Sprawdź się
Połącz każdą funkcję prawa karnego z właściwym opisem.
kara jest odpłatą społeczeństwa za zbrodnię, kara wymierzona sprawcy powinna obejmować również jakąś formę zadośćuczynienia dla jego ofiary, precyzyjne uregulowanie czynów zabronionych chroni jednostkę przed nadużywaniem władzy przez państwo, zakazy służą ochronie ważnych dla społeczeństwa wartości, groźba kary zniechęca innych do popełniania czynów zabronionych
| funkcja ochronna | |
| funkcja sprawiedliwościowa | |
| funkcja gwarancyjna | |
| funkcja kompensacyjna | |
| funkcja prewencyjna |
Czyny zabronione w przepisach dotyczą w myśl zasady 1. humanitaryzmu, 2. społecznej szkodliwości, 3. równowagi, 4. odpowiedzialności za czyn, 5. praworządności, 6. sprawiedliwości, 7. nieretroaktywności zachowań, które w istotny sposób naruszają społecznie chronione wartości. Zastosowana kara nie powinna jednak być niepotrzebnie dolegliwa – mówi o tym zasada 1. humanitaryzmu, 2. społecznej szkodliwości, 3. równowagi, 4. odpowiedzialności za czyn, 5. praworządności, 6. sprawiedliwości, 7. nieretroaktywności.
Uzupełnij tekst właściwymi fragmentami, korzystając z podanych niżej propozycji.
sprawiedliwości, nieretroaktywności, równowagi, społecznej szkodliwości, praworządności, odpowiedzialności za czyn, humanitaryzmu
Zasada .................................................... oznacza, że karę poniesie ten, którego świadome działanie niezgodne było z obowiązującym prawem. Zgodnie z zasadą .................................................... działanie takie musi być wyraźnie określone w przepisach, a zgodnie z zasadą .................................................... nie można takim przepisom nadawać mocy wstecznie obowiązującej.
Czyny zabronione w przepisach dotyczą w myśl zasady .................................................... zachowań, które w istotny sposób naruszają społecznie chronione wartości. Zastosowana kara nie powinna jednak być niepotrzebnie dolegliwa – mówi o tym zasada .....................................................
Cesare Beccaria (1738 – 1794); włoski prawnik i pisarz polityczny. Zasłynął dziełem O przestępstwach i karach, w którym przedstawiał swoje poglądy w nurcie humanitaryzmu prawniczego. Krytykował prawo epoki feudalnej, opowiadał się za oświeceniowymi ideami równości wszystkich wobec prawa. Żądał reformy prawa karnego, postulując proporcjonalność kary do wagi przestępstwa. Sprzeciwiał się paleniu na stosie rzekomych czarownic.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
O przestępstwach i karachInteres ogólny wymaga nie tylko tego, aby przestępstw nie popełniano, ale również i tego, aby coraz rzadsze były przestępstwa najbardziej szkodliwe dla społeczeństwa. Z tego względu przeszkody powstrzymujące ludzi od popełniania przestępstw powinny być tym większe, im bardziej przestępstwa sprzeczne są z dobrem publicznym i im silniejsze są pobudki, które skłaniają do popełniania przestępstw (…).
Uznając konieczność zespolenia ludzi oraz istnienia umów, które nieodzownie wynikają z samej przeciwstawności interesów prywatnych, można stworzyć drabinę naruszeń godzących w panujący porządek. Na pierwszym miejscu tej drabiny znajdą się te naruszenia, które od razu burzą wspólnotę, a na ostatnim jej stopniu – możliwie najmniejsze uchybienia, popełniane na szkodę poszczególnych członków wspólnoty. Pomiędzy tymi krańcowymi działaniami mieszczą się wszystkie czyny sprzeczne z dobrem publicznym, które zowią się przestępstwami. Wszystkie one stanowią kolejne niedostrzegalne stopnie drabiny, poczynając od działań najcięższych aż do najlżejszych.Źródło: Cesare Beccaria, O przestępstwach i karach, tłum. Emil Stanisław Rappaport, Łódź 2014, s. 68–71.
Zaznacz, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Zgodnie z opinią wyrażoną w tekście kary powinny być współmierne do popełnionych przestępstw. | □ | □ |
| W ocenie autora tekstu większą karą powinny być zagrożone przestępstwa, które szkodzą poszczególnym jednostkom, niż te, wskutek których cierpi wspólnota jako całość. | □ | □ |
| Określając, jakie czyny zasługują na miano przestępstw, autor tekstu kieruje się ochronną funkcją prawa karnego. | □ | □ |
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
O przestępstwach i karachKażda kara niewynikająca z bezwzględnej konieczności jest (…) tyrańska. Tę zasadę wyrazić można w sposób jeszcze ogólniejszy: każdy przejaw władzy człowieka nad człowiekiem niewynikający z bezwzględnej konieczności jest aktem tyranii. Oto więc na czym oparte jest prawo suwerena do karania za przestępstwa: na konieczności bronienia depozytu dobra ogólnego przed zamachami ze strony poszczególnych osób. A kary są tym bardziej sprawiedliwe, im bardziej uświęcone i nietykalne jest bezpieczeństwo, im więcej wolności zapewnia suweren poddanym.
Źródło: Cesare Beccaria, O przestępstwach i karach, tłum. Emil Stanisław Rappaport, Łódź 2014, s. 56–57.
Materiał źródłowy do ćwiczeń 5 i 6.
O przestępstwach i karachZ prostego rozważenia prawd dotychczas przedstawionych wynika w sposób oczywisty, że celem kar nie jest ani torturowanie, ani męczenie wrażliwej istoty, ani też uczynienie nieistniejącym przestępstwa, które zostało już popełnione. Czyż może ciało polityczne, które nie tylko samo dalekie jest od kierowania się namiętnościami, lecz jest opanowanym moderatorem namiętności osób prywatnych, czyż może ono, powtarzam, udzielać ochrony takiemu nieużytecznemu okrucieństwu, narzędziu szaleństwa i fanatyzmu lub oznak słabości tyranów? Czyż mogą jęki nieszczęśliwca uczynić niebyłym to, co się już stało w przeszłości? Cel kary sprowadza się więc do tego, aby przeszkodzić winnemu w wyrządzaniu nowych szkód współobywatelom oraz aby powstrzymać innych od wyrządzania szkód tego samego rodzaju. Z tych względów należy dobierać tylko takie kary i takie metody ich stosowania, które – przy zachowaniu propozycji do popełnionego przestępstwa – wywierały najskuteczniejsze i najbardziej trwałe na dusze ludzkie wrażenie, a zarazem najmniej udręczały ciało przestępcy.
Źródło: Cesare Beccaria, O przestępstwach i karach, tłum. Emil Stanisław Rappaport, Łódź 2014, s. 88.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
O przestępstwach i karachIm szybsza będzie kara, im bliższa chwili popełnienia przestępstwa, tym będzie ona sprawiedliwsza i użyteczniejsza. Twierdzę, że sprawiedliwsza będzie dlatego, iż oszczędzi skazanemu zbędnych i gwałtownych męczarni niepewności, które wzrastają w zależności od siły wyobraźni i poczucia własnej niemocy. Sprawiedliwsza będzie również dlatego, że pozbawienie wolności, będąc karą, nie powinno poprzedzać wyroku, chyba że wymaga tego konieczność. A więc uwięzienie jest tylko zwykłym zatrzymaniem obywatela do czasu uznania go za winnego; zatrzymanie to jednak, będąc z istoty swej karą, powinno trwać jak najkrócej i być jak najmniej surowe (…). Uwięzienie powinno być surowe o tyle tylko, o ile jest ono konieczne do przeszkodzenia ucieczce lub ukryciu dowodów przestępstwa. Samo postępowanie należy prowadzić w czasie możliwie jak najkrótszym.
Źródło: Cesare Beccaria, O przestępstwach i karach, tłum. Emil Stanisław Rappaport, Łódź 2014, s. 117–118.
Zapoznaj się z tekstami, a następnie wykonaj ćwiczenie.
O przestępstwach i karachJednym z najistotniejszych środków powstrzymujących od popełniania przestępstwa jest nie okrucieństwo kar, lecz nieuchronność tych kar, a w konsekwencji – czujność władz i ta surowość nieugiętego sędziego, która tylko wtedy stanie się pożyteczną cnotą, gdy towarzyszyć jej będzie łagodność ustawodawstwa. Pewność ukarania, choćby umiarkowanego, zrobi zawsze większe wrażenie niż strach przed inną, surowszą karą, z którym jednak łączy się nadzieja na bezkarność. Z tych względów zło nawet najmniejsze, ale pewne, zawsze przestrasza umysły ludzkie, nadzieja zaś, ten dar niebios, który często wszystko zastępuje, zawsze oddala myśl o karach bardziej okrutnych, zwłaszcza wtedy, gdy umacnia ją bezkarność, wywoływana często chciwością i słabością. Samo okrucieństwo staje się odwagą, by go uniknąć, że dla uniknięcia kary za jedno przestępstwo popełnia się wiele innych przestępstw. W tych czasach i w tych krajach, gdzie panowały najokrutniejsze kary, popełniano również najbardziej krwawe i nieludzkie czyny, gdyż ten sam duch zdziczenia, który wodził ręką ustawodawcy, kierował również ręką ojcobójcy i zbira. Na tronie duch ten dyktował twarde prawa okrutnym, lecz posłusznym niewolnikom, a w cieniu życia prywatnego pobudzał do tępienia tyranów, aby na ich miejsce stwarzać nowych.
Źródło: Cesare Beccaria, O przestępstwach i karach, tłum. Emil Stanisław Rappaport, Łódź 2014, s. 138–141.
Bodnar o podwyższaniu kar: Ważna nieuchronność kary, a nie jej wysokośćRządowy projekt nowelizacji Kodeksu karnego oraz niektórych innych ustaw przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości przewiduje podniesienie górnej granicy kary terminowego pozbawienia wolności do 30 lat, wydłużenie okresu przedawnienia zbrodni zabójstwa z 30 do 40 lat oraz zaostrzenie kar za przestępstwa o charakterze seksualnym wobec dzieci. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, „zasadniczym założeniem, które legło u podstaw prac nad projektem zmian Kodeksu karnego, była potrzeba wzmocnienia ochrony prawnokarnej w zakresie czynów godzących w tak fundamentalne dobra prawne jak życie i zdrowie człowieka, wolność seksualna czy własność” (…). Na pytanie, czy wysoka kara wpływa na zmniejszenie się liczby przestępstw, Rzecznik Praw Obywatelskich odpowiedział: (…) „Mamy obszar życia, gdzie prokuratura nie działa sprawnie; sprawcy popełniają różne przestępstwa, czyny zabronione, a nie grozi im z tego tytułu kara” – powiedział Bodnar. Według niego, nad tym powinniśmy się zastanowić, a nie nad „ładnie brzmiącym: podwyższymy kary za różne przestępstwa”.
Źródło: Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska, Bodnar o podwyższaniu kar: Ważna nieuchronność kary, a nie jej wysokość, 27.01.2019 r., dostępny w internecie: prawo.pl [dostęp 26.05.2021 r.].