Sprawdź się
Wskaż, jaką częścią mowy jest słowo wyrosłszy, pojawiające się w szóstej strofie wiersza Juliusza Słowackiego.
- czasownikiem
- imiesłowem przymiotnikowym
- imiesłowem przysłówkowym uprzednim
- imiesłowem przysłówkowym współczesnym
Przeanalizuj znaczenie zdania: Tak że muszę na ołtarzu/ Oprzeć się
, a następnie zastąp frazę „tak że” innym, odpowiadającym jej spójnikiem.
Wypisz z wiersza Juliusza Słowackiego sformułowania odnoszące się do wieku i wyglądu generała Sowińskiego. Czemu one służą?
Zapisz w formie mapy myśli wyznaczniki etosu żołnierza. Zgromadź jak najwięcej słownictwa. Zastanów się, w jaki sposób postawa generała Sowińskiego, którą opisuje w wierszu Juliusz Słowacki, wpisuje się w etos żołnierski.
-
Etos żołnierza
Każdą ze strof wiersza Sowiński w okopach Woli zatytułuj za pomocą równoważników zdań, tworząc w ten sposób plan wydarzeń opisanych przez Juliusza Słowackiego.
| Numer strofy | Tytuł w równoważniku |
|---|---|
| strofa I | |
| strofa II | |
| strofa III | |
| strofa IV | |
| strofa V | |
| strofa VI | |
| strofa VII | |
| strofa VIII | |
| strofa IX | |
| strofa X |
Podaj przykłady środków stylistycznych zastosowanych w wierszu Sowiński w okopach Woli oraz określ, jakie pełnią funkcje.
Ewolucja balladowej opowieści. Zagadnienie narratora i narracji w balladzie lat 1822—1920Metaforykę — w tym wierszu nie ma ani jednej metafory! — zastąpiła językowa bezradność narratora, wyrazista bardziej niż najmocniejsze figury poetyckie. Dekorację chrzęstu zbroi, blaku i mocy bitwy wymienił zgrzebny obrus na ołtarzu i strzaskane armaty. Jest w tym wierszu jedna wielka rozpacz — tym mocniejsza, że to rozpacz narratora. Prosta, zgrzebna, prymitywna. Nie ma tu rozważań, nie ma uogólnień słownych. Jest tylko wyraz. Wyraz — ekstrakt liryki.
Źródło: Ireneusz Opacki, Ewolucja balladowej opowieści. Zagadnienie narratora i narracji w balladzie lat 1822—1920, Lublin 1961, s. 52.
Wyjaśnij symbolikę drewnianej nogi i ołtarza, którą Juliusz Słowacki wykorzystuje w kreacji tytułowego bohatera wiersza.
W starym kościołku na Woli/Został jenerał Sowiński,/Starzec o drewnianej nodze,/I wrogom się broni szpadą…/A wokoło leżą wodze/Batalionów— i żołnierze,/I potrzaskane harmaty,/I gwery: wszystko stracone!, 2.
Adiutanty me, fircyki,/Że byli na zdrowych nogach,/Toteż usłużyli sobie/W potrzebie — tymi nogami,/Tak że muszę na ołtarzu/Oprzeć się, człek kulawy,/Więc śmierci szukać nie mogę,/Ale jej tu… dobrze czekam., 3.
«Jenerale,/Poddaj się… nie giń tak marnie», 4.
Choćby nie było na świecie/Jednego już nawet Polaka,/To ja jeszcze zginąć muszę/Za miłą moją Ojczyznę,/I za ojców moich duszę/Muszę zginąć… na okopach,/Broniąc się do śmierci szpadą/Przeciwko… wrogom Ojczyzny…Śmierć generała Sowińskiego jest przesłaniem, w którym Juliusz Słowacki nawiązuje do mesjanizmu Adama Mickiewicza. Możliwe odpowiedzi: 1.
W starym kościołku na Woli/Został jenerał Sowiński,/Starzec o drewnianej nodze,/I wrogom się broni szpadą…/A wokoło leżą wodze/Batalionów— i żołnierze,/I potrzaskane harmaty,/I gwery: wszystko stracone!, 2.
Adiutanty me, fircyki,/Że byli na zdrowych nogach,/Toteż usłużyli sobie/W potrzebie — tymi nogami,/Tak że muszę na ołtarzu/Oprzeć się, człek kulawy,/Więc śmierci szukać nie mogę,/Ale jej tu… dobrze czekam., 3.
«Jenerale,/Poddaj się… nie giń tak marnie», 4.
Choćby nie było na świecie/Jednego już nawet Polaka,/To ja jeszcze zginąć muszę/Za miłą moją Ojczyznę,/I za ojców moich duszę/Muszę zginąć… na okopach,/Broniąc się do śmierci szpadą/Przeciwko… wrogom Ojczyzny…Śmierć generała Sowińskiego nie jest symbolem postawy wszystkich obrońców reduty na Woli. Możliwe odpowiedzi: 1.
W starym kościołku na Woli/Został jenerał Sowiński,/Starzec o drewnianej nodze,/I wrogom się broni szpadą…/A wokoło leżą wodze/Batalionów— i żołnierze,/I potrzaskane harmaty,/I gwery: wszystko stracone!, 2.
Adiutanty me, fircyki,/Że byli na zdrowych nogach,/Toteż usłużyli sobie/W potrzebie — tymi nogami,/Tak że muszę na ołtarzu/Oprzeć się, człek kulawy,/Więc śmierci szukać nie mogę,/Ale jej tu… dobrze czekam., 3.
«Jenerale,/Poddaj się… nie giń tak marnie», 4.
Choćby nie było na świecie/Jednego już nawet Polaka,/To ja jeszcze zginąć muszę/Za miłą moją Ojczyznę,/I za ojców moich duszę/Muszę zginąć… na okopach,/Broniąc się do śmierci szpadą/Przeciwko… wrogom Ojczyzny…Rosyjscy żołnierze proponowali generałowi Sowińskiemu przed śmiercią honorowe warunki kapitulacji. Możliwe odpowiedzi: 1.
W starym kościołku na Woli/Został jenerał Sowiński,/Starzec o drewnianej nodze,/I wrogom się broni szpadą…/A wokoło leżą wodze/Batalionów— i żołnierze,/I potrzaskane harmaty,/I gwery: wszystko stracone!, 2.
Adiutanty me, fircyki,/Że byli na zdrowych nogach,/Toteż usłużyli sobie/W potrzebie — tymi nogami,/Tak że muszę na ołtarzu/Oprzeć się, człek kulawy,/Więc śmierci szukać nie mogę,/Ale jej tu… dobrze czekam., 3.
«Jenerale,/Poddaj się… nie giń tak marnie», 4.
Choćby nie było na świecie/Jednego już nawet Polaka,/To ja jeszcze zginąć muszę/Za miłą moją Ojczyznę,/I za ojców moich duszę/Muszę zginąć… na okopach,/Broniąc się do śmierci szpadą/Przeciwko… wrogom Ojczyzny…
Zapoznaj się ze sformułowaniami dotyczącymi sposobów ukazania śmierci generała Sowińskiego w wierszu Juliusza Słowackiego, a następnie dopasuj zdania do ilustrujących je cytatów z utworu.
<q>W starym kościołku na Woli/Został jenerał Sowiński,/Starzec o drewnianej nodze,/I wrogom się broni szpadą…/A wokoło leżą wodze/Batalionów— i żołnierze,/I potrzaskane harmaty,/I gwery: wszystko stracone!</q>, <q>Adiutanty me, fircyki,/Że byli na zdrowych nogach,/Toteż usłużyli sobie/W potrzebie — tymi nogami,/Tak że muszę na ołtarzu/Oprzeć się, człek kulawy,/Więc śmierci szukać nie mogę,/Ale jej tu… dobrze czekam.</q>, <q>Choćby nie było na świecie/Jednego już nawet Polaka,/To ja jeszcze zginąć muszę/Za miłą moją Ojczyznę,/I za ojców moich duszę/Muszę zginąć… na okopach,/Broniąc się do śmierci szpadą/Przeciwko… wrogom Ojczyzny…</q>, <q>«Jenerale,/Poddaj się… nie giń tak marnie»</q>
| Generał Sowiński tuż przed śmiercią zdecydował się na gest militarnie pozbawiony większego znaczenia. | |
| Śmierć generała Sowińskiego jest przesłaniem, w którym Juliusz Słowacki nawiązuje do mesjanizmu Adama Mickiewicza. | |
| Śmierć generała Sowińskiego nie jest symbolem postawy wszystkich obrońców reduty na Woli. | |
| Rosyjscy żołnierze proponowali generałowi Sowińskiemu przed śmiercią honorowe warunki kapitulacji. |
Słowacki. Opowieść biograficznaW balladowej narracji tworzył [Słowacki] hagiograficzną legendę o romantycznym świętym. Historia dzięki niezwykłym jednostkom jawiła się jako teofaniateofania, ojczyzna jako sacrumsacrum. A wszystko to wypowiedziane zostało w sposób „prosty i żołnierski”, bez metafizyki i rymów; poezja naiwna przekazywała wspaniałą opowieść o czynie żołnierskim zrównanym z ofiarą Golgoty.
Źródło: Zbigniew Sudolski, Słowacki. Opowieść biograficzna, Warszawa 1996, s. 246.
Zadanie dla poziomu rozszerzonego
Porównaj sposoby kreacji bohaterów powstania listopadowego w wierszach Juliusza Słowackiego Sowiński w okopach Woli oraz Zbigniewa Herberta Wąwóz Małachowskiego. Korzystając z dowolnych źródeł informacji, sprawdź, kim był generał Kazimierz Małachowski.
Wąwóz MałachowskiegoProwadzi żołnierz Juliusz Hrabia wąwozem cienistym, prowadzi pod górę. Jest błękitny, amarantowy, a wąs złoty jego. Pod górę prowadzi wśród grabów i kwietniowych ptaków.
Aż tu ciżba Moskali, las w lesie, mrowie. Juliusz Hrabia podnosi oczy, szuka słońca glorii. Pochmurno. Unosi się w strzemieniu, wyciąga szyję, chce wypruć z nieba jeden promień. Raptem czernieją jego akselbanty. Już nie przypomni sobie łacińskiego zdania.
Teraz, gdzie kończy się wąwóz – szary kamień i Anioł Pański.Źródło: Zbigniew Herbert, Wąwóz Małachowskiego, [w:] tegoż, Napis , Wrocław 1996, s. 35.
Dokonaj analizy SWOT sytuacji, w której znalazł się generał Sowiński. Określ jego mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia wynikające z konfrontacji z wrogiem.