjadła owoc i śmierć zstąpiła na świat... Tygrysy pożarły mego konia, ignorując zupełnie mój zakaz — i zjadłyby nawet mnie samego, gdybym w porę nie uciekł ile sił w nogach... Znalazłem pewne miejsce poza Parkiem, gdzie przez parę dni czułem się bezpiecznie, lecz ona mnie odnalazła. (...) Tak naprawdę to wcale nie zmartwiłem się, gdy przyszła, ponieważ tutaj znajdują się tylko nędzne resztki, a ona przyniosła trochę tamtych jabłek. Musiałem je zjeść, gdyż byłem bardzo głodny. (...) Choć byłem bardzo głodny, odłożyłem na pół zjedzone jabłko — chyba najlepsze, jakie kiedykolwiek widziałem o tak późnej porze roku — i okryłem się odrzuconymi przez nią gałęźmi; po czym przemówiłem do niej z pewną surowością domagając się, by poszła i przyniosła, więcej gałęzi, i nie robiła z siebie widowiska. Gdy to uczyniła, przyczołgaliśmy się na miejsce, gdzie odbyła się walka zwierząt, zebraliśmy ich skóry, a ja poprosiłem Ewę, aby uszyła parę ubrań stosownych do publicznych wystąpień. (...) Jeszcze jedno: powiedziała, że zgodnie z rozkazem będziemy odtąd zarabiać na życie. Ona zajmie się pracą, a ja będę nadzorował.

Po dziesięciu dniach

Ewa oskarża mnie o spowodowanie naszego nieszczęścia! Twierdzi z całą szczerością i zgodnie z prawdą, iż Wąż zapewniał ją, że zakazanym owocem są nie jabłka, lecz kasztany.  (...)

Po dziesięciu latach

(...) Po tylu latach dochodzę do wniosku, że pomyliłem się co do Ewy; lepiej jest żyć poza Ogrodem z nią niż w Ogrodzie bez niej. Z początku sądziłem, że za dużo mówi, lecz teraz zmartwiłbym się, gdyby ten drogi głos umilkł i zniknął z mego życia. Błogosławiony niech będzie kasztan, który nas zbliżył i odkrył dobroć jej serca i słodycz jej charakteru.

C5 Źródło: Mark Twain, Pamiętniki Adama i Ewy, tłum. T. Truszczyńska, Wrocław 1993, s. 9–27.
7
8
9