Boliwia na krawędzi rozpadu

Prezydent Morales przedstawił nową konstytucję jako akt dziejowej sprawiedliwości oraz „dokument założycielski Nowej Boliwii po 500 latach kolonizacji”. Nadaje ona bowiem prawa autonomiczne oraz przywileje wyborcze autochtonicznym indiańskim ludom (jest ich około 30) kosztem białych Kreoli (potomków hiszpańskich kolonizatorów) oraz Metysów, którzy stanowią ponad 60% dziewięciomilionowej ludności kraju.

Według niektórych prawników nowa konstytucja wprowadza nierówność obywateli wobec prawa i jeśliby została dosłownie wcielona w życie, to np. ludność metyska mogłaby uzyskać w nowym parlamencie co najwyżej 38% przedstawicielstwo.

W niedzielnym referendum Morales uzyskał także zgodę na ponowne kandydowanie na prezydenta (dotąd można było pełnić tę funkcję tylko przez jedną kadencję). Ponad 70% obywateli zgodziło się także, by maksymalna powierzchnia majątków ziemskich wynosiła 5 tys. hektarów (dotychczas ograniczeń nie było).

cytat2 Źródło: Boliwia na krawędzi rozpadu, 27.01.2009 r., dostępny w internecie: wyborcza.pl [dostęp 22.07.2020 r.].

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 28 listopada 2019 r. w sprawie sytuacji w Boliwii (2019/2896(RSP)

Parlament Europejski,

– uwzględniając oświadczenia wiceprzewodniczącej Komisji/wysokiej przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa z dnia 22 października 2019 r. w sprawie procesu wyborczego w Boliwii oraz z dnia 15 listopada 2019 r. w sprawie sytuacji w Boliwii, (...)

– uwzględniając konstytucję Boliwii,

– uwzględniając art. 132 ust. 2 i 4 Regulaminu,

A. mając na uwadze, że wybory prezydenckie i parlamentarne w dniu 20 października 2019 r. w Boliwii odbyły się w mocno spolaryzowanej atmosferze ze względu na fakt, że prezydent Evo Morales jest kontrowersyjną postacią, a przyjęcie jego kandydatury budziło kontrowersje;

B. mając na uwadze, że po przegraniu referendum w sprawie zmiany konstytucji Boliwii w 2016 r. Evo Morales kandydował na czwartą kadencję prezydencką za zgodą Trybunału Konstytucyjnego, która to decyzja wykazała wyraźny brak niezawisłości wymiaru sprawiedliwości w Boliwii;

C. mając na uwadze, że po przeliczeniu ponad 80% głosów w systemie szybkiej i bezpiecznej transmisji wstępnych wyników (TREP) Najwyższy Sąd Wyborczy przestał ujawniać wstępne wyniki; mając na uwadze, że ówczesne liczby wyraźnie wskazywały na potrzebę przeprowadzenia drugiej tury głosowania; mając na uwadze, że 24 godziny później Najwyższy Sąd Wyborczy „przedstawił dane z niewytłumaczalną zmianą tendencji, która drastycznie zmieniła losy wyborów i spowodowała utratę zaufania do procesu wyborczego”, jak stwierdziła OPA; mając na uwadze, że Trybunał Konstytucyjny wykluczył możliwość przeprowadzenia drugiej tury wyborów na tej podstawie, że osiągnięta została wymagana 10%-owa różnica między dwoma czołowymi kandydatami;

D. mając na uwadze, że działanie Najwyższego Trybunału Wyborczego wzbudziło sprzeciw i podejrzenia o nadużycia nie tylko wśród zwolenników kandydatów opozycji, lecz także wśród obserwatorów krajowych i międzynarodowych oraz większości społeczności międzynarodowej;

E. mając na uwadze, że prezydent Morales publicznie ogłosił się zwycięzcą wyborów jeszcze przed przekazaniem i ogłoszeniem wszystkich oficjalnych wyników; (...)

M. mając na uwadze, że Jeanine Áñez podpisała kontrowersyjny dekret, który chroni siły zbrojne przed ściganiem za działania podjęte w imię przywracania porządku publicznego;

N. mając na uwadze, że kilka rezygnacji doprowadziło drugą wiceprzewodniczącą Senatu Jeanine Áñez do objęcia tymczasowej prezydentury w celu szybkiego ogłoszenia nowych wyborów prezydenckich, ponieważ jest to jedyny demokratyczny i konstytucyjny sposób rozwiązania obecnego kryzysu;

O. mając na uwadze, że niższa i wyższa izba boliwijskiego parlamentu jednogłośnie zatwierdziły w dniu 23 listopada 2019 r. przepisy torujące drogę do nowych wyborów prezydenckich, które następnie podpisała tymczasowa prezydent Áñez; mając na uwadze, że zatwierdzone przepisy zabraniają ponownego kandydowania osobom, które sprawowały urząd przez dwie kolejne kadencje, co uniemożliwia kandydowanie Evo Moralesowi;

1. z zadowoleniem przyjmuje fakt, że obie izby zatwierdziły przepisy dotyczące przygotowania kolejnych wyborów prezydenckich, ale uważa, że powrót do stabilności w Boliwii wymaga jak najszybszego przeprowadzenia ponownych wyborów, i w związku z tym popiera cel, jakim jest powołanie nowego niezależnego trybunału wyborczego gwarantującego przejrzystość wyborów; wzywa władze tymczasowe do wzięcia odpowiedzialności za wiarygodność procedury przez zorganizowanie prawidłowo prowadzonych i pluralistycznych wyborów, w których wszystkie podmioty polityczne mają możliwość konkurowania zgodnie z boliwijskim prawem i porządkiem konstytucyjnym;

2. krytykuje brak przejrzystości i wiarygodności boliwijskich władz oraz próbę popełnienia przez nie oszustwa, co podważyło prawo obywateli Boliwii do swobodnego i demokratycznego wyboru swojego prezydenta; uważa, że próba oszustwa wyborczego stanowi poważne przestępstwo; przypomina, że zgodnie z boliwijskimi przepisami wybory muszą zostać uznane za nieważne, a osoby i organizacje zaangażowane w takie nielegalne procesy muszą być automatycznie wykluczone z organów wyborczych;

3. wyraża zdecydowany sprzeciw wobec aktów przemocy i zniszczenia, które miały miejsce po wyborach w dniu 20 października 2019 r., składa kondolencje wszystkim członkom rodzin ofiar i wzywa do postawienia osób odpowiedzialnych przed sądem;

4. wyraża pełne poparcie i uznanie dla pracy obserwatorów wyborów z ramienia OPA działających w skrajnie trudnych warunkach w Boliwii;

5. przyjmuje z zadowoleniem decyzję o wycofaniu wojska z obszarów objętych protestami i uchyleniu ustawy dającej mu szerokie uprawnienia do użycia siły; wzywa siły bezpieczeństwa do zachowania proporcjonalności i powściągliwości w utrzymywaniu bezpieczeństwa i porządku publicznego; apeluje o przeprowadzenie szybkich, bezstronnych, przejrzystych i dogłębnych dochodzeń w sprawie przemocy i o postawienie odpowiedzialnych osób przed sądem;

6. wzywa nowe władze tymczasowe do podjęcia niezbędnych kroków w celu zmiany sytuacji, przywrócenia zaufania i wiarygodności oraz – co stanowi ich główny cel – zorganizowania procesu wyborczego; wzywa do nawiązania dialogu w celu bezzwłocznego zorganizowania nowych demokratycznych, sprzyjających włączeniu społecznemu, przejrzystych i uczciwych wyborów z organem wyborczym w nowym składzie, jako sposobu wyjścia z obecnego kryzysu, przy uniknięciu odwetu politycznego; wzywa rząd tymczasowy, aby nie przyjmował żadnych destabilizujących środków, które mogłyby pogorszyć sytuację;

7. przyjmuje z zadowoleniem rolę mediatora, jaką UE i Kościół katolicki odgrywają w przyczynianiu się do osiągnięcia porozumienia między partiami w sprawie przeprowadzenia wolnych, pluralistycznych i przejrzystych wyborów w ustalonych ramach czasowych i zgodnie z konstytucją Boliwii;

8. przypomina, że poszanowanie niezawisłości wymiaru sprawiedliwości, pluralizmu politycznego oraz wolności zgromadzeń i wypowiedzi wszystkich mieszkańców Boliwii, w tym obywateli i ludów tubylczych pochodzenia chłopskiego, to prawa podstawowe i podstawowe filary demokracji i praworządności;

9. domaga się, aby nowy proces wyborczy przebiegał w obecności wiarygodnych i przejrzystych obserwatorów międzynarodowych mogących swobodnie działać i dzielić się niezależnymi spostrzeżeniami;

10. wyraża gotowość do wsparcia takiego procesu wyborczego i wzywa wiceprzewodniczącą Komisji/wysoką przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa do wysłania pełnowymiarowej unijnej misji obserwacji wyborów;

11. zobowiązuje swojego przewodniczącego do przekazania niniejszej rezolucji Radzie, Komisji, rządowi Boliwii, Parlamentowi Wspólnoty Andyjskiej oraz Zgromadzeniu EuroLat.

cytat3 Źródło: Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 28 listopada 2019 r. w sprawie sytuacji w Boliwii (2019/2896(RSP), dostępny w internecie: europarl.europa.eu [dostęp 22.07.2020 r.].

Organization of American States Report to the permanent council

W referendum zapytano Boliwijczyków o zmianę artykułu konstytucji, który określa, ile razy mogą być ponownie wybierani prezydenci i wiceprezydenci. Zadane pytanie brzmiało: Czy zgadzasz się ze zmianą art. 168 ustawy zasadniczej tak, aby prezydent lub wiceprezydent Boliwii mógł być dwukrotnie wybierany ponownie? Misja przy Organizacji Państw Amerykańskich uznała, że pytanie jest zrozumiałe i ułatwia Boliwijczykom partycypowanie w życiu politycznym kraju i decydowanie o nim.

cytat4 Źródło: Organization of American States, Report to the permanent council, tłum. Paulina Wierzbińska, dostępny w internecie: oas.org [dostęp 23.07.2020 r.].

Q&A: Bolivia referendum

Evo Morales wygrał w zeszłym roku wybory prezydenckie z wynikiem 61% głosów.

Jego program gospodarczy cieszy się poparciem społecznym, jednak wielu uznaje, że pomysł konstytucji to krok za daleko.

Niektórzy członkowie partii Moralesa uważali, że nadszedł czas na to, by młodsi politycy otrzymali szansę startu.

Poparcie prezydenta ucierpiało także z powodu niedawnych zarzutów, że wykorzystywał swoje wpływy, by faworyzować chińską firmę budowlaną zatrudniającą jego byłą partnerkę.

Pan Morales odrzucił zarzuty i powiedział, że nie ma nic do ukrycia. Zlecił dochodzenie w sprawie przyznania kontraktów.

cytat5 Źródło: Q&A: Bolivia referendum, tłum. Małgorzata Krzeszowska, 24.02.2016 r., dostępny w internecie: bbc.com [dostęp 24.07.2020 r.].