Sprawdź się
Przyporządkuj zdaniu w sensie gramatycznym i logicznym jego właściwości.
posiada orzeczenie, posiada lub nie posiada orzeczenia, zawiera sąd o rzeczywistości, posiada lub nie posiada wartości logicznej, zawiera lub nie zawiera sądu o rzeczywistości, posiada wartość logiczną
| Zdanie w sensie gramatycznym | |
|---|---|
| Zdanie w sensie logicznym |
Które z poniższych określeń nie oznacza prawdy w sensie klasycznym?
- zgodność zdania z rzeczywistością
- zgodność zdania z faktami
- zgodność sądu z rzeczywistością
- zgodność zdania z przekonaniem o rzeczywistości
Zdanie w sensie logicznym może być tylko zdaniem, w którym orzeczenie występuje w trybie...
- oznajmującym.
- pytającym.
- przypuszczającym.
- rozkazującym.
Zdanie w sensie logicznym dotyczy czasu...
- przeszłego lub przyszłego.
- przeszłego lub teraźniejszego.
- teraźniejszego lub przyszłego.
W podanym niżej fragmencie Państwa Platona oznacz czerwonym kolorem zdania w sensie logicznym, a niebieskim – zdania w sensie gramatycznym, nieposiadające charakteru logicznego.
[Sokrates zwraca się do Glaukona]
{czerwony}Oto ludzie są niby w podziemnym pomieszczeniu na kształt jaskini.{/czerwony} {czerwony}Do groty prowadzi od góry wejście zwrócone ku światłu, szerokie na całą szerokość jaskini.{/czerwony} {czerwony}W niej oni siedzą od dziecięcych lat w kajdanach; przykute mają nogi i szyje tak, że trwają na miejscu i patrzą tylko przed siebie; okowy nie pozwalają im obracać głów.{/czerwony} {czerwony}Z góry i z daleka pada na nich światło ognia, który się pali za ich plecami, a pomiędzy ogniem i ludźmi przykutymi biegnie górą ścieżka, wzdłuż której widzisz murek zbudowany równolegle do niej, podobnie jak u kuglarzy przed publicznością stoi przepierzenie, nad którym oni pokazują swoje sztuczki.{/czerwony}(...)
{niebieski}A rozpatrz sobie — dodałem — ich wyzwolenie z kajdan i uleczenie z nieświadomości. Jak by to było, gdyby im naturalny bieg rzeczy coś takiego przyniósł; ile razy by ktoś został wyzwolony i musiałby zaraz wstać i obrócić szyję, i iść, i patrzeć w światło, cierpiałby, robiąc to wszystko, a tak by mu w oczach migotało, że nie mógłby patrzeć na te rzeczy, których cienie poprzednio oglądał.{/niebieski} {niebieski}Jak myślisz, co on by powiedział, gdyby mu ktoś mówił, że przedtem oglądał ni to, ni owo, a teraz coś bliższego bytu, że zwrócił się do czegoś, co bardziej istnieje niż tamto, więc teraz widzi słuszniej; i gdyby mu ktoś teraz pokazywał każdego z przechodzących i pytaniami go zmuszał, niech powie, co to jest. {/niebieski}{niebieski}Czy nie myślisz, że ten by może był w kłopocie i myślałby, że to, co przedtem widział, prawdziwsze jest od tego, co mu teraz pokazują?{/niebieski}
/Źródło: Platon, Państwo, ks. I, VII, tłum. W. Witwicki; za: B. Markiewicz, Filozofia dla szkół średnich, Warszawa 1988, s. 25-26./
Z podanego niżej fragmentu Państwa Platona wypisz zdania w sensie logicznym oraz zdania w sensie gramatycznym nieposiadające charakteru logicznego.
[Sokrates wraca się do Glaukona]
A rozpatrz sobie ich [więźniów jaskini] wyzwolenie z kajdan i uleczenie z nieświadomości. Jak by to było, gdyby im naturalny bieg rzeczy coś takiego przyniósł; ile razy by ktoś został wyzwolony i musiałby zaraz wstać i obrócić szyję, i iść, i patrzeć w światło, cierpiałby robiąc to wszystko, a tak by mu w oczach migotało, że nie mógłby patrzeć na te rzeczy, których cienie poprzednio oglądał. Jak myślisz, co on by powiedział, gdyby mu ktoś mówił, że przedtem oglądał ni to, ni owo, a teraz coś bliższego bytu [tego, co jest], że zwrócił się do czegoś, co bardziej istnieje niż tamto, więc teraz widzi słuszniej; i gdyby mu ktoś teraz pokazywał każdego z przechodzących i pytaniami go zmuszał, niech powie, co to jest? […] Więc to siedlisko, które się naszym oczom ukazuje, przyrównać [trzeba] do mieszkania w więzieniu, a światło ognia w nim do siły słońca.
Przeredaguj zdanie z poniższego fragmentu z przypuszczenia na orzekanie w czasie teraźniejszym:
PaństwoIle razy by ktoś został wyzwolony i musiałby zaraz wstać i obrócić szyję, i iść, i patrzeć w światło, cierpiałby robiąc to wszystko, a tak by mu w oczach migotało, że nie mógłby patrzeć na te rzeczy, których cienie poprzednio oglądał.
Źródło: Platon, Państwo, tłum. W. Witwicki. Cytat za: B. Markiewicz, Filozofia dla szkół średnich, Warszawa 1988, s. 26.
W przeredagowanym zdaniu zaznacz czerwonym kolorem łącznik orzeczenia imiennego, niebieskim – jego orzecznik, zielonym – orzeczenia czasownikowe, a fioletowym – czasowniki modalne.
łącznik orzecznik orzeczenie czasownikowe orzeczenie modalne
Ile razy ktoś zostaje wyzwolony i musi zaraz wstać i obrócić szyję, i iść, i patrzeć w światło, cierpi robiąc to wszystko, a tak mu w oczach migoce, że nie może patrzeć na te rzeczy, których cienie poprzednio oglądał.
Uzupełnij notatkę syntetyzującą.
Zdanie w sensie logicznym posiada wartość ................... Wartość ta w logice klasycznej może przybierać dwie postaci: pozytywna to ............, negatywna – ............. Zdania w sensie logicznym są wyrażeniami, które jednoznacznie .................. coś o rzeczywistości. Dlatego orzeczenia w tych zdaniach mogą występować jedynie w gramatycznym trybie ........................... Z tego samego względu zdania te nie mogą zawierać czasowników w gramatycznym czasie .....................