Sprawdź się
Rozstrzygnij, czy podane niżej stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe.
Przeanalizuj poniższe zdjęcia. Dopasuj do nich tytuły, a następnie wskaż, do którego z państw totalitarnych się odnoszą: ZSRS czy Trzeciej Rzeszy (uwaga – jedna odpowiedź nie pasuje; numery zdjęć są wyraźniej widoczne po kliknięciu na nie). Na tej podstawie określ, co było ważnym elementem rządów totalitarnych w tych państwach.
Zapoznaj się z poniższym fragmentem i rozstrzygnij, którego z państw totalitarnych on dotyczy. Uzasadnij swoją odpowiedź. Wyjaśnij na podstawie tekstu, na czym miał polegać charakter totalny państwa.
Państwo [...], najwyższa i najpotężniejsza forma osobowości jest siłą, ale siłą duchową. Skupia ona wszystkie formy moralnego i intelektualnego życia człowieka. Nie może się więc ograniczyć do zwykłych czynności utrzymania porządku i sprawowania opieki, jak tego chciał liberalizm. Nie jest prostym mechanizmem, który ograniczałby sferę domniemanych swobód indywidualnych. Jest formą i normą wewnętrzną, jest ujęciem w karby dyscypliny całego człowieka, przenika tak wolę, jak i rozum. Jego zasada, ożywiająca go centralna idea, najistotniejsze natchnienie osobowości ludzkiej, żyjącej we wspólnocie obywatelskiej, zstępuje do głębi i zagnieżdża się w tak w sercu człowieka czynu, jak i myśliciela, tak artysty, jak i uczonego: ona, co jest istotą duszy.
Źródło: http://pthlodz.uni.lodz.pl/dydaktyka/zrodla/zrodlo07b.pdf.
Przeanalizuj poniższe ilustracje przedstawiające Hitlera i Stalina. Jaki charakter one mają? Czy przedstawiają rzeczywistość? Wyjaśnij na ich przykładzie, jakimi metodami posługiwali się twórcy tego rodzaju obrazów i w jaki efekt końcowy chcieli osiągnąć.
Zapoznaj się z poniższym tekstem i zdjęciem, a następnie rozstrzygnij, do jakiego przejawu totalitaryzmu oba źródła się odnoszą. Wyjaśnij, jakie znaczenie dla kształtowania systemu władzy totalitarnej miały oba zasygnalizowane przejawy.
Wystąpienie kończące zjazd partii bolszewickiej (1934 r.)Towarzysze! dyskusja na zjeździe wykazała, całkowitą jedność poglądów naszych kierowników partyjnych [...] we wszystkich zagadnieniach polityki partyjnej. Żadnych wystąpień przeciw referatowi sprawozdawczemu, jak wiecie, nie było. Ujawniła się zatem niezwykła ideowopolityczna jedność i organizacyjna zwartość szeregów naszej partii . (oklaski). Powstaje pytanie, czy wobec tego potrzebne jest wygłoszenie słowa końcowego? Sądzę, że nie jest potrzebne. Pozwólcie mi więc zrzec się słowa końcowego. (Burzliwa owacja, cał zjazd wstaje potężne “hura”, chóralne okrzyki: Niech żyje Stalin”. Zjazd stojąć śpiewa MIędzynarodówkę”. Po jej odśpiewaniu zaczyna się na nowo. Okrzyki “hura”, “Niech żyje Stalin”, “Niech żyje KC”).
Źródło: Józef Stalin, Wystąpienie kończące zjazd partii bolszewickiej (1934 r.), [w:] Wiek XX w źródłach, oprac. S. B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 2002, s. 104.
Totalitaryzm jest terminem trudnym do zdefiniowania. Od lat pisarze, filozofowie i politycy starają się wskazać najważniejsze cechy tego terminu. Ułóż własną definicję totalitaryzmu, zawrzyj w niej najważniejszą twoim zdaniem cechę systemów totalitarnych. Wyjaśnij, odwołując się do konkretnych przykładów, dlaczego wybrałeś te właśnie cechy.
Wielu autorów od dawna zajmuje się poszukiwaniem źródeł totalitaryzmu we współczesnym świecie. Przeanalizuj poniższy tekst i odpowiedz na pytania.
Dla horyzontu i z powrotem. Eseje o historii i współczesnościKorzenie międzynarodowego totalitaryzmu tkwią głęboko w XIX i początku XX wieku. Nawet wcześniej zdarzały się przypadki rewolucyjnego idealizmu, zamieniające się w tyranię. [...] Większość tyranii sprzed rewolucji przemysłowej i powstania otwartego społeczeństwa nie miała wiele wspólnego z ideową pewnością o posiadaniu monopolu na prawdę, a jeśli nawet taki związek istniał, to nie były to tyranie totalitarne, typowe dla XX wieku. W wieku XIV i XVIII nie istniały ani środki techniczne ani warunki społeczne umożliwiające masowy terror fizyczny ani manipulację ludzkimi postawami.
Historycy na ogół zgadzają się, że u źródeł współczesnego totalitaryzmu znajduje się nacjonalizm [...] końca poprzedniego stulecia połączony z rozwojem wiary w nieograniczone możliwości sztuki. Naukowa pewność XIX wieku była jednak czymś jakościowo różnym od pewności religijnej. W ostatnich dwóch stuleciach religijne rozumienie transcendencji coraz wyraźniej hamowało zapędy tych, którzy byliby skłonni realizować ostateczną prawdę o świecie. Natomiast coraz pewniejsi stawali się „uczeni” twierdzący, iż to nauka prowadzi do ostatecznego wyjaśnienia zagadek tego świata. Myślę, że krytyka samej tylko wiary jako źródła totalitaryzmu jest chybiona, gdyż nie tylko wiara zwodziła konstruktorów totalitaryzmu, ale postawa „wierzę, ale wiem”, bardziej typowa dla scjentyzmu dominującego w myśli europejskiej od połowy XIX wieku niż dla współczesnej religii.
Źródło: W. Roszkowski, Dla horyzontu i z powrotem. Eseje o historii i współczesności, Kraków 2000. Cytat za: s. M. Gładysz, Historia II, GWO, Gdańsk 2000, s. 35.
Wskaż cztery różnice między państwami totalitarnymi w dwudziestoleciu międzywojennym. Rozważ następujące kwestie: typ ideologii, forma państwa, przeciwnicy władzy, polityka wewnętrzna, zagraniczna, społeczeństwo, gospodarka, religia i Kościół, terror. Wyjaśnij, któremu z przywódców: Hitlerowi, Stalinowi czy Mussoliniemu udało się w najmniejszym stopniu zbudować państwo totalitarne. Uzasadnij odpowiedź.