Sprawdź się
Przeanalizuj poniższe stwierdzenia i wybierz te, które zawierają prawdziwe informacje dotyczące polskich osiągnięć w dziedzinie kultury, nauki i sportu w latach 70.
- W latach 70. nastąpił exodus wielu młodych naukowców na uczelnie zachodnioeuropejskie i amerykańskie, która stwarzały im większe perspektywy kariery.
- W okresie gierkowskim nastąpiła w Polsce rewolucja technologiczna w dziedzinie telewizji.
- W latach 70. zaczęła rozwijać się kultura masowa.
- Polskie kino w dalszym ciągu podejmowało głównie problematykę rozliczenia z przeszłością.
- W tym okresie polscy twórcy muzyki rozrywkowej mieli łatwiejszy dostęp do zachodnich utworów oraz większą swobodę w przypadku nagrywania własnych dzieł.
- Polska w latach 70. nie doświadczyła zmian związanych z rewolucją kulturową, która miała miejsce w Zachodniej Europie i w Stanach Zjednoczonych.
Dopasuj daty do odpowiednich wydarzeń.
1966, 1976, 1973, 1978, 1964, 1956, 1958, 1969, 1968, 1969, 1965, 1970, 1974
| polski Październik | |
| likwidacja czasopisma „Po Prostu” | |
| List 34 | |
| Popioły w reżyserii Wajdy | |
| obchody tysiąclecia państwa polskiego | |
| masowe protesty studentów | |
| próba przeszczepu serca dr. Molla | |
| zwycięstwo Baszanowskiego w plebiscycie na najlepszego sportowca Polski | |
| początek rządów Edwarda Gierka | |
| „zwycięski remis” na Wembley | |
| publikacja Pana Cogito Herberta | |
| igrzyska w Montrealu | |
| początek pontyfikatu Jana Pawła II |
Dopasuj notki z Wikipedii do odpowiednich postaci.
Polski poeta, eseista, dramaturg, twórca cyklu poetyckiego Pan Cogito, autor słuchowisk; pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego. Z wykształcenia ekonomista, prawnik i filozof. Laureat ponad dwudziestu nagród literackich. Od końca lat 60. XX w. był jednym z najpoważniejszych pretendentów do Literackiej Nagrody Nobla. Jego książki zostały przetłumaczone na 38 języków.
Źródło: pl.wikipedia.org., Polska alpinistka i himalaistka, z zawodu elektronik, jedna z najwybitniejszych światowych himalaistek. Jako trzecia kobieta na świecie i pierwsza Europejka stanęła na Mount Evereście, najwyższym szczycie Ziemi.
Źródło: pl.wikipedia.org., Polska lekkoatletka specjalizująca się w biegach sprinterskich i skoku w dal, a po zakończeniu kariery działaczka krajowych i międzynarodowych organizacji sportowych; dama Orderu Orła Białego. Należała do najbardziej utytułowanych polskich sportowców i najwybitniejszych lekkoatletek w historii, stawała na podium na czterech kolejnych igrzyskach olimpijskich. Siedmiokrotna medalistka igrzysk olimpijskich (3 medale złote, 2 srebrne i 2 brązowe) oraz szesnastokrotna medalistka mistrzostw Europy (10 medali na otwartym stadionie i 6 w hali).
Źródło: pl.wikipedia.org., Polski socjolog, filozof, eseista, jeden z twórców koncepcji postmodernizmu – ponowoczesności, płynnej nowoczesności, późnej nowoczesności. Profesor nauk humanistycznych. Przez wiele lat pełnił funkcję kierownika Katedry Socjologii na University of Leeds, od 1990 był profesorem emerytowanym tej uczelni. Specjalizował się w teorii kultury. Laureat wielu nagród krajowych i międzynarodowych.
Źródło: pl.wikipedia.org., Polski historyk i archiwista, badacz historii Polski XIX wieku. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Polskiej Akademii Nauk. Żołnierz Armii Krajowej i uczestnik powstania warszawskiego. […] Opublikował ponad 500 prac naukowych., Polski kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny. Przedstawiciel polskiej szkoły kompozytorskiej lat sześćdziesiątych XX wieku. […] Skomponował cztery opery, osiem symfonii i szereg innych utworów orkiestrowych, koncertów instrumentalnych, oprawę chóralną głównie tekstów religijnych, a także utwory kameralne i instrumentalne. Wśród jego najbardziej rozpoznawalnych utworów są Ofiarom Hiroszimy – tren, Pasja według św. Łukasza, Polskie Requiem oraz III Symfonia. […] Za swoją pracę otrzymał szereg prestiżowych nagród, w tym dwukrotnie Prix Italia: w 1967 i 1968 roku, oraz czterokrotnie Nagrodę Grammy: w 1988, 1999 (dwie) i 2017 roku. Szereg uczelni wyższych w Europie i Stanach Zjednoczonych przyznało mu tytuł doctora honoris causa.
| Charakterystyka postaci | Imię i nazwisko |
|---|---|
|
Polski poeta, eseista, dramaturg, twórca cyklu poetyckiego Pan Cogito, autor słuchowisk; pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego. Z wykształcenia ekonomista, prawnik i filozof. Laureat ponad dwudziestu nagród literackich. Od końca lat 60. XX w. był jednym z najpoważniejszych pretendentów do Literackiej Nagrody Nobla. Jego książki zostały przetłumaczone na 38 języków. Źródło: pl.wikipedia.org. |
|
|
Polska alpinistka i himalaistka, z zawodu elektronik, jedna z najwybitniejszych światowych himalaistek. Jako trzecia kobieta na świecie i pierwsza Europejka stanęła na Mount Evereście, najwyższym szczycie Ziemi. Źródło: pl.wikipedia.org. |
|
|
Polska lekkoatletka specjalizująca się w biegach sprinterskich i skoku w dal, a po zakończeniu kariery działaczka krajowych i międzynarodowych organizacji sportowych; dama Orderu Orła Białego. Należała do najbardziej utytułowanych polskich sportowców i najwybitniejszych lekkoatletek w historii, stawała na podium na czterech kolejnych igrzyskach olimpijskich. Siedmiokrotna medalistka igrzysk olimpijskich (3 medale złote, 2 srebrne i 2 brązowe) oraz szesnastokrotna medalistka mistrzostw Europy (10 medali na otwartym stadionie i 6 w hali). Źródło: pl.wikipedia.org. |
|
|
Polski socjolog, filozof, eseista, jeden z twórców koncepcji postmodernizmu – ponowoczesności, płynnej nowoczesności, późnej nowoczesności. Profesor nauk humanistycznych. Przez wiele lat pełnił funkcję kierownika Katedry Socjologii na University of Leeds, od 1990 był profesorem emerytowanym tej uczelni. Specjalizował się w teorii kultury. Laureat wielu nagród krajowych i międzynarodowych. Źródło: pl.wikipedia.org. |
|
| Polski historyk i archiwista, badacz historii Polski XIX wieku. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Polskiej Akademii Nauk. Żołnierz Armii Krajowej i uczestnik powstania warszawskiego. […] Opublikował ponad 500 prac naukowych. | |
| Polski kompozytor, dyrygent i pedagog muzyczny. Przedstawiciel polskiej szkoły kompozytorskiej lat sześćdziesiątych XX wieku. […] Skomponował cztery opery, osiem symfonii i szereg innych utworów orkiestrowych, koncertów instrumentalnych, oprawę chóralną głównie tekstów religijnych, a także utwory kameralne i instrumentalne. Wśród jego najbardziej rozpoznawalnych utworów są Ofiarom Hiroszimy – tren, Pasja według św. Łukasza, Polskie Requiem oraz III Symfonia. […] Za swoją pracę otrzymał szereg prestiżowych nagród, w tym dwukrotnie Prix Italia: w 1967 i 1968 roku, oraz czterokrotnie Nagrodę Grammy: w 1988, 1999 (dwie) i 2017 roku. Szereg uczelni wyższych w Europie i Stanach Zjednoczonych przyznało mu tytuł doctora honoris causa. |
Spośród wszystkich dyscyplin sportowych zdecydowanie najpopularniejszą w latach 70. była piłka nożna, a piłkarze odnosili wówczas największe sukcesy w historii tej dyscypliny w Polsce. Reprezentanci kraju, m.in. Kazimierz Deyna, Grzegorz Lato, Włodzimierz Lubański, Zbigniew Boniek i Jan Tomaszewski, stali się idolami na miarę czołowych gwiazd estrady. Z kolei gwiazdy polskiej muzyki rozrywkowej poświęcały piłkarzom piosenki, które szybko stawały się przebojami. Zapoznaj się z tekstami kilku takich utworów, a następnie wykonaj zamieszczone pod nimi polecenie.
Źródło A
Uliczkę znam w Barcelonie
W uliczkę wyskoczy Boniek
Będzie słychać na stadionie:
„Brawo Polonia! Brawo ten pan!”.
[…]
Entliczek, pentliczek
Co zrobi Piechniczek
Tego nie wie nikt.Źródło: Bohdan Łazuka, Tajemnica mundialu (entliczek, pentliczek), muzyka i słowa: S. Rembowski, tekst dostępny online: tekstowo.pl.
Źródło B
Już mistrzostwa się skończyły, koniec wielkiej gry,
Naszym chłopcom się spełniły wymarzone sny,
Choć stracili złoty medal, podziękujmy im,
Grali mądrze, zawsze fair play, więc nie bądźmy źli.
[...]
A ty się bracie nie denerwuj, zwycięstw było sześć,
Choć przegrali z mistrzem świata – Królem Strzelców Grześ!Źródło: Andrzej Dąbrowski, A ty się bracie nie denerwuj (II wersja), tekst: K. Logan Tomaszewski, muzyka: A. Dąbrowski, A. Leleń, tekst dostępny online: tekstowo.pl.
Źródło C
Już mistrzostwa świata blisko, będzie wielka gra.
Ludzie mówią, ludzie wierzą – Polska szansę ma.
Na boiskach nasi chłopcy bronią się jak lwy.
Długi przerzut, szybka centra oni albo my.
A ty się bracie nie denerwuj tam Lubański gra,
Nerwy swoje zwiąż na supeł obok Deynę ma.
A ty się bracie nie denerwuj damy pokaz gry,
Tylko dłonie ściśnij mocno sprawdzą nam się sny.Źródło: Andrzej Dąbrowski, A ty się bracie nie denerwuj (I wersja), tekst: K. Logan Tomaszewski, muzyka: A. Dąbrowski, A. Leleń, tekst dostępny online: tekstowo.pl.
Źródło D
Po zielonej trawie piłka goni,
Albo my wygramy,
Albo oni.
Albo będzie dobrze,
Albo będzie źle,
Piłka jest okrągła,
A bramki są dwie.Źródło: No To Co, My, kibice (Po zielonej trawie piłka goni), tekst: L.J. Kern, muzyka: J. Krzemiński, tekst dostępny online: tekstowo.pl.
Znajomy zainteresował cię polskim kinem lat 60. i 70. Polecił ci na początek trzy wybitne filmy z tego okresu: Faraona Jerzego Kawalerowicza, Człowieka z marmuru Andrzeja Wajdy oraz Pamiętnik znaleziony w Saragossie Wojciecha Hasa. Na podstawie recenzji zdecyduj, od którego z filmów zaczniesz seans, ponieważ wydał ci się najbardziej interesujący. Uzasadnij swój wybór.
Recenzja 1
Niedoceniony Kawalerowicz – „o mało co Oskar”, czyli Faraon
Wielką niesprawiedliwością skończyła się nominacja do Oscara arcydzieła Kawalerowicza w 1966 roku. Jego „Faraon” (1965) najzupełniej zasłużenie powinien był statuetkę zgarnąć. […]Kawalerowicz mimo nakładu stosunkowo niewielkich środków stworzył film z wielkim rozmachem, rzeszą statystów, niczym nieograniczonym wręcz planem pełnym złotego kruszcu, gdzie wśród prażącego, dzięki bogowi Ra, Słońca […] oglądamy działania ucharakteryzowanych na Mulatów aktorów. […] Wielowątkowość „Faraona” zapewnia nam elementy filmu wojennego, romansu, społecznej intrygi, wreszcie zbrodni. Wytrawne oko kinomana dostrzeże również „aspekcik” komiczny – próba oszukania faraona przez fenickiego kupca oferującego mu pożyczkę. Pozycja – powiedziałbym – obowiązkowa dla każdego odbiorcy, który […] dostrzeże tu wartości estetyczne, epistemologiczne, a także wciąż aktualne – moralne.
Źródło: tekst dostępny online: filmweb.pl.
Recenzja 2
„Człowiek z marmuru” Andrzeja Wajdy
Każda kinematografia ma w dorobku filmy przełomowe, najważniejsze. W Polsce taką produkcją są „Człowiek z marmuru” oraz późniejszy „Człowiek z żelaza” Andrzeja Wajdy. Nikomu innemu nie udało się pokazać w jednym syntetycznym ujęciu tragedii i zawiedzionych nadziei pokolenia odbudowującego Polskę w latach 50. […] Wajda połączył to również z demaskowaniem rozczarowania dzieci budowniczych Polski Ludowej, pokolenia wchodzącego w dorosłe życie w latach 70. I to w czasach oficjalnej propagandy sukcesu i nieoficjalnej, ale coraz bardziej widocznej kompromitacji systemu.Młoda dziennikarka Agnieszka dostaje zgodę, ekipę i kamerę, żeby zrobić film o Mateuszu Birkucie, niegdyś znanym przodowniku pracy z Nowej Huty. Rozpoczyna poszukiwania w archiwach, szuka ludzi z nim związanych. Ze strzępów filmów i starych kronik wyłania się obraz tamtych czasów: ciężkie warunki życia i pracy, ale i niezwykły entuzjazm ludzi, którzy odbudowują kraj. Jednym z nich jest Birkut – mistrz murarski, twórca nowego sposobu pracy w brygadzie, przodownik pracy bijący rekordy. Coraz bardziej zafascynowana nim Agnieszka dociera w końcu do ludzi, którzy go znali, którzy z nim pracowali. I którzy go pilnowali…
Źródło: tekst dostępny online: telemagazyn.pl.
Recenzja 3
„Rękopis znaleziony w Saragossie” Wojciecha Hasa
Powstały w 1964 „Rękopis” Wojciecha Hasa to najbardziej europejski z polskich filmów. […] Zachwyca pomysłowością, niekonwencjonalnością, imponuje rozmachem produkcyjnym. [Reżyser] zafascynowany powieścią Jana Potockiego, polskiego obieżyświata i awanturnika, decyduje się przenieść na ekran jego wizję Hiszpanii. Pomysł na ekranizację wydawał się karkołomny. W jaki sposób pokazać na ekranie przeplatające się nieustannie wątki, opowieści kolejnych bohaterów? Tam, gdzie literatura prowadzi czytelnika dzięki jego wyobraźni, film zmuszony jest obrazować rzeczywistość. Szkatułkowa forma narracji stanowi dla adaptatora wielkie wyzwanie. Jak pogodzić ze sobą poszczególne wątki, które usunąć, a które uwypuklić, postawić na pierwszym planie? Sama historia pokazana jest z doskonałym wyczuciem tempa, humorem, polotem i lekkością. Oczywiście, w filmie nie jest najważniejsze, jak skończy się tułaczka Alfonsa i czy w górskim labiryncie znajdzie upragnioną drogę do Madrytu. Najciekawsza w obrazie jest gra, którą Has podejmuje z widzem, nakładając jedną historię na drugą i podsuwając coraz to nowe tropy i wskazówki. A robi to z niezrównaną maestrią i podziwu godną konsekwencją. […] Obraz nie byłby tak olśniewający bez plejady najlepszych polskich aktorów tamtego okresu: Cybulskiego, Kobieli, Maklakiewicza, Tyszkiewicz, Krafftówny, Pieczki, Holoubka.Źródło: tekst dostępny online: filmweb.pl.
Dopasuj do charakterystyki twórczości polskich artystów odpowiadającą im ilustrację.
Ilustracja 4, Ilustracja 8, Ilustracja 6, Ilustracja 7, Ilustracja 3, Ilustracja 5, Ilustracja 1, Ilustracja 2
| Władysław Hasior (1928–1999) – jeden z najbardziej rozpoznawalnych na świecie polskich artystów, tworzył rzeźby z wyrzuconych, zbędnych lub uszkodzonych przedmiotów. | |
| Magdalena Abakanowicz (1930–2017) – ta uznana na świecie polska artystka tworzyła dzieła, wykorzystując niekonwencjonalne materiały, np. powrozy. Jej monumentalne kompozycje przestrzenne ukazujące okaleczone antropomorficzne figury zyskały nazwę abakanów. | |
| Zdzisław Beksiński (1929–2005) stworzył własny, rozpoznawalny styl, któremu pozostawał wierny przez całe dziesięciolecia. Prace Beksińskiego cechowały motywy okrucieństwa, śmierci i rozkładu oraz ukazywały fantastyczne i demoniczne postaci-widma. | |
| Tadeusz Kantor (1915–1990) – prawdziwy artysta wizjoner, tworzył na potrzeby swoich inscenizacji w krakowskim teatrze Cricot 2 dekoracje, które same w sobie miały ogromną wartość artystyczną. Ważną rolę odgrywały w nich zużyte przedmioty, kukły postaci ludzkich czy też skomplikowane, wymyślone przez artystę maszynerie. | |
| Jerzy Duda-Gracz (1941–2004) – autor szyderczych obrazów przedstawiających Polaków oraz ich narodowe przywary, takie jak pieniactwo, zaściankowość, dorobkiewiczostwo, cwaniactwo i pijaństwo. | |
| Alina Szapocznikow (1926–1973) stosowała w swoich dziełach różnorodne materiały, takie jak szkło, ołów i barwne kamienie. Fascynowały ją różne, najczęściej bardzo przetworzone, formy ludzkiego ciała. | |
| Przykład twórczości znanej i cenionej w latach 60. na świecie polskiej szkoły plakatu. Znakami rozpoznawczymi twórczości jej przedstawicieli stosowanie metafor, symboli, skrótów myślowych, prostej i czytelnej formy. | |
| Jerzy Bereś (1930–2012) tworzył uproszczone rzeźby z grubo ciosanych bali drewnianych, łyka, sznurów i kamieni. |
Wyobraź sobie, że jesteś dziennikarzem gazety codziennej ukazującej się w latach 60. i 70. Skomentuj wydarzenia związane z polskim życiem kulturalnym, naukowym i artystycznym: premierę Balladyny w Teatrze Narodowym w reżyserii Adama Hanuszkiewicza, nominację dla Wojciecha Świętosławskiego do nagrody Nobla oraz złoty medal Wojciecha Fortuny na zimowych igrzyskach olimpijskich w Sapporo. Zaproponuj tytuł artykułu oraz krótki wstęp.
Wyobraź sobie, że właśnie wprowadzasz się do mieszkania na nowym osiedlu. Twoja ulica nie ma jeszcze nazwy. Władze gminy oddały decyzję o wyborze patrona mieszkańcom. Wspólnota sąsiedzka wyłoniła dwóch kandydatów. W pobliżu znajdują się obiekty sportowe, stąd pomysł, aby ulica nosiła imię Ireny Kirszenstein‑Szewińskiej. Część mieszkańców – melomanów – chciałaby uhonorować wybitnego piosenkarza Czesława Niemena. Podczas zebrania lokatorów w sprawie wyboru nazwy ulicy chcesz zabrać głos i przekonać sąsiadów do jednej z kandydatur. Opracuj listę czterech argumentów.