Pamiętaj, że zniekształcający wpływ Formy może być w wypowiedziach bohaterów wyrażany bezpośrednio lub tylko sugerowany. Sprawdź, czy wynotowałeś / wynotowałaś cytaty, w których mowa jest o stawaniu się jakimś lub zachowaniu się w jakiś sposób w relacji do innych; zwróć także uwagę na cytaty, w których Henryk komentuje swoją sytuację.

OJCIEC (w najwyższym strachu)
Hendryk, odezwij się, ale na miłosierdzie Boże, żebyś mondrze się odezwał... Żebyś mondrze się odezwał! Milczyyy świnie, już wy zobaczycie, jak się odezwie syn mój... on wam uprzytomni, gdzie znajdujecie się i przed kim, on was nauczy. Odezwij się, Hendryk, ale mondrze, mondrze odezwij się... bo jak nie to... zbłaźnimy się.

DOSTOJNIK‑ZDRAJCA
On głupio się odezwie, bo głupio wygląda.

HENRYK (zamyślony)
Głupi jestem
A jednak mądrze mam mówić...

HENRYK
Nędzne moje słowa
Ale one echem się odbijają od was i rosną Waszą powagą – powagą nie tego
Kto mówi, a tego kto słucha.

HENRYK
Głupio mówię
Ale wy mądrze mnie słuchacie, i dlatego
Mądry się staję.

HENRYK
I ty, i ona mnie kochacie... ale to wtedy gdy jesteście każde z osobna! Ale oboje... ale oboje razem... We dwoje jesteście zgoła czymś innym niż każde z osobna!

HENRYK
[…] A teraz wszyscy nieustannie was łączą i ja was łączę... w myślach, naturalnie... i coraz ściślej jesteście złączeni! […]

HENRYK
Jestem? Zaczynam wątpić, czy ja w ogóle jestem. Wydawałoby się, że to ja czuję, ja myślę, ja decyduję... ale naprawdę nic nie rozstrzyga się we mnie, a wszystko rozstrzyga się między... między nami... Między nami wytwarzają się siły, czary, natchnienia i bóstwa, które miotają nami jak słomką... A my zataczamy się...

HENRYK
Patrz na przykład, co mnie się zdarzyło. On jakoś was złączył, was spiętrzył, was pomnożył jedno przez drugie – czy też dołączył ciebie do niej, a ją do ciebie – i wytworzył z was coś co mnie podnieca... co mnie upaja tak dalece, że ja (z groźbą) nie spocznę, póki z nią nie wezmę ślubu.

HENRYK
[…] My tylko łącząc się pomiędzy sobą, wciąż w nowe układamy się kształty […]

[…] ludzie, łącząc się między sobą, narzucają sobie nawzajem taki czy inny sposób bycia, mówienia, działania… i każdy zniekształca innych, będąc zarazem przez nich zniekształcony.

Zastanów się, jakie znaczenia wynikają z antonimicznego zestawienia „sztuczności” z „naturalnością”. Wnioski potraktuj jako trop w poszukiwaniach kolejnych opozycji. Z cytatów wypisz te określenia, jakimi Henryk charakteryzuje swoją sytuację. Następnie rozważ ich związek ze „sztucznością” lub „naturalnością” i uporządkuj je w tabeli, dokonując selekcji odpowiednio do rozpoznanych związków.

Przykładowe pary: mądrze – głupio; przemawiać – milczeć; odpowiedzialność – niewinność.

Zastanów się, jakie właściwości stylu wypowiedzi Henryka powodują, że różni się ona od stylu zwyczajnej, codziennej komunikacji.

Wykrzyknienie – teatralizacja wypowiedzi; wyliczenie – intensyfikacja wypowiedzi, podkreślenie; składnia – przestawiony szyk zdania wzmaga nienaturalność, potęguje teatralizację.

Pamiętaj, że istotą groteski jest współistnienie przeciwieństw. Wykorzystaj rozpoznane antynomie. Sprawdź, czy Twoja analiza uwzględnia liczne sprzeczności, które rozpoznaje Henryk, rozważając swoją sytuację. Postaraj się sformułować wnioski wyprowadzone z każdej z tych opozycji i uogólnij je następnie w podsumowującej konkluzji.

W wypowiedzi Henryka pojawiają się wprost odwołania do dwóch biegunów, pomiędzy którymi się waha. Bohater powołuje się na odpowiedzialność i jej brak, prawdę i fałsz. Mówi, że wie, że w rzeczywistości nie jest królem, a jednak tak się czuje; wie, że to, co się dzieje, jest niepoważne, a jednak bierze to poważnie. Wydźwięk wypowiedzi jest groteskowy, nakładają się na siebie bowiem liczne sprzeczności, a bohater jest między nimi rozdarty, a może raczej – one w nim współwystępują.

Zwróć uwagę na wszelkie przejawy ambiwalencji, które ujawniają się w doświadczeniu interpersonalnym bohaterów. Zastanów się, z czego wynikają i w jaki sposób wpływają na świadomość i zachowanie postaci.

W ujęciu Gombrowiczowskim Forma ma zniekształcający wpływ na człowieka w relacjach z innymi. Nie jest możliwym bycie autentycznym w stosunkach międzyludzkich, nakładają one bowiem ograniczenia, które sprawiają, że jesteśmy wciąż rozdarci między różnymi postawami. W wypadku Ślubu jest to rozdarcie pomiędzy naturalnością a sztucznością, co jednak można rozumieć także szerzej, jako sytuowanie się pomiędzy różnymi postawami, zależnymi od realiów, w jakich się znajdujemy.