Sprawdź się
Cytaty
Zapoznaj się z fragmentami utworów.
Pieśń II 25Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?
Czego za dobrodziejstwa, którym niemaszniemasz miary?
Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie:
I w otchłaniachotchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie.Złota też, wiem, nie pragniesz, bo to wszytko Twoje,
Cokolwiek na tym świecie człowiek mieni swojemieni swoje.
Wdzięcznym Cię tedy sercem. Panie, wyznawamy,
Bo nad to przystojniejszej ofiary nie mamy.
[…]Bądź na wieki pochwalon, nieśmiertelny Panie!
Twoja łaska, Twa dobroć nigdy nie ustanie.
Chowaj nas, póki raczysz, na tej niskiej ziemi,
Jedno zawżdy niech będziem pod skrzydłami Twemi.Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń II 25 , [w:] tegoż, Pieśni, Wrocław 2008, s. 3–4.
Pieśń I 2[…]
Ale to grunt wesela prawego,
Kiedy człowiek sumnienia całegosumnienia całego
Ani czuje w sercu żadnej wady –
Przeczby się miał wstydać swojej radyPrzeczby się miał wstydać swojej rady?Temu wina nie trzeba przylewać,
Ani grać na lutni, ani śpiewać;
Będzie wesół, byś chciałbyś chciał, i o wodzie,
Bo się czuje prawie na swobodziena swobodzie.[…]
Dobra myślDobra myśl, której nie przywabi,
Choć kto ściany drogo ujedwabiściany drogo ujedwabi,
Nie gardź moim chłodnikiem chruścianymchłodnikiem chruścianym,
A bądź ze mną, z trzeźwym i z pijanym!Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń I 2, [w:] Jan Kochanowski, Pieśni, Wrocław 2008, s. 11–13.
Pieśń II 4[…]
Wielkich pieniędzy wielka troska naszladujenaszladuje;
A im człowiek w pokładzie swoim więcej czujew pokładzie swoim więcej czuje,
Tym jeszcze więcej pragnie. Słusznie moje oko
I nigdy przedtym, i dziś nie zmierza wysoko.Im sobie człowiek więcej pomiernypomierny ujmuje,
Tym mu więcej od Boga z łaski przystępujeprzystępuje.
Nic nie mając, z tymi, co nic nie chcą, przestaję,
A buntów dobrowolnie bogatych sie kajębuntów dobrowolnie bogatych sie kaję.[…]
[...] Ludziom wielożądnym
Wiela i nie dostawa; niech przyjmuje z dzięką
Komu ścisłą, co dosyć, Bóg udzielił rękąścisłą, co dosyć, Bóg udzielił ręką.Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń II 4, [w:] Jan Kochanowski, Pieśni, Wrocław 2008, s. 70–71.
Pieśń II 9Stateczny umysł pamiętaj zachować,
Jesli cię pocznie nieszczęście frasować,
Także i góry nie radzęć wylataćgóry nie radzęć wylatać,
Kiedy sie Szczęście z tobą imie bratać.Śmierci podległy człowiecze cnotliwy,
Choć wszytek twój wiek będzie frasowliwyChoć wszytek twój wiek będzie frasowliwy,
ChociaChocia też czasem, siedząc z przyjacioły,
Przy dobrym trunku strawisz dzień wesoły.Tu przy ciekącym, przezornymciekącym, przezornym strumieniu
Każ stół gotować w jaworowym cieniu,
Każ wino nosić, póki beczka leje,
Póki wiek służy, a śmierć nie przyśpiejenie przyśpieje.
[…]Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń II 9, [w:] Jan Kochanowski, Pieśni, Wrocław 2008, s. 82.
Pieśń II 12[…]
A jesli komu droga otwarta do nieba ‒
Tym, co służą ojczyźnie. Wątpić nie potrzeba,
Że co im zazdrość ujmie, Bóg nagradzać będzie,
A cnota kiedykolwiek miejsce swe osiędziemiejsce swe osiędzie.Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń II 12, [w:] Jan Kochanowski, Pieśni, s. 63–84.
Pieśń II 17Nie godzien tego ten świat zawikłany,
Aby miał na nim rozumem nadanynadany
Człowiek polegać, a swe szczęśliwości
SadzićSadzić na jego płochej odmienności.[…]
Cnota mój kompaskompas, który nie w pół nocy,
Ale w pół zbytków bije. Niech się smocy
I wszytko bydło Proteowebydło Proteowe jeży,
Łódź moja przedsię swym pędem pobieży.Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń II 17, [w:] Jan Kochanowski, Pieśni, Wrocław 2008, s. 91–92.
Pieśń II 19Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy
Chciał ze mnąze mną dobrą tylko sławę mieć na pieczymieć na pieczy
A starać sie (ponieważ musi zniszczeć ciało),
Aby imię przynamniej po nas tu zostało?
[…]Przeto chciejmy wziąć przed sięwziąć przed się myśli godne siebie,
Myśli ważne na ziemi, myśli ważne w niebie:
Służmy poczciwej sławie, a jako kto może,
Niech ku pożytku dobra spólnego pomoże.Komu dowcipudowcipu równo z wymową dostaje,
Niech szczepi miedzy ludźmi dobre obyczaje,
Niechaj czyni porządekczyni porządek, rozterkomrozterkom zabiega,
Praw ojczystych i pięknej swobody przestrzegaprzestrzega.Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń II 19 , [w:] Pieśni, Wrocław 2008, s. 96.
Na łakome (Fraszka I 46)Na umyśle prawdziwe bogactwa zależąNa umyśle prawdziwe bogactwa zależą,
Pod nim śrebro i złoto, i pieniądze leżą;
A temu bogatego imię będzie służyć,
Który szczęścia swojego umie dobrze użyć.
Ale kto ustawicznie leży nad liczmanyiczmany,
Tylko tego słuchając, gdzie przedajneprzedajne łany,
Ten równie jako pszczoła plastry w ul układa,
A drugi nic nie robiąc miód gotowy jada.Źródło: Jan Kochanowski, Na łakome (Fraszka I 46), [w:] tegoż, Fraszki, Wrocław 2008, s. 24–25.
Na zachowanie (Fraszka II 48)Co bez przyjaciół za żywot? Więzienie,
W którym niesmaczne żadne dobre mieniedobre mienie
Bo jeslić się co przeciw myśli stanie,
Już jako możesz sam przechowajprzechowaj, panie.
Nikt nie poradzi, nikt nie pożałuje;
Takżeć, jeslić się dobrze poszańcujejeslić się dobrze poszańcuje,
Żaden się z tobą nie będzie radował,
Sam sobie będziesz w komorze smakował.
[…]
Uchowaj, Boże, takiego żywota,
Daj raczej miłośćmiłość, a chocia mniej złota.Źródło: Jan Kochanowski, Na zachowanie (Fraszka II 48) , [w:] tegoż, Fraszki, Wrocław 2008, s. 75–76.
Dopasuj poznane utwory do poszczególnych rodzajów liryki. Przyporządkuj do odpowiednich kategorii tytuły pieśni i fraszek Jana Kochanowskiego.
Pieśń II 4, Pieśń II 12, <em><cite>Na łakome </cite></em>, Pieśń I 2, Pieśń II 11, Pieśń II 19, Pieśń II 17, <em><cite>Na zachowanie</cite></em>, Pieśń II 25
| utwory religijne | |
|---|---|
| utwory towarzyskie | |
| utwory patriotyczne | |
| utwory refleksyjne |
Na podstawie fragmentu Pieśni II 25 zaznacz wnioski dotyczące ludzi.
- Życie ludzkie jest zależne od woli Boga.
- Ludzie powinni okazywać Bogu wdzięczność.
- Ludzie nie wierzą w Boską łaskę.
- Ludzie powinni składać Bogu hojne dary.
Kolorem fioletowym zaznacz wersy, wskazujące na parenetyczny charakter utworu.
fioletowy
Pieśń I 2
Ale to grunt wesela prawego
(...)
Przeczby się miał wstydać swojej rady?
(...)
Będzie wesół, byś chciał, i o wodzie
Bo się czuje prawie na swobodzie
(...)
Dobra myśli, której nie przywabi
(...)
Nie gardź moim chłodnikiem chruścianym
A bądź ze mną, z trzeźwym i z pijanym
(...)
Przeczby się miał wstydać swojej rady?
(...)
Będzie wesół, byś chciał, i o wodzie
Bo się czuje prawie na swobodzie
(...)
Dobra myśli, której nie przywabi
(...)
Nie gardź moim chłodnikiem chruścianym
A bądź ze mną, z trzeźwym i z pijanym
Wskaż prawidłowe odpowiedzi.
Pieśń I 2 to utwór {#refleksyjno-filozoficzny} / {religijny} / {autotematyczny}. Podmiot zwraca się do {#dobrej myśli} / {wesela prawego} / {lutni}. Wskazuje, że warunkiem szczęścia jest {#czyste sumienie} / {wino} / {ściany pokryte jedwabiem}. To szczęście {#nie zależy} / {zależy} od stanu majątkowego, co potwierdza wers {#Nie gardź moim chłodnikiem chruścianym} / {Bo się czuje prawie na swobodzie} / {A bądź ze mną, z trzeźwym i z pijanym!}. Treść zaleca więc łączenie {#stoicyzmu i epikureizmu} / {stoicyzmu i ascezy} / {epikureizmu i ascezy}.
Przysłowie mówi: „Pieniądze szczęścia nie dają”. To samo twierdzi Jan Kochanowski w Pieśni II 4. Zacytuj jeden wers, który zawiera to przekonanie.
Oceń prawdziwość zdań odnoszących się do Pieśni II 11.
| Twierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Utwór skierowany jest do „statecznej myśli”. | □ | □ |
| Utwór skierowany jest do „człowieka cnotliwego”. | □ | □ |
| Człowiek zaznaje i szczęścia, i nieszczęścia. | □ | □ |
| Człowiek może unikać nieszczęść. | □ | □ |
| Człowiek nie powinien tracić czasu na zabawy z przyjaciółmi. | □ | □ |
| Podczas spotkań z przyjaciółmi należy zachować trzeźwość. | □ | □ |
| Na starość należy odrzucić przyjemności życia. | □ | □ |
Jan Kochanowski w swoich pieśniach zalecał, by zamieszkać na wsi, z dala od zgiełku świata. Czy z jego utworów wynika, że należy uciekać od spraw państwowych i zamykać się w gronie przyjaciół? Odpowiedź uzasadnij odpowiednimi cytatami.
Na podstawie wybranych utworów Jana Kochanowskiego napisz jakie wskazówki dotyczące postępowania człowieka formułuje poeta. Przywołaj odpowiednie cytaty.
Który z wzorców osobowych propagowanych przez Jana Kochanowskiego wydaje ci się aktualny? Zredaguj wypowiedź argumentacyjną na ten temat zawierającą nie mniej niż 400 słów. W pracy użyj cytatów z utworów Jana Kochanowskiego.