Odezwa oficerów Legii Naddunajskiej z prośbą o dymisję (29 marca 1801)

Wolność. Miłość Ojczyzny. Równość. Dnia 8 germinal r. IX Rzeczypospolitej francuskiej. Oficerowie bat. 1‑go Legii polskiej naddunajskiej do obywatela Fiszera, szefa brygady legii tejże. Wiadomo ci, obywatelu szefie, że po smutnej dla nas wieści o pokoju, w którym zapomnieni jesteśmy i po przeznaczeniu Legii naszej do Włoch, które nas tym bardziej utwierdza w tym mniemaniu, każdy z nas chciał wyjść z służby, której już nie mógł umieścić nadal w liczbie ofiar podjętych dla ojczyzny. […] Jeżeli jednak, szanowny i kochany nasz szefie, żądasz po nas, abyśmy jeszcze dalej czekali rozwiązania się losów naszych, każdy ci z nas przyrzeka powolność […], byłeś tylko chciał przedstawić komenderującemu Legią stan najbiedniejszy żołnierza naszego, którego nagłe rządu rozkazy pędzą nagim i bosym do niewiadomego jeszcze przeznaczenia, a my będący na jego czele bardziej zdajemy się być szefami jeńców wojennych, niżeli oficerami istotnego żołnierza. Sam byłeś świadkiem dziś, szefie, że trzech w szeregu omdlało nie tak pod ciężarem manewrów, do których przywykli, a raczej ze skutków głodu i nędzy, na które są aż nadto cierpliwi. Po żołnierzu, pozwól szefie, przełożyć nasze potrzeby, od kilku miesięcy nie płatni, nieuchronnym wydatkom codziennie poddani, chcemy przynajmniej w połowie dostać należność naszą, abyśmy mieli o czym odbyć pierwsze potrzeby, zajść na miejsce i powrócić, gdyby nas chciano jako nikczemnych ofiarować w podarunku jakiemuś księciu […]. – Obywatelu szefie! – w tobie jedyne zaufanie nasze zapewnione w twej cnocie i czystej miłości ojczyzny. Generał Kniaziewicz, który nas nigdy nie odstąpił, gdy szło o prowadzenie do sławy, porzucił nas dziś samym sobie i ślepemu losowi. My się w zupełności oddajemy tobie. Przełóż żądania nasze komenderującemu, a gdy ich skutek nastąpić nie może, pozwól w tym miejscu przyjąć nasze dymisje, które tu łączymy. Imieniem korpusu oficerów, Rembowski kapitan, Godlewski porucznik, Szłakowski podporucznik.

Odezwa Źródło: Odezwa oficerów Legii Naddunajskiej z prośbą o dymisję (29 marca 1801), [w:] Wybór tekstów źródłowych z historii Polski w latach 1795–1864, oprac. S. Kieniewicz, T. Mencel, W. Rostocki, Warszawa 1956, s. 90–91.

Monika Frenkiel Polski pirat z Karaibów

Jednym z najsłynniejszych piratów Polaków był niejaki Kazimierz Lux, dowódca okrętu „Mosquito”. Człowiek, który od najmłodszych lat nie umiał się powstrzymać przed działaniem – urodzony w 1780 roku już jako 15‑latek nasz Kazik bowiem wstąpił do Legionów Dąbrowskiego. Kiedy w 1803 roku Napoleon wysłał z misją na Santo Domingo generała Charles’a Leclerca, znalazła się tam i brygada Kazimierza. Misja nie była zbyt chlubna, bowiem miała na celu przywrócenie francuskiego zwierzchnictwa nad wyspą, przejętą przez zbuntowanych niewolników. Bunt udało się stłumić, a Kazimierz Lux… zasmakował w piractwie. W 1805 powierzono mu dowództwo nad korsarskim statkiem „Mosquito” i jego 60‑osobową załogą. I umówmy się, Lux miał do tego dryg. Zasłynął licznymi walkami z Brytyjczykami i brawurową ucieczką przed korwetą blokującą jego statek w porcie Vera Cruz. Należy jednak pożegnać się z legendą szlachetnego powstańca walczącego o wolność i równość. Może i tak, ale nie dla wszystkich… O ile bowiem Kazimierz Lux walczył o przywrócenie na mapach świata własnego kraju, o tyle podobne dążenia innych zwalczał z bronią w ręku. […] Nasz rodak zasłynął bowiem z ostrzelania i abordażu amerykańskiego brygu wiozącego broń dla haitańskich czarnoskórych powstańców, którzy zdesperowani ciężkim losem niewolników chcieli pozbyć się francuskich panów. No cóż, m.in. za sprawą naszego rodaka im się nie udało. Broń do nich nie dotarła – kapitan i załoga zdobytego okrętu zostali spuszczeni w szalupach na morze, zaś statek odprowadzono do Hawany, gdzie został sprzedany za 20 000 franków. Zgodnie z prawem korsarskim Lux odprowadzał 10 procent swoich dochodów na rzecz przebywających w niewoli żołnierzy francuskich oraz pewne sumy na rzecz inwalidów wojennych i znajdujących się w potrzebie polskich legionistów. Po wkroczeniu wojsk napoleońskich do Polski Lux rzucił korsarstwo i wrócił do Europy, gdzie służył w armii Księstwa Warszawskiego. W 1812 roku wziął udział w wyprawie na Rosję i służył w Wojsku Polskim Królestwa Kongresowego, w 3. Pułku Strzelców Pieszych. Walczył ofiarnie – dosłużył się Krzyża Wojskowego Polski, Legii Honorowej i orderu Virtuti Militari.  Po opuszczeniu wojska był komisarzem obwodu płockiego i przasnyskiego.

Monika Frenkiel Źródło: Monika Frenkiel, Polski pirat z Karaibów, dostępne online tawernaskipperow.pl.

Wielka ilustrowana encyklopedja powszechna Wydawnictwa Gutenberga

Lux Kazimierz, ur. 4 III 1780, Warszawa, zm. 16 VIII 1846, tamże; wojskowy i podróżnik, żołnierz polski, od 1796 w legjonach, walczył we Włoszech, 1802 brał żywy udział w wyprawie na San Domingo (ob. Haiti); od 1807 w armji Księstwa Warszawskiego, po powrocie do kraju uczestniczył m.in. w bitwie pod Raszynem 1809 i w obronie Modlina 1813; Napisał „Historja legjonów pol” (w rpsie) „Wyspa St. Domingo”, pozostawił opis geogr. Santo Domingo.

Lauda do Małpy Źródło: Wielka ilustrowana encyklopedja powszechna Wydawnictwa Gutenberga, t. 9, Kraków 1930, s. 202–203.

Polski Słownik Biograficzny

Lux Kazimierz (1780‑1846), major, pamiętnikarz. […] L., mając niespełna 16 lat, przekradł się do Legionów Polskich J. H. Dąbrowskiego (od 25 II 1797) i w stopniu starszego sierżanta walczył w składzie I Legii (Rzym, Gaeta, Kapua); uczestniczył w bitwie nad Trebbią i w obronie Ligurii (1799), a po utworzeniu I Legii Włoskiej był ranny w czasie oblężenia Peschiery (1801). Około t. r. sfałszował swój stan służby wpisując wzmiankę o awansie do stopnia podporucznika i udziale w bitwie pod Marengo. Przy nowej reorganizacji (z końcem 1801 r.) wszedł do drugiej półbrygady liniowej polskiej W. Aksamitowskiego. Z początkiem 1803 r. wyjechał na San Domingo ze swą półbrygadą, przeobrażoną w 114 francuską i tu awansował dopiero na podporucznika. Po kapitulacji Cayes w październiku 1803., dostał się do niewoli angielskiej; przebywał na Jamajce, potem na pontonach u wybrzeży południowej Anglii (do 9 IX 1804). Zwolniony, znalazł się w Londynie. […] potem znalazł się L. ponownie na San Domingo, o czym świadczy obszerny rękopis Wyspa Saint‑Domingo pod względem statystycznym według notat porobionych na miejscu 1805 i 1806 roku. […] W połowie lipca [1805 r.] powierzono mu dowództwo 60 żołnierzy na statku korsarskim „Musquito”. wyprawa trwająca pięć miesięcy uwieńczona została sukcesem. Po powrocie należał do składu załogi San Domingo (4 XII 1805‑11 II 1807). Gdy doszły wieści z Europy o wkroczeniu Francuzów do zaboru pruskiego, wniósł prośbę o dymisję, a gdy mu odmówiono, zadowolił się rocznym urlopem chorobowym. Wypłynął na statku holenderskim z Nowego Jorku (6‑31 III) […]. Po powrocie do Europy znalazł się w szeregach Legii Północnej jako podporucznik [...]. W stopniu tym przeszedł do 6 p. piechoty Ks. Warsz. (maj 1808) […]. Po przejściu w stan nieczynny (1840) zamieszkał w Warszawie i w oparciu o robione na gorąco notatki napisał Pamiętnik historyczny Legionów polskich posiłkowych Rzeczypospolitej Cyzalpińskiej od r. 1797 po koniec 1806, który zaginął. Rozwinięciem Pamiętnika, w oparciu o dyskusję z współtowarzyszami broni, zwłaszcza z P.B. Wierzbickim, była Historia Legionów Polskich, ograniczona jednak do Legii Włoskich i San Domingo. […]. Zmarł 16 VIII w warszawie, pochowany na cmentarzu powązkowskim. Pozostawił żonę, E. z Janiszewskich.

Jan Pachoński Źródło: Polski Słownik Biograficzny, t. 18, oprac. J. Pachoński, Wrocław–Warszawa–Kraków 1973, s. 161.