Sprawdź się

Tekst do ćwiczenia 1.

Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy

KMIEĆ rozstawiając ręce
Nie rozumiemy cię, panie. My tu przyszli z dobrą wolą, jak równy z równym gadać; bo chłop na zagrodzie zawsze w modzie, mocium panie tego, a każda morda dobra jest do korda, a z dobrego pługa nie zrobisz, asińdziej, kańczuga.

cw1 Źródło: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy, [w:] tegoż, Dramaty, wybór K. Puzyna, Warszawa 1983, s. 426.
1
Pokaż ćwiczenia:
R1IrY31c6okcA1
Ćwiczenie 1
Do jakiej sztuki polskiego romantyzmu może nawiązywać przytoczony powyżej fragment Szewców? Możliwe odpowiedzi: 1. Dziady cz. II Adama Mickiewicza, 2. Zemsta Aleksandra Fredry, 3. Balladyna Juliusza Słowackiego, 4. Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego
R1Ql7wgr3kmT611
Ćwiczenie 2
Oceń prawdziwość zdań. Witkacy całkowicie odcinał się od wpływów młodopolskiej literatury. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W Szewcach można zauważyć elementy autoparodii, w których autor ujawnia dystans do własnego dzieła. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Stanisław Ignacy Witkiewicz w Szewcach nie tylko parodiował poglądy filozoficzne innych myślicieli, lecz także merytorycznie z nimi polemizował. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Nastawienie parodystyczne było nieodłącznym elementem Witkacowskiej koncepcji teatru. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz.
RHXlyP6VFyW3A1
Ćwiczenie 3
Które z wymienionych motywów typowych dla literatury młodopolskiej Witkacy sparodiował w Szewcach? Możliwe odpowiedzi: 1. impresjonistyczny opis krajobrazu, 2. chłopomania, 3. moralność mieszczańska, 4. mediumizm, 5. franciszkanizm, 6. nadczłowiek
111
Ćwiczenie 4

Znajdź w Szewcach fragmenty będące parafrazami pojęć filozoficznych oraz cytatów z tekstów kultury i zapisz je w tabeli.

R9i2xZnwnLgWg
Oryginał 1. „byt sam w sobie” (pojęcie filozoficzne Immanuela Kanta). Parafraza (Uzupełnij). Oryginał 2. „Bóg się rodzi” (Franciszek Karpiński, Pieśń o Narodzeniu Pańskim, [w:] tegoż, Poezje wybrane, oprac. T. Chachulski, Wrocław 1997, s. 138). Parafraza (Uzupełnij). Oryginał 3. [...] znajdzie się ktoś, co przyjdzie tam z kluczami, (może wyrobnik, dziewka bosa), i pierwszy uchyli wrot, — — … (Stanisław Wyspiański, Wyzwolenie, oprac. A. Łempicka, Wrocław 1970, s. 211). Parafraza (Uzupełnij). Oryginał 4. [...] bo prochem jesteś i w proch się obrócisz!(Rdz 3, 19). Parafraza (Uzupełnij). Oryginał 5. [...] w takim razie jest wiele prawd wielu rzeczy prawdziwych, lecz do jednej rzeczy należy tylko jedna prawda.(św. Tomasz z Akwinu, Dysputa o prawdzie. Dysputy problemowe o prawdzie. Kwestia 1, tłum. A. Białek, Lublin 2018, s. 53). Parafraza (Uzupełnij).
RRQhdrJURbIhk
Oryginał 1. „byt sam w sobie” (pojęcie filozoficzne Immanuela Kanta). Oryginał 2. „Bóg się rodzi” (Franciszek Karpiński, Pieśń o Narodzeniu Pańskim, [w:] tegoż, Poezje wybrane, oprac. T. Chachulski, Wrocław 1997, s. 138). Oryginał 3. [...] znajdzie się ktoś, co przyjdzie tam z kluczami, (może wyrobnik, dziewka bosa), i pierwszy uchyli wrot, — — … (Stanisław Wyspiański, Wyzwolenie, oprac. A. Łempicka, Wrocław 1970, s. 211). Oryginał 4. [...] bo prochem jesteś i w proch się obrócisz!(Rdz 3, 19). Oryginał 5. [...] w takim razie jest wiele prawd wielu rzeczy prawdziwych, lecz do jednej rzeczy należy tylko jedna prawda.(św. Tomasz z Akwinu, Dysputa o prawdzie. Dysputy problemowe o prawdzie. Kwestia 1, tłum. A. Białek, Lublin 2018, s. 53). (Uzupełnij).

Tekst do ćwiczeń 5. i 6.

Stanisław Ignacy Witkiewicz Szewcy

Tłoczą się chłopi, stary KMIEĆ i młody KMIOTEK, pchając przed sobą olbrzymiego chochoła — za nimi DZIWKA wiejska z dużą tacą. Stroje krakowskie.

[...]
I CZELADNIK Zacofane plemię — jakbym jakieś echa ślachcickie, sienkiewiczowskie jeszcze słyszał. Oni się dopiero uślachcają — taż to skandal — przekładaniec ewolucyjny anachronicznych warstw pirszej klasy.

KMIOTEK
Będę się streszczał: my tu przyszli z chochołem samego pana Wyspiańskiego, z którego idei nawet faszyści chcieli zrobić podstawę metafizyczno‑narodową ich radosnej wiedzy o użyciu życia i użyciu państwa dla celów samoobrony międzynarodowej koncentracji kapitału, a także…

SAJETAN
Milcz, chamie, bo dam w pysk!

KMIOTEK
Nie dałeś mi pan skończyć i wyszedł krwawy nonsens à la Witkacy. Ja znam waszą krytykę… e, co tam! Śpiewajmy lepiej — przez muzykę pojmą nas — no: Przyszli my tu z tym chochołem I z tym sercem naszem gołem.

DZIWKA wysuwa się na pierwszy plan z tacą, na której dyszy wolno wielkie jak u tura serce — mechanizm zegarowy
Mówić chcemy po wyspiańsku,
A nie nowocześnie drańsku.
Z nami jest ta „dziwka bosa”
(mówi) Ino teraz się obuła dla przyzwoitości, bo jakże tak między ludzi boso — wicie — haj! (śpiewa dalej)
Co świat cały zbawić miała.
Ja kosynier — moja kosa
To jest siła moja cała.

[...]

KMIOTEK Śpiwajma chórem (śpiewają chórem)
O lo Boga, lo świentego,
Coby nic nie było złego,
O lo Boga, lo świentego,
Coby nic nie wyszło z tego.
(do Dziwki) Śpiewaj à tue‑tête, dziwko bosa, tymczasowo tylko obuta.

DZIWKA głosem skrzeczącym à tue‑tête
O lo Boga, lo świentego, Coby nic nie było z tego.

KMIEĆ STARY O na ten tryjant Boży
Niech nam kto we łby włoży
Mądrość, jaką się da,
I dalej w nas ją pcha!
Cha, cha!

SAJETAN strasznym głosem
Gnizdy jedne, wont!! (Wszyscy trzej rzucają się na chłopów i wyrzucają ich. Tamci uciekają w popłochu, pozostawiając stojącego chochoła na lewo. Chochoł powoli się wywraca i leży. Słychać okrzyki takie, jak: Wspomagaj Bóg! Ludzie na świecie! Wciórnaści! Rany Boskie! Kiz dziadzi! O, Jezu!!! itp., bez liku. Sajetańczycy pracują nad chłopami w milczeniu, sapiąc tylko ciężko. Ledwo wrócili na środek sceny. I CZELADNIK krzyczy nie zwracając uwagi na słowa SAJETANA. SAJETAN wracając powoli i sapiąc) Tak to załatwiliśmy kwestię chłopską — haj!

5i6 Źródło: Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy, [w:] tegoż, Dramaty, wybór K. Puzyna, Warszawa 1983, s. 426.
21
Ćwiczenie 5

Wynotuj pięć nawiązań do Wesela Stanisława Wyspiańskiego, które pojawiają się w zacytowanym fragmencie.

R1EEWewdctBut
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 6

Na podstawie fragmentu Szewców wyjaśnij, co znaczy „mówić po wyspiańsku”.

RTai2PL3vHryk
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 7

Poniższy fragment pochodzi z powieści Stanisława Ignacego Witkiewicza 622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta. Wypisz cztery elementy młodopolskiego stylu, które zostały w nim sparodiowane.

Stanisław Ignacy Witkiewicz 622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta

Na skale czarnej, spadającej w morze stoi mój zamek. Oplata go galeria w koronki z białego marmuru. Słyszę co chwila, jak fala zatapia swe kły w spękane massy u dołu. Siedzę w oknie i przesuwam w mych wychudłych rękach zeschłe błękitne kwiatki, kamyki zbierane w dzieciństwie, listy mej siostry Anzelmy, która umarła, nie będąc nigdy narodzoną (tajemnica mojej rodziny, której wyjawić nie mogę). Oglądałem też kość z ręki ludzkiej, znalezioną na opuszczonym cmentarzysku, o którą upomni się przechodzień z bielmem na oku, bez palca wskazującego u ręki lewej…
A głos ten mówił prędko, jakby bez tchu: HABELE, ZEMGÓWAN, KANÁRWE GÓ*.
I noc tę pamiętam, kiedy przerażenie bezbrzeżne objęło najtajniejsze fibry mego mózgu i słyszałem tylko ten straszny bełkot w rozdziawionej paszczy niewiadomego, tego czegoś ślepego, zwróconego ostrzem ku samemu sobie. I wiem, że wzrok oczodołów tej pustki jest tym, czego boję się nazwać, boję się zrozumieć – jest śmiercią…
Zostawcie mnie samego! Chcę mówić z moim potworem. Żyj we mnie, ale się nie śmiej. Błagam o litość.

Indeks górny * Bungo sam nie wiedział, co znaczą te słowa. Słyszał je kiedyś w dzieciństwie w potwornym strachu, kiedy poszedł na cmentarz dla wyrobienia w sobie odwagi. Dotąd nie wiedział, czy ktoś je wymówił naprawdę, czy też była to halucynacja. Akcent według wskazówek. (przyp. aut.). Indeks górny koniec

cw7 Źródło: Stanisław Ignacy Witkiewicz, 622 upadki Bunga, czyli Demoniczna kobieta, s. 60–61.
R1dln2axIcsrH
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Napisz rozprawkę na 200 słów, w której odpowiesz na pytanie: Jakie funkcje pełnią parodie w Szewcach Witkacego?

RB2Wne48LMm2I
(Uzupełnij).
Praca domowa

Na podstawie Szewców Witkacego wyjaśnij pojęcie parodii. Sformułuj wypowiedź pisemną.

Mapa myśli
Dla nauczyciela