Sprawdź się
Uzupełnij mapę myśli o określenia dotyczące narracji w powieści i jej funkcje; to, jaki wpływ na odbiór dzieła, zwłaszcza w kontekście wątku miłosnego, ma zastosowany typ narracji.
Podaj jak najwięcej określeń nazywających uczucia oraz postawę bohatera wobec Madame we wskazanych sytuacjach.
Zapoznaj się z fragmentem rozdziału Pieśń Wodnika i Panny, w którym cytowany jest wyimek pracy głównego bohatera, a następnie wskaż odpowiedzi, które odnoszą się do znaczenia tej pracy dla wątku miłosnego w utworze.
Madame„Zacząć trzeba od mitu o Wodniku i Pannie.
Z pewnością każdy z nas zadawał sobie pytania, dlaczego znaki zodiaku to w większości zwierzęta; i czemu akurat takie; i czemu wśród nich jest Waga, a zwłaszcza dwoje ludzi; a wreszcie, dlaczego tych dwoje to właśnie Wodnik i Panna, a nie po prostu mężczyzna i po prostu kobieta.
Otóż prawdawne podania, które stanowią źródło tej misternej konstrukcji, opowiadają historię Kosmicznego Podziału. [...]
Zodiak w przemyślny sposób wyraża ów dualizm. Wszystko co jest, jest podwójne, ma „tezę” i „antytezę”, które jak w wiecznym konflikcie wprawiają świat w wahanie. [...]
Najdoskonalszą formą, jaką dwoisty byt zdołał przybrać w naturze, jest para dwojga ludzi: właśnie Panna i Wodnik. Każde z nich, w oderwaniu, jest istotą niepełną, dopiero razem, w złączeniu, tworzą całość i jedność. [...] Panna i Wodnik stanowią parę miłości: to „plus” i „minus” kosmosu, to jego dwa bieguny przyciągające się wzajem, tworzące między sobą magnetyczne napięcie”.
Źródło: Antoni Libera, Madame, Kraków 2008, s. 84–85.
Zapoznaj się z fragmentem artykułu Kazimiery Szczuki Forma i chłopiec, a następnie wyjaśnij, na jaki związek między bohaterem a Madame zwraca uwagę autorka.
Forma i chłopiecSzkolne wypracowanie naszego bohatera, poświęcone Goethemu i astrologii, a zatytułowane Pieśń Wodnika i Panny, które on sam określa mianem blagi, odegra niezwykle istotną rolę w powieści. Zeszyt z tą pracą popchnie niewidzialne na pierwszym planie, ale doniosłe zdarzenia fabuły Madame. Zabrany chłopcu umożliwi - pośrednio - nauczycielce wyjazd za granicę, a w każdym razie przewędruje do plastikowej teczki dyrektora Service Culturel ambasady francuskiej, aby zaświadczyć o świetnych rezultatach pracy Madame. Być może więc jednak był nasz bohater w jej życiu rycerzem, wybawicielem, który przyczynił się do jej wyzwolenia, ucieczki z kraju „czerwonych pigmejów”, którzy zniewolili dumną Wiktorię.
Źródło: Kazimiera Szczuka, Forma i chłopiec, „Res Publica Nowa” 1999, nr 1/2, s. 97.
Zapoznaj się z poniższymi fragmentami powieści Antoniego Libery Madame. Scharakteryzuj sposób, w jaki bohater‑narrator mówi o swojej nauczycielce. Podaj nazwy oraz przykłady konkretnych środków językowych.
Fragment 1.
Madame[...] Madame - kimkolwiek była w istocie: Królową Śniegu, Renem, Leną czy femme fatale - nie mogła tego nie czuć. A skoro czuła, to jasne, że nie ciągnęło jej do mnie, a nawet ją odpychało. Jeżeli była jak ja, zimna, nadmiernie dumna, spętana przez rozum i wstyd, to taki ktoś jak ja mógł tylko ją onieśmielać czy wręcz paraliżować - niczym krzywe zwierciadło. Jeżeli pod maską chłodu kryła się dzielna dziewczyna walcząca z determinacją o wydostanie się z klatki, to taki ktoś jak ja nie był jej na nic potrzebny; potrzebowałą Heysta, Kapitana, Mężczyzny, a nie błędnego chłopca, pełnego kompleksów i chimer. Wreszcie, jeżeli była - Heleną czy Kleopatrą, ,,contessą”, elegantką i lwicą salonową, to taki ktoś jak ja po prostu dla niej nie istniał, był jak bzyczący owad, w najlepszym razie - statysta.
Źródło: Antoni Libera, Madame, Kraków 2008, s. 284.
Fragment 2.
Madame[...] Madame. W czarnym obcisłym golfie, na którym się srebrzył łańcuszek zwieńczony dorodną perłą, w spodniach w tym samym kolorze, zaprasowanych w kant, i w wysmukłych pantoflach na kształtnym, wysokim słupku, stała wyprostowana z lekko zadartą głową, trzymając lewą rękę na niewielkiej torebce przewieszonej przez ramię (zupełnie innej niż ta, którą widziałem był w szkole), a prawą dzierżąc kieliszek z musującym szampanem. [...] jej żywa sylwetka, tak jak się przedstawiała, w tej efektownej czerni i władczej, dumnej pozie, stanowiła niejasne, niepokojące wyzwanie wobec obrazów Picassa - nagości i fizjologii. Pomiędzy tym, co widniało na płaszczyźnie papieru, a tym, co się oto jawiło w przestrzeni jasnej sali, zachodził dziwny spór, trudny do wyrażenia. Sztuka - będąca pozorem - stała po stronie ,,prawdy”. Życie w osobie Madame - będące rzeczywistością - było po stronie ,,pozoru”.
Źródło: Antoni Libera, Madame, Kraków 2008, s. 259–260.
Fragment 3.
Madame[...] była jakby wyzuta z wszelkich ludzkich słabości i jakby impregnowana w wszelkie bodźce z zewnątrz. Nic jej nie poruszało - ani na dobre, ani na złe. Nie zdarzało się, by na kogoś krzyknęła, by okazała emocję. Nie komentowała złych odpowiedzi, a tym bardziej ich nie wyśmiewała, poprawiała tylko rzeczowo, a dwóje stawiała w milczeniu. To samo z aprobatą. Nikt nie usłyszał od niej choćby słówka pochwały. Jeśli zadany tekst wykuł nawet na pamięć, jeśli potrafił go mówić jak z nut własnymi słowami, jeśli bez zająknienia, w błyskawicznym tempie umiał odmieniać nawet najtrudniejsze nieregularne czasowniki we wszystkich możliwych czasach - jedyne, na co mógł liczyć, to było rzeczowe ,,bien”, kwitujące odpowiedź i milczący wpis do dziennika pozytywnej oceny. Nic poza tym. Można by powiedzieć, że w swoim postępowaniu spełniała ideał sprawiedliwości. Była jednakowa dla wszystkich, dla zdolnych i niezdolnych, pilnych i leniwych, zdyscyplinowanych i krnąbrnych. I to właśnie było okropne.
Źródło: Antoni Libera, Madame, Kraków 2008, s. 48.
Zapoznaj się z fragmentem artykułu Mateusza Stróżyńskiego Hipolit jako Edyp: reinterpretacja mitu w powieści Antoniego Libery. Udowodnij, że Madame Antoniego Libery stanowi reinterpretację mitów o Hipolicie i Edypie. Odnieś się do konkretnych elementów powieści.
Hipolit jako Edyp: reinterpretacja mitu w powieści Antoniego LiberyKluczem interpretacyjnym uczyniłem w niniejszych rozważaniach mit Hipolita i Edypa [...]. Hipolit w klasycznym micie i jego poetyckich opracowaniach kończy w sposób przerażający – jego ciało zamienione jest w krwawy strzęp, a u Seneki ojciec nie jest nawet w stanie ułożyć szczątków syna tak, by uformowały coś na kształt ludzkich zwłok. U Antoniego Libery zaś Hipolit zostaje ocalony od tej fragmentacji [...].
Źródło: Mateusz Stróżyński, Hipolit jako Edyp: reinterpretacja mitu w powieści Antoniego Libery, „Przestrzenie Teorii” 2018, nr 30, s. 109.
Przeczytaj jeszcze raz uważnie fragment Madame opisujący ostatnie spotkanie bohatera z nauczycielką francuskiego. Odtwórz tę scenę, przyjmując perspektywę tytułowej Madame. Pamiętaj o wprowadzeniu odpowiedniej narracji.
Zapoznaj się jeszcze raz uważnie z fragmentem Madame opisującym ostatnie spotkanie bohatera z nauczycielką francuskiego. Odtwórz tę scenę, przyjmując perspektywę Madame. Pamiętaj o wprowadzeniu odpowiedniej narracji.
MadameWychynąłem zza kiosku.
- No, jesteś - powiedziała. - A zaczynałam już myśleć, żeś mnie wystawił do wiatru.
- Ja panią? Co za pomysł!
- Nigdy nic nie wiadomo… co strzeli uczniowi do głowy.
Miała na sobie luźny, płócienny, biały żakiet, a na prawym ramieniu - przewieszoną torebkę, tę którą nosiła do szkoły, większą i pakowniejszą niż ta, z którą była w Zachęcie, w teatrze i w kinie Skarb. Poza tym - dopiero teraz zwróciłem na to uwagę - jej nogi nie były nagie (jak innych nauczycielek, nawet tych mocno starszych, i oczywiście dziewczyn), lecz spowijały je cienkie, przezroczyste pończochy.
[...]
- No, jesteśmy na miejscu - powiedziała z uśmiechem. (Jej dom był sto metrów dalej). - Dziękuję ci, mój rycerzu. A tu masz jeszcze upominek od swojej pani profesor - otworzyła torebkę i zanurzyła w niej rękę.
Z jednej z wewnętrznych kieszonek - dostrzegłem to natychmiast - wystawał kawałek okładki zielonkawej książeczki z napisem ,,PASZPORT SŁUŻBOWY”.
Madame wyjęła z kieszeni niewielki, biały tomik i podała mi go. [...] ,,Teraz”, rzekł do mnie głos, parafrazując Hamleta. ,,Jeśli ma się to stać, to teraz. Nie później. Teraz!”.
Przytrzymałem jej palce i znowu spojrzałem w oczy.
- Fin de partie już był - zacząłem z bijącym sercem. - A teraz… Acte sans paroles - i, jak to wiele razy widywałem na filmach, zacząłem się wolno zbliżać ustami do jej ust.
- Non - powstrzymała mnie, dosłownie w ostatniej chwili. - To byłby straszny kicz. A przecież tego nie lubisz.
Przełknąłem nerwowo ślinę i opuściłem głowę.
[...]
Podniosłem ku niej wzrok, a ona czułym gestem potargała mi włosy, po czym zrobiła zwrot, ruszyła energicznie i, skręciwszy w następną, wąską odnogę chodnika, zniknęła za rogiem.Źródło: Antoni Libera, Madame, Kraków 2008, s. 352–360.
Zdecyduj, czy słowa Rainera Marii Rilkego można odnieść do głównego bohatera powieści Antoniego Libery Madame. Poprzyj swoje zdanie dwoma argumentami.
Malte. Pamiętniki Malte-Lauridsa BriggespanBo on miłował i miłował w swej samotności; zawsze z rozrzutnością całej swej natury i w niesłychanym lęku o wolność drugiego. Powoli nauczył się przedmiot miłości prześwietlać promieniami swego uczucia, a nie spalać go w nim. Rozpieścił go ów zachwyt, kiedy poprzez coraz to bardziej przejrzystą postać ukochanej poznawał dale, przez nią otwierane jego bezgranicznej woli posiadania.
Źródło: Rainer Maria Rilke, Malte. Pamiętniki Malte-Lauridsa Briggespan, tłum. W. Hulewicz, Warszawa 1979, s. 235–236.
Wskaż dwa elementy, które mogą sytuować wątek miłosny Madame Antoniego Libery w kręgu kultury wysokiej oraz dwa nawiązujące do kultury masowej.
Zaproponuj alternatywne zakończenie powieści Madame Antoniego Libery. Zastanów się, jak inaczej mogłaby potoczyć się ta historia oraz jakie byłyby konsekwencje zaproponowanego przez ciebie rozwiązania. Postaraj się zachować wierność stylistyce Antoniego Libery. Twoja praca powinna liczyć ok. 250 słów.