Sprawdź się
Zaznacz w odpowiednim wierszu cechę reportażu literackiego, literatury pięknej oraz ich wspólną.
| Reportaż literacki | Fikcja □ | Odniesienie do faktów □ | Wymyśleni bohaterowie □ |
| Beletrystyka | Autentyzm □ | Rzeczywistość jest dziełem wyobraźni autora □ | Weryfikowalność faktów □ |
| Reportaż i beletrystyka | Narracja pierwszosobowa □ | Kreacja świata przedstawionego □ | Funkcja estetyczna □ |
Jakie zabiegi językowe i stylistyczne służą uwiarygodnieniu tekstu reporterskiego?
- narracja pierwszoosobowa
- szczegółowe opisy
- stosowanie metafor
- włączanie do reportażu tekstów źródłowych, map, cytatów, fotografii
- niedopowiedzenia
- ironia
Przeczytaj poniższe wypowiedzi reporterów na temat reportażu. Zapisz obok swoją interpretację. Zwróć uwagę na to, w jaki sposób autorzy odnoszą się do kwestii prawdy i fikcji.
| Wypowiedź reportera | Interpretacja |
|---|---|
Reportaż jest mozaiką faktów– Melchior Wańkowicz |
|
Zapomina się bowiem o małych, nieważnych sprawach, ale wielkie wydarzenia zatrzymuje się w pamięci na długo– Ryszard Kapuściński |
|
Reporter jest ograniczony przez życie – jeśli ono dostarczy dobrą historię, reportaż może być ciekawy– Hanna Krall |
|
Literatura faktu to coś, co się zdarzyło, literatura piękna to coś, co mogło się wydarzyć– Krzysztof Kąkolewski |
Co oznacza określenie „reportaż literacki”?
| Prawda | Fałsz | |
| Jest wyrazem poglądów reportera. | □ | □ |
| Korzysta z technik narracyjnych i językowych beletrystyki. | □ | □ |
| Daje reporterowi licencję na kreację, zmyślenie. | □ | □ |
| Przekazuje różne prawdy o świecie za pomocą zmyśleń. | □ | □ |
| Przekazuje prawdę o świecie za pomocą weryfikowalnych faktów w literackiej formie. | □ | □ |
Ryszard Kapuściński rzadko wprowadzał do swoich reportaży informacje dotyczące tzw. kontekstu historycznego, dat, statystyk itp. Jak myślisz, dlaczego? Zapisz swoją odpowiedź poniżej.
Część środowiska dziennikarskiego w Polsce domaga się opracowania kodeksu reportera, w którym jasno przedstawione byłyby reguły pisania reportażu. Zastanów się i podaj przynajmniej trzy zasady, które powinny znaleźć się w takim kodeksie.
Małgorzata Wosińska, etnolożka i psychotraumatolożka, prowadziła badania w Rwandzie, gdzie w ciągu około 100 dni od 6 kwietnia do lipca 1994 zostało zamordowanych od 800 000 do 1 071 000 ludzi. W wywiadzie udzielonym „Tygodnikowi Powszechnemu” podała w wątpliwość wnioski, jakie Wojciech Tochman wysnuł ze swoich spotkań z polskimi misjonarzami obecnymi w Rwandzie w trakcie ludobójstwa. Tochman potraktował księży jak biernych świadków zbrodni, winnych zaniechania, którzy dziś – z niewiadomych powodów – nie chcą opowiadać o tym, co zaszło.
Zapoznaj się z fragmentem wywiadu z Małgorzatą Wosińską dotyczącym reportażu Dzisiaj narysujemy śmierć Wojciecha Tochmana i wyjaśnij, z jakim ryzykiem wiąże się pisanie reportaży na podstawie relacji świadków.
Tajemnice traumy, wywiad z Małgorzatą WosińskąCała sprawa dotyczy szczegółów wydarzeń sprzed wielu lat. Jakie pułapki wiążą się z rekonstrukcją takich faktów? Czy można w ogóle odtworzyć np. kto ile ciał ofiar wtedy pochował? I czy to, w ogóle, ma sens?
Mózg zna wiele mechanizmów obronnych. Nie tylko może czegoś zupełnie nie pamiętać, ale może nawet zmieniać w pamięci przeszłość, pamiętać szczegóły – takie jak zapach, gwiazdy na niebie – lecz nie twarz oprawcy. Pamięć jest bardzo selektywna, to zaś oznacza, że trzeba bardzo długo słuchać świadka, bo nie wiadomo, za którym razem powie ci o sobie prawdę.
Jeden z bohaterów książki nie dał rady grzebać trupów. Przeżywał to bardzo – ale miał też poczucie, iż Wojtkowi trzeba powiedzieć, że je chował. Nawet wtedy kierował nim wstyd. Oto świadectwo kondycji człowieka.
Kategorie, które zaburzają pamięć, to poczucie winy i wstyd. Wstyd, który nagle, nie wiadomo skąd ani jak, ogarnia całe ciało i krzyczy: nie! To nie intencjonalna niechęć do rozmowy, tylko blokada ciała. Wstyd jest sprytny, potrafi się rozejść po wszystkich zakamarkach ciała i duszy. Chcesz powiedzieć – a się nie da.
Masz drgawki, mroczki przed oczami, nie możesz mówić. Czasem człowiek staje się agresywny, co odwraca jego uwagę od wstydu czy poczucia winy, uwalnia emocje. Trzeba więc być czujnym - i ciągle słuchać. I naprawdę nie musisz pytać ludzi o maczety. Twoim zadaniem jest stać po stronie życia i szczęścia świadka. Jeżeli odmawia rozmowy, nie możesz go zmuszać do tego, aby czynił z przeszłości jedyny punkt odniesienia. Gdy rozmawiam z młodymi Rwandyjkami, to gadamy o chłopakach. I nagle któraś mówi: jak ja nienawidzę Hutu, w życiu nie będę mieć chłopaka Hutu... Twoim zdaniem to nie trauma?
Wiem, zaraz powiesz: celem reportażysty nie jest psychoterapia rozmówców. Ale jeżeli pracuje się z osobami straumatyzowanymi, to, chcąc tego lub nie, zawsze odgrywa się rolę terapeuty.
Reporter odpowie: taką rzeczywistość widziałem, a reportaż to gatunek subiektywny.
Wierzę, że są jakieś granice. Trauma jest tak bardzo autogenna... Ludzie lubią czytać takie relacje. Sami mają w sobie pełno lęków, więc zawsze miło jest poczytać o czyichś większych lękach. Ta maczeta z książki stała się w Rwandzie uwalniającym obrazem własnych lęków. Ludzie, z fascynacją patrząc na przemoc, robią wielką krzywdę tym, którzy ją przeżyli.
A pomyśl tylko, jaki potencjał jest w niemówieniu! Takie ciche piękno... Jakim osiągnięciem byłoby opisanie wstydu! Ale nie takiego rozumianego dosłownie, tylko wstydu – ostatniego uczucia, które pojawia się w sytuacji, gdy ciało nie czuje już nic – wstydu za to, że się w ogóle jest. To by dopiero było wyzwanie dla reportera.Źródło: Tajemnice traumy, wywiad z Małgorzatą Wosińską, „Tygodnik Powszechny” , dostępny w internecie: https://www.tygodnikpowszechny.pl/tajemnice-traumy-139524.