1
Pokaż ćwiczenia:
ROglkj2nxcWlr1
Ćwiczenie 1
Zaznacz poprawną odpowiedź. Stanisław Staszic był zwolennikiem: Możliwe odpowiedzi: 1. absolutyzmu., 2. monarchizmu., 3. republikanizmu., 4. autorytaryzmu., 5. totalitaryzmu., 6. despotyzmu.
11
Ćwiczenie 2

Wyjaśnij, na czym polegał paradoks w sposobie postrzegania szlachty przez Stanisława Staszica.

R1aMBkCZJS0oU
(Uzupełnij).
11
Ćwiczenie 3

Opisz zmiany w podejściu do kategorii narodu od czasów renesansu do oświecenia, odnosząc się do konkretnych tekstów kultury.

RvtzEDmvSy0Ee
(Uzupełnij).
11
Ćwiczenie 4

Zapoznaj się z fragmentem Przestróg dla Polski Stanisława Staszica. Określ tezę autora oraz wymień argumenty, które przytacza, aby przekonać szlachtę do programu reform.

Stanisław Staszic Pisma i wypowiedzi pedagogiczne

Przestrogi dla Polski (fragment)

Bo myślałem, że naród pod despotyzmem nie jest zawsze zgubiony; on istnie, tylko jest przyciśnionym do czasu. Przeciwnie: naród z nierządem feudalnym, czyli z szlacheckim, dzisiaj żadnym sposobem utrzymać się nie może. Musi być dzielonym albo zginąć: bo od takiego nieurządu do Rzeczypospolitej porządnej despotyzm jest śrzednią drogą. Bo jeszcze nadto mamy uprzedzenia, jeszcze szlachta nie dosyć oświecona, aby bez zaguby narodu ten krok ominąć umiała. [...] Przezacny stanie szlachecki! Nie możesz inaczej powiedzieć, jak przyznać, że nie mieścisz w sobie wszystkich Polaków, tylko jedną cząstkę, że nie jesteś całym narodem polskim, tylko jednym stanem jego, stanem obrończym, stanem rycerstwa. [...] To odtąd być hasłem publicznych obrad powinno: szlachta są jednym stanem, nie całym narodem, stan szlachecki jest częścią Polaków. Część utrzymywać się nie może, gdy całe ciało niszczeje. Gdzie naród ocaleje, tam utrzyma się stan. Gdzie naród upadnie, tam stan zniszczeć musi [...]. Ratuj się szlachto! Nie potrzeba, abyś traciła twoje swobody i wolność, ale potrzeba, abyś twoje prawa upowszechniła, abyś powiększyła liczbę obywateli swobodnych i wolnych. Nie uratujesz się konstytucją cząstkową, czyli, że tak rzekę, połataną. Ale uratujesz się konstytucją zupełnie nową i cały naród polski obejmującą. Jest to epoka, gdzie Polska zupełnej popaść odmianie powinna. Już blisko dwóch lat radzimy… Rozpoczęliśmy… Ale jeszcześmy nie pokończyli ani jednej z tych głównych ustaw, które tylko mogą nasz kraj postawić na drodze pewnej, ugruntować narodu trwałość i wzrost.

cw4 Źródło: Stanisław Staszic, Pisma i wypowiedzi pedagogiczne, oprac. T. Nowacki, Wrocław 1956, s. 52.
RyF08MYJ7BO7B
Teza:. (Uzupełnij). Argumenty:. (Uzupełnij).
R1DhnClstncUt2
Ćwiczenie 5
Zaznacz poprawną odpowiedź. We fragmencie Przestróg dla Polski Stanisława Staszica dominuje funkcja: Możliwe odpowiedzi: 1. ekspresywna., 2. informatywna., 3. impresywna., 4. poetycka.
RfW2oCFpzzXk62
Ćwiczenie 6
Zaznacz chwyty retoryczne wykorzystane przez Stanisława Staszica we fragmencie Przestróg dla Polski i mające oddziaływać na odbiorców. Możliwe odpowiedzi: 1. zdania wykrzyknikowe, 2. pytania retoryczne, 3. argumentum ad populum, 4. argumentum ad personam, 5. argumentum ad vanitatem, 6. apostrofy, 7. nagromadzenie czasowników, 8. porównania homeryckie, 9. antytezy, 10. słownictwo nacechowane emocjonalnie
21
Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z fragmentami tekstów publicystycznych Stanisława Staszica. Wymień wartości cenione przez autora.

Stanisław Staszic Pisma i wypowiedzi pedagogiczne

Przestrogi dla Polski [fragment]
Gdzie rolnictwo doskonałe, rozległy kraj staje się jakoby jednym miastem. [...] Pola, napełnione obfitymi żniwy, zdają się być publicznym placem, obładowanym zdobytymi na naturze bogatymi plony. [...] Rolnictwo mnoży i łączy ludzi. [...] Rolnictwo jest to źródło bogactwa, życia i wolności. [...] Rolnik jest karmicielem towarzystwa, każdy inny człowiek wyjadaczem. [...] Wszystkie inne stany bez rolnika niszczeć muszą. Każdy, kto żyje w towarzystwie, a nie jest rolnikiem, rolnikowi życie winien.

cw7 Źródło: Stanisław Staszic, Pisma i wypowiedzi pedagogiczne, oprac. T. Nowacki, Wrocław 1956, s. 121.
Stanisław Staszic Pisma i wypowiedzi pedagogiczne

Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego [fragment]
Ten człowiek, który [...] jedynie podług własnej woli życiem i majątkiem innych ludzi zarządza, jest tyranem. Ten, kto tak czynić i żyć przymuszony, jak się komu innemu podoba, jest niewolnikiem. [...] A tylko ten, kto być musi posłuszny prawu, to jest woli powszechnej, której cząstką bywa wola jego, żyje wolnym człowiekiem. [...] Człowiek względem drugiego człowieka ani samowładcą, ani niewolnikiem być nie powinien. Każdy obywatel [...] ma prawo domagać się względem każdego drugiego obywatela wolności.

cw7b Źródło: Stanisław Staszic, Pisma i wypowiedzi pedagogiczne, oprac. T. Nowacki, Wrocław 1956, s. 69.
R1VSgNxxB2u4b
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Zapoznaj się z fragmentem Przestróg dla Polski i określ funkcje zastosowanych środków retorycznych i stylistycznych.

Stanisław Staszic Pisma i wypowiedzi pedagogiczne

Przestrogi dla Polski [fragment]
Pańszczyzna [...] jeszcze nosi inne barbarzyństwa znaki: utrzymuje niechęć w człowieku do pracy [...]. Człowiek pańszczyznę odrabiający tylko na to swoję uwagę obraca, [...] jakby w pracowaniu oszukać dozorcę. [...] Pańszczyzna tak jest dzikiej natury, że ani pańszczyzna z sprawiedliwością, ani sprawiedliwość z pańszczyzną zgodzić i cierpieć się nie mogą. [...] Trzeba, aby w kraju pierwej rolnictwo stanęło w pewnym stopniu, dopiero miasta powstać mogą; nawzajem trzeba, aby miasta były do pewnego stopnia zaludnione, handlowne i bogate – dopiero rolnictwo doskonalić [się] może. [...] Miasta powstaną, zaludnią się, przysposobią rolnikowi sprzedaż, napełnią kraj rękodziełami i rzemiosły, zakrzewią handel, sprowadzą masę pieniędzy, ułatwią Rzeczypospolitej miliony podatków i wojsko, kiedy będą miały bezpieczeństwo, sprawiedliwość i wolność.

cw8 Źródło: Stanisław Staszic, Pisma i wypowiedzi pedagogiczne, oprac. T. Nowacki, Wrocław 1956, s. 124.
RTpdB11lSsQso
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 9

Sformułuj dwa argumenty dowodzące, że teksty Stanisława Staszica należą do publicystyki.

R1KC36KHrKAIN
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
31
Ćwiczenie 10

Przypomnij sobie postulaty dotyczące koniecznych reform w Rzeczypospolitej wysuwane przez Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Porównaj je z myślą Stanisława Staszica.

R1YKnYV9e752E
Andrzej Frycz Modrzewski. Państwo:. (Uzupełnij). Edukacja:. (Uzupełnij). Władza królewska:. (Uzupełnij). Stanisław Staszic. Państwo:. (Uzupełnij). Edukacja:. (Uzupełnij). Władza królewska:. (Uzupełnij).
Praca domowa

Stanisław Staszic był przeciwnikiem nauczania w szkole przedmiotów teoretycznych, chciał wyeliminować sztuki piękne z edukacji. Napisz, czy zgadzasz się z tym oświeceniowym postulatem. Uzasadnij swoje zdanie, formułując dwa argumenty.

R109FigP7xIOw
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.