Sprawdź się
Ułóż w takiej kolejności herby miast, aby przedstawiały ewolucję narzędzi do orki ziemi.
Dopasuj podpisy do fragmentów miniatury Zwierciadła Saskiego.
- Wycinanie krzaków i rozbiórka domów
- Wizyta osadników u księcia
- Karczunek lasu i budowa domów
- Przyjęcie planu nowej osady
- Spisanie umowy lokacyjnej
- Sprawowanie wymiaru sprawiedliwości
Dopasuj nazwy dokumentów do fragmentów tekstów źródłowych.
Przeto My, Kazimierz, z Bożej łaski król Polski i ziem: krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej, pomorskiej i ruskiej, pan i dziedzic, pragnąc gorąco, tak jak to jest naszym obowiązkiem, aby się rzecz pożyteczna i wszelka pomyślność rodzaju ludzkiego rozszerzała, bacząc na to, co lepsze, i nie wątpiąc, że to duchowieństwu i poddanym królestwa naszego pożytek przyniesie, postanowiliśmy w mieście naszym Krakowie wyznaczyć, obrać, ustanowić i urządzić miejsce, na którym by szkoła powszechna w każdym dozwolonym wydziale kwitnęła, a dla przyszłości na wieczne czasy tym pismem jej istnienie zapewnić chcemy
.
Źródło: Wiek V–XV w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1999, s. 269–272., […] że my, Bolesław, z łaski bożej książę krakowski i sandomierski, wraz z matką naszą Grzymisławą i z małżonką naszą Kunegundą, na tym prawie je osadzamy, na którym i miasto Wrocław założono, ale nie według tamecznej praktyki, lecz według tego, co zgadza się z prawem i formą miasta Magdeburga, tak iżby z wątpliwościami, gdyby powstały, odnoszono się do tamtejszego pisanego prawa
.
Źródło: G. Szczepański, Poznać przeszłość, zrozumieć dziś. Zeszyt ćwiczeń z tekstami źródłowymi, Warszawa 2005, s. 138. , My Władysław, z bożej łaski książę krakowski, sandomierski, łęczycki i kujawski wiadomym czynimy wszystkim, którzy niniejszy list oglądać będą, że starając się o pożytki i korzyści miasta naszego Krakowa, dajemy [prawo] i pozwalamy naszym mieszczanom krakowskim, aby skład wszelkich towarów i rzeczy sprzedażnych w wymienionym mieście posiadali, tak jak najlepiej i najpożyteczniej dla dobra miasta będą [go] mogli ogłosić
.
Źródło: Artykuł […], W. Duch, 2011, dostępny online: Historia.org.pl., My Wacław, z bożej łaski król Czech, książę Krakowa i Sandomierza, margrabia Moraw, treścią niniejszego pisma chcemy uwiadomić wszystkich, że pragnąc każdemu, lecz przede wszystkim czcigodnemu w Chrystusie ojcu, panu biskupowi Pawłowi i kapitule krakowskiej oraz duchownym tak zakonnym, jak świeckim, baronom, rycerzom, mieszkańcom i wszystkim innym naszym wiernym z naszych księstw Krakowa i Sandomierza zachować ich prawa, stanowimy, aby swobodnie mogli korzystać z dawnych swoich i uzasadnionych praw, zwyczajów i przywilejów i cieszyć się nimi
.
Źródło: S. Godek, M. Wilczek-Karczewska, Historia ustroju i prawa w Polsce do 1772/1795. Wybór źródeł, Warszawa 2006, s. 29–30., Akt unii personalnej księcia krakowskiego, Nadanie praw miejskich miastu Kraków
| Fragment tekstów źródłowych | Nazwa dokumentu |
|---|---|
Przeto My, Kazimierz, z Bożej łaski król Polski i ziem: krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej, pomorskiej i ruskiej, pan i dziedzic, pragnąc gorąco, tak jak to jest naszym obowiązkiem, aby się rzecz pożyteczna i wszelka pomyślność rodzaju ludzkiego rozszerzała, bacząc na to, co lepsze, i nie wątpiąc, że to duchowieństwu i poddanym królestwa naszego pożytek przyniesie, postanowiliśmy w mieście naszym Krakowie wyznaczyć, obrać, ustanowić i urządzić miejsce, na którym by szkoła powszechna w każdym dozwolonym wydziale kwitnęła, a dla przyszłości na wieczne czasy tym pismem jej istnienie zapewnić chcemy. Źródło: Wiek V–XV w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1999, s. 269–272. |
|
[…] że my, Bolesław, z łaski bożej książę krakowski i sandomierski, wraz z matką naszą Grzymisławą i z małżonką naszą Kunegundą, na tym prawie je osadzamy, na którym i miasto Wrocław założono, ale nie według tamecznej praktyki, lecz według tego, co zgadza się z prawem i formą miasta Magdeburga, tak iżby z wątpliwościami, gdyby powstały, odnoszono się do tamtejszego pisanego prawa. Źródło: G. Szczepański, Poznać przeszłość, zrozumieć dziś. Zeszyt ćwiczeń z tekstami źródłowymi, Warszawa 2005, s. 138. |
|
My Władysław, z bożej łaski książę krakowski, sandomierski, łęczycki i kujawski wiadomym czynimy wszystkim, którzy niniejszy list oglądać będą, że starając się o pożytki i korzyści miasta naszego Krakowa, dajemy [prawo] i pozwalamy naszym mieszczanom krakowskim, aby skład wszelkich towarów i rzeczy sprzedażnych w wymienionym mieście posiadali, tak jak najlepiej i najpożyteczniej dla dobra miasta będą [go] mogli ogłosić. Źródło: Artykuł […], W. Duch, 2011, dostępny online: Historia.org.pl. |
|
My Wacław, z bożej łaski król Czech, książę Krakowa i Sandomierza, margrabia Moraw, treścią niniejszego pisma chcemy uwiadomić wszystkich, że pragnąc każdemu, lecz przede wszystkim czcigodnemu w Chrystusie ojcu, panu biskupowi Pawłowi i kapitule krakowskiej oraz duchownym tak zakonnym, jak świeckim, baronom, rycerzom, mieszkańcom i wszystkim innym naszym wiernym z naszych księstw Krakowa i Sandomierza zachować ich prawa, stanowimy, aby swobodnie mogli korzystać z dawnych swoich i uzasadnionych praw, zwyczajów i przywilejów i cieszyć się nimi. Źródło: S. Godek, M. Wilczek-Karczewska, Historia ustroju i prawa w Polsce do 1772/1795. Wybór źródeł, Warszawa 2006, s. 29–30. |
Uzasadnij, że schemat przedstawia wieś na prawie niemieckim. W uzasadnieniu podaj dwa argumenty.
Przeczytaj tekst źródłowy, a następnie wykonaj polecenia.
Dokument lokacyjny wsi RadlinWspomniany Marcin zaś, sołtys i jego dziedzice z tytułu lokacji siódmy łan z całym prawem i państwem, jak to my w naszych [posiadłościach] zwykliśmy wykazywać, swobodnie będą posiadali. […] I trzeci denar z każdej sprawy sądzonej. Daliśmy także z całą wolnością i prawem wspomnianemu Marcinowi sołtysowi i jego dziedzicom moc wystawiania młynów, ile tylko będą mogli w owym dziedzictwie; karczmę, jatkę, sadzawkę z wolnością, o jakiej wyżej [była mowa], będą mieć dla siebie i sukna także będą mogli sprzedawać. Dajemy Marcinowi sołtysowi i jego potomstwu moc sądzenia; ucięcia głowy i obcięcia członków co do tych, którzy by zawinili we wsi wspomnianej. Przy tym jeśliby na sołtysa przed nami jakąś sprawa lub skarga była wytoczona, nie inaczej jak wobec innego sołtysa wedle prawa niemieckiego będzie odpowiadał. Chcemy ponadto, z usunięciem wszelkiej przeszkody, ażeby wspomniany Marcin sołtys i jego następcy mieli moc chwytania zajęcy, kuropatw, bażantów, łowienia ryb w wodach wspomnianego dziedzictwa, w którejkolwiek części się znajdą.
Źródło: Dokument lokacyjny wsi Radlin, [w:] Grzegorz Szczepański, Poznać przeszłość, zrozumieć dziś. Zeszyt ćwiczeń z tekstami źródłowymi, Warszawa 2005, s. 137.
Rozstrzygnij, które spośród podanych stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Sołtys Marcin otrzymywał 1/3 zasądzonych pieniężnych kar sądowych. | □ | □ |
| Osadnicy i sołtys otrzymywali jednakowej wielkości działki. | □ | □ |
| Sołtysa mogli sądzić tylko jemu równi, czyli sołtysi z innych wsi. | □ | □ |
| Prawo do polowania przysługiwało sołtysowi na terenie całego księstwa. | □ | □ |
Zapoznaj się z tekstem źródłowym a następnie wykonaj polecenia.
Lokacja Powidza w 1243 r.[…] my, Bolesław, z Bożej łaski książę Polski, podajemy do wiadomości wszystkim, zarówno współczesnym, jak potomnym, którzy zajrzą do tego pisma, że […] zacnemu mężowi Baldwinowi daliśmy do zagospodarowania 56 włók, a; wydzierżawienie ma być oparte na prawie niemieckim. […] Ze względu na tę lokację wspomniany Baldwin ze swoimi prawowitymi następcami posiadać będzie tamże w Powidzu dziedziczne wójtostwo. Mieszkańcom Powidza, których wezwie i osądzi wójt, dajemy również wszechstronną i zupełną wolność na przeciąg osiemnastu lat, począwszy od zbliżającej się uroczystości św. Marcina. Po upływie zaś lat wolności płacić nam będą corocznie od każdej włóki cztery miary pszenicy, cztery żyta, cztery owsa i czwartą część zwyczajowej monety.
Źródło: Lokacja Powidza w 1243 r., [w:] Sławomir Godek, Magdalena Wilczek-Karczewska, Historia ustroju i prawa w Polsce do 1772/1795. Wybór źródeł, Warszawa 2006, s. 288.
Wskaż poprawne dokończenia zdań.
Wolnizna w Powidzu wynosiła…
- 18 lat.
- 56 włók.
- ćwierć grosza.
Mieszkańcy mieli płacić swoje zobowiązania wobec księcia…
- w formie renty naturalnej.
- w formie czynszu.
- w obu tych formach.
Wskaż poprawne dokończenie zdania i uzasadnij swój wybór.
Powidz po 1243 r. był…
- wsią na prawie niemieckim.
- wsią na prawie polskim.
- miastem na prawie niemieckim.
Zapoznaj się z drzewem genealogicznym i wykonaj polecenia.
W kolumnie wpisz imiona i przydomki władców, którzy wydali poniższe dokumenty.
| Fragment tekstów źródłowych | Władca |
|---|---|
Dokument A: […] Przeto My, Kazimierz, z Bożej łaski król Polski i ziem: krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej, pomorskiej i ruskiej, pan i dziedzic, pragnąc gorąco, tak jak to jest naszym obowiązkiem, aby się rzecz pożyteczna i wszelka pomyślność rodzaju ludzkiego rozszerzała, bacząc na to, co lepsze, i nie wątpiąc, że to duchowieństwu i poddanym królestwa naszego pożytek przyniesie, postanowiliśmy w mieście naszym Krakowie wyznaczyć, obrać, ustanowić i urządzić miejsce, na którym by szkoła powszechna w każdym dozwolonym wydziale kwitnęła, a dla przyszłości na wieczne czasy tym pismem jej istnienie zapewnić chcemy. Źródło:Wiek V–XV w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1999, s. 269–272. |
|
Dokument B: W imię pana naszego Jezusa Chrystusa. Amen.. Żródło:Wiek V–XV w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 228. |
|
Dokumet C: My Władysław, z bożej łaski książę krakowski, sandomierski, łęczycki i kujawski wiadomym czynimy wszystkim, którzy niniejszy list oglądać będą, że starając się o pożytki i korzyści miasta naszego Krakowa, dajemy [prawo] i pozwalamy naszym mieszczanom krakowskim, aby skład wszelkich towarów i rzeczy sprzedażnych w wymienionym mieście posiadali, tak jak najlepiej i najpożyteczniej dla dobra miasta będą [go] mogli ogłosić. Źródło: Artykuł […], W. Duch, 2011, dostępny online: Historia.org.pl. |
|
Dokument D: Przeto my, Bolesław, z Bożej łaski książę Polski, podajemy do wiadomości wszystkim […], z naszej szczególnej łaski i za zbawienną radą naszych baronów w Powidzu, naszej dziedzicznej posiadłości pospolicie tak nazywanej, zacnemu mężowi Baldwinowi daliśmy do zagospodarowania 56 włók […] – Działo się to w Gnieźnie nazajutrz po [uroczystości] Świętej Trójcy w obecności następujących świadków: pana Gotpolda, naszego kanclerza, Szymona, podczaszego kaliskiego, Mirosława, kasztelana z Wilkowyi, Beniamina, podkomorzego kaliskiego, pana Hartunga, pana Mirostiusa [?], naszego kapelana, w roku Pańskim 1243. Przygotował własnoręcznie Konrad, pisarz naszego dworu. S. Godek, M. Wilczek-Karczewska, Historia ustroju i prawa w Polsce do 1772/1795. Wybór źródeł, Warszawa 2006, s. 288. |
Wskaż dokument, który powstał najpóźniej, po zakończeniu rozbicia dzielnicowego na ziemiach polskich.
- dokument A
- dokument B
- dokument C
- dokument D
Zapoznaj się z planami miast i wykonaj polecenie.
Plan A:
Plan B:
Plan C:
Plan D:
Zaznacz w tabeli, które z powyższych planów przedstawiają miasta lokowane na prawie magdeburskim, a które – na prawie lubeckim.
| Miasto | Plan A | Plan B | Plan C | Plan D |
| Miasto lokowane na prawie magdeburskim | □ | □ | □ | □ |
| Miasto lokowane na prawie lubeckim | □ | □ | □ | □ |