W jakiej formie są użyte czasowniki w wierszu?

Poeta zastosował w całym tekście apostrofę. W kolejnych wersach zwraca się do adresata (osoby sprawującej nad kimś władzę). Używa czasowników w drugiej osobie liczby pojedynczej, mówi do jednostki, ale naprawdę oskarża tych, którzy, mając władzę, powinni stać na czele narodu i bronić go, a nie krzywdzić. Tymczasem nie dostrzegają potrzeb człowieka, niszczą go. Utwór jest swoistym ostrzeżeniem dla rządzących.

Zwróć uwagę, że poeta zamknął swój wiersz w formie regularnego jedenastozgłoskowca. Przypomnij sobie, w jakich utworach jest stosowana ta forma wiersza sylabicznego.

Miłosz zamknął swój utwór w czterech strofach o nierównej liczbie wersów (cztery, cztery, trzy, dwa), które liczą po jedenaście sylab. Jest to forma wiersza sylabicznego, która bywa stosowana w poezji panegirycznej. Budowa wiersza oraz wprowadzenie zwrotu adresatywnego sugerują jego podniosły charakter i odniesienie do utworów o charakterze pochwalnym. Jednak wymowa wiersza, w przeciwieństwie do renesansowych czy barokowych panegiryków, jest prześmiewcza, a nawet – ironiczna. To apel do anonimowego adresata, despoty, tego, „który skrzywdził”. I nie jest to pochwała, a jednoznaczne ostrzeżenie kierowane w stronę decydentów.

Zwróć uwagę na zachowanie rządzących.

W wierszu piętnuje się zachowanie rządzących, którzy otaczają się pochlebcami: „gromadę błaznów koło siebie mając”; osobami niemyślącymi, które są chętne poprzeć każdą decyzję, nawet niesłuszną. Ci, którzy sprawują władzę, czują się bezkarni, nie wahają się świadomie wyrządzić krzywdy zwykłym ludziom.

Przypomnij sobie genezę tekstu.

Kiedy powstał wiersz, Czesław Miłosz przebywał na emigracji, ale analizował sytuację polityczną w Polsce, której mieszkańcy na początku lat 50. doświadczali tragicznych zjawisk i przeżyć związanych ze stalinizmem. Geneza tekstu to historyczny kontekst i rozrachunek z bezkarnością komunistycznych przywódców. Utwór ma również wymowę uniwersalną, ponieważ na całym świecie ludzie doświadczają przemocy aparatu władzy. Wiersz zapisuje się w historii literatury jako tekst ukazujący ponadczasowy problem stosunków władzy i obywatela (zbiorowości).

Pamiętaj o kontekście sytuacyjnym powstania wiersza Miłosza. Zwróć uwagę na sposób przedstawienia poszczególnych postaci na obrazach, towarzyszące im atrybuty, nastrój dzieła.

Przykład: Poeta z wiersza Czesława Miłosza jest poetą walczącym, znającym wartość słowa pisanego i siłę pamięci. Na obrazach odnajdujemy różne wizerunki twórcy. U Gustave’a Moreau jest to poeta natchniony, którego pióro jest prowadzone przez Muzę. Peterlini i Wańkowicz pokazują twórców – Mickiewicza i Dantego – jako poetów zamyślonych, kontemplujących. Obaj zostali utrwaleni w sytuacji wygnańców, co łączy ich z sytuacją, w jakiej był Miłosz, kiedy pisał swój wiersz. Jednak wydaje się, że przesłanie, które niesie z sobą utwór polskiego poety, pozwala szukać podobieństwa w sposobie oddania postaci Homera. Barokowy malarz, nakładając na głowę aojda laurowy wieniec, podkreśla jego wartość. Jeszcze mocniej oddziałują na odbiorcę atrybuty, które towarzyszą starożytnemu poecie – laska, która wskazuje mu drogę (przypuszcza się, że Homer był ślepy), oraz kartka z łacińską inskrypcją, świadczącą o wielkości i sławie Homera.