Tomasz Morus Utopia

Drugiego rodzaju rozkosz zmysłowa polega zdaniem Utopian na niczym nie zamąconym i jednakowym zawsze stanie naszego ciała, to znaczy na zdrowiu wolnym od wszelkich niedomagań. Ono rzeczywiście cieszy człowieka samo przez się, jeśli mu nie dokucza żadna inna przykrość, chociażby z zewnątrz żaden przedmiot nie działał przyjemnie na jego zmysły. Wprawdzie tego rodzaju zadowolenie nie występuje wyraźnie i nie podpada pod zmysły tak jak wtedy, gdy upajamy się rozkoszą jedzenia i picia, mimo to jednak wielu uważa je za największą przyjemność, prawie wszyscy zaś Utopianie oświadczają, że ono ma wielkie znaczenie jako podstawa i zasadniczy warunek wszelkich radości.

C15 Źródło: Tomasz Morus, Utopia, tłum. K. Abgarowicz, Warszawa 1954, s. 145.

Tomasz Morus Utopia

Lecz jeśliby ktoś samowolnie, bez listu od księcia, przekroczył granicę swej prowincji i został przychwytany, naraża się na haniebne skutki: odprowadzony jako zbieg otrzymuje surową karę, a w razie ponownego wykroczenia traci wolność.
Jeśliby komuś przyszła ochota zrobić wycieczkę na pola, okalające miasto, wolno mu to uczynić za zgodą swego ojca rodziny oraz swej żony. 
Jednak do jakiejkolwiek wioski przyjdzie, nie prędzej dadzą mu jeść, aż wykona tyle pracy, ile mają tam zwyczaj wykonywać przed południem lub po południu. Pod tym warunkiem wolno każdemu wyjść z miasta na przyległe pola; będzie bowiem tak samo pożyteczny, jak gdyby pozostał w mieście.
Widzicie więc, że w Utopii pod żadnym pozorem nie wolno oddawać się próżniactwu i lenistwu. Nie ma tam ani jednej winiarni czy piwiarni, ani domu rozpusty, nie ma żadnej sposobności do zepsucia, żadnych brudnych nor ani tajemnych schadzek. Ciągły dozór publiczny zmusza wszystkich bądź do ustalonej zwyczajem pracy, bądź do przyzwoitej rozrywki. W ślad za takimi obyczajami całego społeczeństwa musi iść dostatek, a ponieważ z tego dobrobytu korzystają wszyscy równomiernie, przeto w Utopii nie wiedzą, co to jest biedny lub żebrak.

C16 Źródło: Tomasz Morus, Utopia, tłum. K. Abgarowicz, Warszawa 1954, s. 132.

Tomasz Morus Utopia

Lecz wspomniany zwyczaj nie jest jedynym powodem przynaglającym ludzi do kradzieży. Jest jeszcze inna przyczyna, która dotyczy wyłącznie waszej wyspy. (…) Niezliczone stada owiec, które pasą się dzisiaj w całej Anglii. Powiadają, że te stworzenia, gdzie indziej tak łagodne i zadowolone ze skromnego pożywienia, zaczynają być teraz u was tak żarłoczne i niesforne, że już nawet ludzi pożerają, pola, domy, miasta pustoszą. Albowiem gdziekolwiek w waszym królestwie owce dają delikatniejszą, a więc i droższą wełnę, tam zaraz spieszą wielmoże i szlachta, a nawet ten i ów opat, człowiek świątobliwy; wszyscy oni nie są zadowoleni z tych dochodów i plonów rocznych, jakie przynosiły ich przodkom posiadłości ziemskie; mało im, że mimo próżnowania żyją w dostatkach, że zamiast państwu przysparzać korzyści, są dla niego ciężarem; nie pozostawiają więc ani kawałka ziemi pod uprawę zbóż, lecz wszystko zamieniają na pastwiska, burzą domy i miasteczka, zachowują jedynie kościoły — na stajnie dla owiec; jak gdyby za mało jeszcze ziemi zajmowały u was parki i zwierzyńce, zagarniają ci zacni mężowie wszelkie osiedla i wszelkie uprawne pola, tworząc pustkowia. Aby więc jeden nienasycony marnotrawca, zakała ojczyzny, mógł w jednym zasięgu ogrodzić sobie płotem kilka tysięcy morgów, wypędza się dzierżawców, przy pomocy oszustwa lub gwałtu pozbawia się wieśniaków nawet ich ojcowizny, innych przez dokuczanie zmusza się do sprzedawania gospodarstw. Tak czy inaczej idą na wędrówkę ci biedacy, mężczyźni i kobiety, mężowie i żony, sieroty i wdowy, rodzice z małymi dziećmi, rodziny raczej liczne niż bogate, gdyż w gospodarstwie wiejskim trzeba dużo rąk do pracy; opuszczają więc znane i sercu drogie ogniska domowe i nie wiedzą, dokąd mają się udać. Wyrzuceni ze swych mieszkań muszą sprzedawać za bezcen wszystkie swoje sprzęty domowe, i tak nieprzedstawiające większej wartości, choćby mogły poczekać na kupca i uzyskać wyższą cenę.

C17 Źródło: Tomasz Morus, Utopia, tłum. K. Abgarowicz, Warszawa 1954, s. 89.

Adam Zagajewski Filozofowie

Przestańcie nas oszukiwać filozofowie
praca nie jest radością człowiek nie jest najwyższym celem
praca jest potem śmiertelnym Boże kiedy wracam do domu
chciałabym spać lecz sen jest tylko pasem transmisyjnym
który podaje mnie następnemu dniu a słońce to fałszywa
moneta rano rozdziera moje powieki zrośnięte jak przed
narodzinami moje ręce to dwoje gastarbeiterów i nawet
łzy nie należą do mnie biorą udział w życiu publicznym
jak mówcy ze spierzchniętymi wargami i sercem które
zrosło się z mózgiem
Praca nie jest radością lecz bólem nieuleczalnym
jak choroba otwartego sumienia jak nowe osiedla
przez które w wysokich skórzanych butach
przechodzi obywatel wiatr

C18 Źródło: Adam Zagajewski, Filozofowie, [w:] tegoż, Wiersze wybrane, Kraków 2010, s. 42.

Stanisław Grochowiak Do S...

Bunt nie przemija, bunt się ustatecznia;
Jest teraz w locie: dojrzałym, dokolnym,
Jakim kołują doświadczone orły.

Bunt się uskrzydla tak - jak udorzecznia.

Bo wpierw to było jakby piaskiem w oczy,
Turniejem chłopców na słonecznej plaży;
A teraz ciężki; teraz więcej waży.

Bunt się uskrzydla tak - jak w kamień toczy.

I pomyśl: czułość, ta świetlista kula,
Teraz dopiero w mym pobliżu płonie,
Luzując szczęki, łagodząc me dłonie.

Bunt się uskrzydla tak - jak się uczula.

C19 Źródło: Stanisław Grochowiak, Do S..., [w:] tegoż, Wiersze wybrane, Warszawa 1978, s. 197.