Konstytucja Republiki Włoskiej z 1947 r.

Art. 117
Władza ustawodawcza jest sprawowana przez państwo i przez regiony z zachowaniem postanowień Konstytucji, a ponadto uwarunkowań wynikających z prawa wspólnotowego oraz ze zobowiązań międzynarodowych.

Państwo dysponuje ustawodawstwem wyłącznym w następujących sprawach [następuje tu lista materii zastrzeżonych dla państwa: m.in. polityka zagraniczna, imigracja, stosunki wyznaniowe, siły zbrojne – dop. aut.]. (…) Do regionów należy władza ustawodawcza w odniesieniu do każdej materii wyraźnie niezarezerwowanej dla ustawodawstwa państwa.
(…)

Art. 120
(…) Rząd może zastąpić organy regionów, miast metropolitalnych, prowincji i gmin w razie nierespektowania norm oraz umów międzynarodowych lub unormowań wspólnotowych albo w razie zaistnienia poważnego niebezpieczeństwa dla życia i dla porządku publicznego, albo też kiedy wymagają tego ochrona jednolitości prawnej albo jedności ekonomicznej, a w szczególności ochrona istotnego poziomu świadczeń w zakresie praw obywatelskich i socjalnych, niezależnie od terytorialnych granic władz lokalnych. (…)

Art. 121
Organami regionu są: rada regionalna, giunta (zarząd) i jej przewodniczący. Rada regionalna sprawuje władzę ustawodawczą przyznaną regionowi i inne funkcje udzielone mu przez Konstytucję i ustawy. Może przedstawiać izbom projekty ustaw. Giunta regionalna [zarząd – dop. aut.] jest organem wykonawczym regionu. (…)

Art. 122
Przewodniczący giunty regionalnej jest wybierany w głosowaniu powszechnym i bezpośrednio, chyba że statut regionalny stanowi inaczej. Wybrany przewodniczący mianuje i odwołuje członków giunty.

Art. 123
Każdy region posiada statut, który w zgodzie z Konstytucją określa jego formę rządu i podstawowe zasady organizacji i funkcjonowania. (…)

Statut jest uchwalany i zmieniany przez radę regionalną w drodze ustawy uchwalonej bezwzględną większością jej członków, w dwóch czytaniach następujących po sobie, z przerwą nie mniejszą niż dwa miesiące. Dla takiej ustawy nie jest wymagane poświadczenie ze strony Komisarza Rządu. Rząd Republiki może przedstawić wniosek o stwierdzenie zgodności z Konstytucją statutów regionalnych przed Sądem Konstytucyjnym w ciągu 30 dni od ich publikacji. (…)

Art. 125
(…) Umotywowanym dekretem Prezydenta Republiki postanawia się o rozwiązaniu rady regionalnej i złożeniu ze stanowiska przewodniczącego giunty, gdyby zostały podjęte akty sprzeczne z Konstytucją albo gdyby dokonano poważnych naruszeń ustawy. Rozwiązanie i złożenie z urzędu może być także postanowione przez wzgląd na bezpieczeństwo narodowe. Dekret jest podejmowany po wysłuchaniu komisji deputowanych i senatorów utworzonej do spraw regionalnych, w sposób określony przez ustawę Republiki.

Rada regionalna może wyrazić wotum nieufności wobec przewodniczącego giunty poprzez złożenie umotywowanego wniosku, podpisanego przez co najmniej 1/5 swoich członków, i uchwalenie go w głosowaniu imiennym bezwzględną większością swoich członków. Wniosek nie może być poddany pod dyskusję przed upływem trzech dni od jego przedstawienia.

Uchwalenie wotum nieufności wobec przewodniczącego giunty wybranego w głosowaniu powszechnym i bezpośrednim, a nadto złożenie z urzędu, trwała przeszkoda w sprawowaniu urzędu, śmierć lub zrzeczenie się urzędu przez samego przewodniczącego pociągają za sobą dymisję giunty i rozwiązanie rady. (…)

Art. 127 
Jeśli Rząd uzna, że ustawa regionalna przekracza kompetencje regionu, może wystąpić z wnioskiem w kwestii jej zgodności z Konstytucją do Sądu Konstytucyjnego w ciągu 60 dni od jej opublikowania.

Jeżeli region uzna, że ustawa lub akt mający moc ustawy państwa albo regionu narusza jego zakres kompetencji, może wystąpić z wnioskiem w kwestii jej zgodności z Konstytucją do Sądu Konstytucyjnego w ciągu 60 dni od publikacji ustawy albo aktu mającego moc ustawy.

włochy Źródło: Konstytucja Republiki Włoskiej z 1947 r., tłum. Zbigniew Witkowski, Warszawa 2004.

Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej z 18 kwietnia 1999 r.

Art. 1 Konfederacja Szwajcarska

Naród szwajcarski i kantony: Zurych, Berno, Lucerna, Uri, Szwyz, Obwalden i Nidwalden, Glarus, Zug, Freiburg, Solura, Bazylea‑miasto i Bazylea‑okręg, Szafuza, Appenzell‑Ausserrhoden i Appenzell‑Innerrhoden, St. Gallen, Gryzonia, Argowia, Turgowia, Tessin, Waadt, Wallis, Neuenburg, Genewa i Jura tworzą Konfederację Szwajcarską. (…)

Art. 3 Kantony

Kantony są suwerenne, o ile ich suwerenność nie została ograniczona przez Konstytucję Federalną; wykonują te wszystkie prawa, które nie zostały przekazane Federacji. (…)

Art. 42 Zadania Federacji

1. Federacja spełnia zadania, które przekazuje jej Konstytucja federalna.

2. Podejmuje ona zadania, które wymagają jednolitej regulacji.

Art. 43 Zadania kantonów

Kantony ustalają, jakie zadania mają do spełnienia w ramach ich kompetencji.

Art. 44 Zasady

1. Federacja i kantony w wykonywaniu swoich zadań wzajemnie się wspierają i współpracują ze sobą.

2. Są one obowiązane do wzajemnego poszanowania i pomocy. Świadczą sobie wzajemnie pomoc administracyjną i pomoc prawną.

3. Spory między kantonami lub kantonami a Federacją będą w miarę możności rozwiązywane w drodze rokowań lub mediacji. (…)

Art. 46 Wdrażanie prawa federalnego

1. Kantony wdrażają prawo federalne stosownie do Konstytucji Federalnej i ustaw.

2. Federacja pozostawia kantonom możliwie największą swobodę kształtowania stosunków prawnych i uwzględnia odrębność kantonów. (…)

Art. 47 Samodzielność kantonów

Federacja strzeże samodzielności kantonów. (…)

Art. 49 Pierwszeństwo i przestrzeganie prawa federalnego

1. Prawo federalne ma pierwszeństwo przed sprzecznym z nim prawem kantonalnym.

2. Federacja czuwa nad przestrzeganiem prawa federalnego przez kantony. (…)

Art. 189 Sądownictwo konstytucyjne

1. Sąd Federalny rozpoznaje:

a) skargi na naruszenie praw konstytucyjnych;

b) skargi na naruszenie autonomii gmin i innych gwarancji kantonów na korzyść korporacji prawa publicznego;

c) skargi na naruszenie umów międzynarodowych lub umów kantonów;

d) publicznoprawne spory miedzy Federacją a kantonami lub między kantonami.

szwajcaria Źródło: Konstytucja Federalna Konfederacji Szwajcarskiej z 18 kwietnia 1999 r., tłum. Zdzisław Czeszejko-Sochacki, Warszawa 2000.