Sprawdź się
Uzupełnij tablicę chronologiczną.
1604−1606, 1606−1609, 1607−1608, 1609−1618, 1610, 1618, 1619, 1620, 1621, 1626−1629, 1627, 1629, 1632−1634, 1634, 1642−1651, 1648−1653, 1649, 1651, 1653−1658, 1654, 1655−1660, 1657, 1665−1666, 1676, 1683, 1684, 1688, 1699, defenestracja praska, początek wojny trzydziestoletniej, bitwa pod Białą Górą, wojna domowa w Anglii, pokój westfalski, fronda we Francji, akty nawigacyjne, protektorat Cromwella, bitwa pod Wiedniem, powstanie Ligi Świętej, przystąpienie Rosji do Ligi Świętej, „chwalebna rewolucja”, pierwsza dymitriada, bitwa pod Kircholmem, rokosz Zebrzydowskiego, wojna z Moskwą, bitwa pod Kłuszynem, rozejm w Dywilinie, bitwa pod Chocimiem, wojna ze Szwecją, bitwa pod Oliwą, wojna smoleńska, rozejm w Sztumskiej Wsi, wybuch powstania Chmielnickiego, obrona Zbaraża, ugoda zborowska, bitwa pod Beresteczkiem, ugoda w Białej Cerkwi, potop szwedzki, traktaty welawsko-bydgoskie, rokosz Lubomirskiego, rozejm w Andruszowie, pokój Grzymułtowskiego
| Data | Świat | Polska |
|---|---|---|
| 1604−1606 | pierwsza dymitriada | |
| bitwa pod Kircholmem | ||
| 1606−1609 | rokosz Zebrzydowskiego | |
| 1607−1608 | ||
| 1609−1618 | wojna z Moskwą | |
| 1610 | bitwa pod Kłuszynem | |
| 1618 | defenestracja praska, początek wojny trzydziestoletniej | |
| 1619 | rozejm w Dywilinie | |
| 1620 | bitwa pod Białą Górą | |
| 1621 | bitwa pod Chocimiem | |
| 1626−1629 | wojna ze Szwecją | |
| 1627 | bitwa pod Oliwą | |
| 1629 | ||
| 1632−1634 | wojna smoleńska | |
| 1634 | ||
| rozejm w Sztumskiej Wsi | ||
| 1642−1651 | wojna domowa w Anglii | |
| pokój westfalski | wybuch powstania Chmielnickiego | |
| 1648−1653 | fronda we Francji | |
| 1649 | obrona Zbaraża, ugoda zborowska | |
| 1651 | akty nawigacyjne | bitwa pod Beresteczkiem, ugoda w Białej Cerkwi |
| 1653−1658 | protektorat Cromwella | |
| 1654 | ||
| 1655−1660 | potop szwedzki | |
| 1657 | traktaty welawsko-bydgoskie | |
| 1665−1666 | rokosz Lubomirskiego | |
| rozejm w Andruszowie | ||
| 1676 | ||
| 1683 | bitwa pod Wiedniem | |
| 1684 | powstanie Ligi Świętej | |
| przystąpienie Rosji do Ligi Świętej | pokój Grzymułtowskiego | |
| 1688 | „chwalebna rewolucja” | |
| 1699 |
Przyjrzyj się ilustracjom, a następnie połącz nazwę zabytku z cechą baroku, której jest on najlepszym przykładem.
kontrast, gra świateł, iluzjonizm, bogactwo zdobień, dynamika, ekspresyjność, spiralne kolumny i wymyślne balustrady
| sklepienie kościoła Il Gesù | |
| Ekstaza św. Teresy | |
| Powołanie św. Mateusza | |
| Sala Lustrzana w pałacu wersalskim | |
| Klementinum |
Zaznacz zdania prawdziwe.
- Na mocy pokoju westfalskiego nowe nabytki terytorialne otrzymały Francja, Szwecja, Saksonia i Brandenburgia.
- Jedną z konsekwencji wojny trzydziestoletniej było umocnienie pozycji Habsburgów w Rzeszy Niemieckiej.
- Pokój westfalski potwierdził postanowienia pokoju augsburskiego z 1555 r.
- Po wojnie trzydziestoletniej księstwa i wolne miasta Rzeszy stały się całkowicie niezależne od cesarza.
- W 1648 r. uznano niepodległość Szwajcarii, Republiki Zjednoczonych Prowincji i Czech.
Przeczytaj tekst źródłowy, a następnie wykonaj polecenia.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym, a następnie wykonaj polecenia.
Jak sądzę, bez trudu zgodzimy się na zasadę, że różnice co do wielkości i potęgi poszczególnych państw wynikają z różnej ilości znajdującego się w ich granicach pieniądza. Wychodząc z tego założenia, należy stwierdzić, że corocznie wywozi się z granic naszego królestwa produkty wyrabiane z naszego surowca, a przeznaczone na zbyt na obczyźnie (jako to wino, wódka, ocet, żelazo, owoce, papier, płótno, statki metalowe, jedwab, wstążki), wartości 12−18 milionów liwrów. Oto są szańce naszego królestwa, nad ustrzeżeniem których trzeba nam wytężać wszystkie siły. Holendrzy i inni cudzoziemcy prowadzą przeciw nam ustawiczną wojnę i jak dotąd z takim sukcesem, że zamiast by suma ta dostawała się do naszego państwa w gotówce i w następstwie powodowała ogromne bogactwo, przynoszą nam ją w różnych towarach, bądź ich wyrobu, bądź sprowadzanych z zagranicy […]. Przemyślność ich, a nasza nieroztropność doszła tak daleko, że przy pomocy faktorów swych i komisarzy, których mają prawo osadzać po wszystkich portach królestwa, opanowali cały handel morski i wyznaczają ceny na wszystkie towary, które kupują i sprzedają. Łatwo stąd wywnioskować, że o ile zdołamy znieść zyski Holendrów, ciągnione z poddanych naszego króla, i udaremnić odbyt towarów, które nam przywożą, o tyle pomnożymy ilość gotówki, którą winniśmy ściągnąć w granice królestwa dzięki wywozowi naszych produktów, i o tyle powiększymy potęgę, wielkość i bogactwo państwa. Te same następstwa będziemy mogli wyciągnąć co do towarów składowych, to jest tych, które moglibyśmy sprowadzać z Indii Wschodnich i Zachodnich, by wywozić je następnie na północ, a stamtąd przywozić same materiały, niezbędne do budowy okrętów: oto inne źródło wielkości i potęgi państwa. Poza korzyścią, wynikającą ze ściągnięcia do królestwa znacznej ilości gotówki, pewne jest, że przez rozkwit rękodzieł milion ludzi gnuśniejących dotąd w lenistwie będzie mogło zarabiać na życie: że pokaźna ich liczba znajdzie zajęcie przy żegludze i portach, a pomnożenie liczby okrętów niemal w nieskończoność pomnoży również wielkość i potęgę państwa.
Źródło: Wiek XVI–XVIII w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 320−321.
Zaznacz właściwą definicję kierunku myśli ekonomicznej, do którego nawiązuje źródło.
- Według niego gospodarka powinna opierać się na naturalnych prawach człowieka do wolności osobistej i własności prywatnej. Jego przedstawiciele uważali, że wartość powstaje jedynie w rolnictwie, gdyż tam dochodzi do pomnażania, a nie tylko sumowania się bogactw.
- Charakteryzuje się dążeniem do zwiększenia sił i bogactwa państwa poprzez stosowanie protekcjonizmu celnego oraz aktywne popieranie produkcji krajowej na potrzeby handlu wewnętrznego i międzynarodowego w celu zapewnienia dodatniego bilansu handlowego.
- Jego twórcy twierdzili, że rozbieżne cele jednostek można pogodzić, przestrzegając prawa. Podstawami porządku społeczno-ekonomicznego są: wolność jednostki, własność prywatna, wolna konkurencja, wolność umów, stabilny pieniądz. Koncepcja ta odrzuca możliwość ingerencji państwa w gospodarkę.
Wskaż właściwe dokończenie zdania. Przedstawiona w źródle koncepcja ekonomiczna to…
- merkantylizm.
- liberalizm gospodarczy.
- fizjokratyzm.
Przeczytaj teksty źródłowe A i B, a następnie na ich podstawie wskaż różnicę między francuskim absolutyzmem a angielską monarchią parlamentarną.
Zapoznaj się z tekstami źródłowymi A i B, a następnie na ich podstawie wskaż różnicę między francuskim absolutyzmem a angielską monarchią parlamentarną.
Tekst A
Od chwili objęcia rządów po śmierci kardynała Mazariniego przestrzegał Ludwik XIV przez całe życie dwu zasad. Jedna z nich była wyśmienitą, a polegała na tym, by nie mieć nigdy pierwszego ministra i nie dopuszczać do swej Rady żadnego kardynała, biskupa ani prałata […]. Druga, daleka od tej trafności, zasadzała się na tym, że umieszczał w Radzie jedynie ludzi miernego stanu […], którzy całe swe znaczenie zawdzięczaliby jedynie swemu stanowisku sekretarza stanu, generalnego kontrolera finansów lub ministra, których mógłby traktować i usuwać jak i kiedy mu się spodoba, a którzy sami przez się nie będąc niczym, spadliby z powrotem w nicość, z której ich wyciągnął.
Źródło: Fragmenty pism księcia Ludwika Saint-Simona, w: Historia nowożytna 1648–1789, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954, s. 41–42.
Tekst B
Po abdykacji wspomnianego króla Jakuba II i opróżnieniu tronu, Jego Wysokość Książę Orański (którego spodobało się Wszechmogącemu Bogu uczynić sławnym narzędziem wyzwolenia tego królestwa spod władzy papistycznej i tyrańskiej), za radą lordów duchownych i świeckich i różnych wybitnych członków Izby Gmin, rozkazał ogłosić listy do lordów duchownych i świeckich religii protestanckiej, inne zaś do wielu hrabstw, miast, uniwersytetów, grodów oraz do pięciu portów. W listach tych zlecił im obrać takich przedstawicieli, jak nakazywało prawo, i obesłać nimi parlament wyznaczony w Westminsterze na dzień 22 stycznia br. 1689, a to w celu stworzenia takich urządzeń, by ich religia, prawa i wolności nie znalazły się znowu zagrożone obaleniem. Wybory odbyły się zgodnie z listami.
Źródło: Deklaracja praw narodu angielskiego z 13 lutego 1689 r., w: Historia nowożytna 1648–1789, oprac. K. Piwarski, Warszawa 1954, s. 28.
Zapoznaj się z krótkimi notkami biograficznymi osób żyjących w Rzeczypospolitej XVII w. i przy każdej z nich zapisz, o kim mowa.
UWAGA! Wpisuj w kolejności: imię i nazwisko.
A
Wywodził się z litewskiej rodziny magnackiej. Jego talent wojskowy uwidocznił się podczas walk Rzeczypospolitej ze Szwecją w Inflantach. Stał na czele zwycięskich wojsk spod Kircholmu. Został hetmanem wielkim litewskim. Poległ w czasie obrony obleganego przez Turków Chocimia.
..........................................
B
Dowódca w wielu kampaniach wojennych przeciwko Szwedom, Turkom, Tatarom i Rosjanom. Był stronnikiem Jana Zamoyskiego i u jego boku walczył w bitwie pod Byczyną, a następnie w Mołdawii i na Wołoszczyźnie. Po śmierci Zamoyskiego stronnik króla. Sławę przyniosło mu zwycięstwo w bitwie pod Kłuszynem w 1610 r. W 1618 r. został hetmanem wielkim koronnym, a dwa lata później zginął w wygranej przez Turków bitwie pod Cecorą.
................................................
C
Hetman wojsk zaporoskich i przywódca największego powstania kozackiego przeciwko Rzeczypospolitej, które zapoczątkowało serię niszczących dla niej wojen II poł. XVII w. Dążąc do utworzenia niezależnego państwa kozackiego, sprzymierzył się z Rosją (ugoda w Perejasławiu, 1654). Car wspomógł Kozaków przeciwko Rzeczypospolitej, jednak nie zapewnił im autonomii. Na włączonych do Moskwy terenach ograniczył ich władzę i narzucił własny styl rządzenia.
....................................
D
Średniozamożny szlachcic, który służbę w armii rozpoczął w latach 20. XVII w., walcząc z Turkami pod Chocimiem. Później doświadczenie zdobywał w wojnie ze Szwecją w Prusach Królewskich oraz w konflikcie z Rosją z lat 1632–1634. Walczył z Kozakami w powstaniu Chmielnickiego (m.in. nad Żółtymi Wodami, pod Beresteczkiem). Wsławił się w czasie potopu szwedzkiego na froncie krajowym oraz w Danii. Po pokoju w Oliwie uczestniczył w wojnie z Rosją, w której przyczynił się m.in. do zwycięstwa pod Połonką. W uznaniu zasług król mianował go kolejno na wojewodę ruskiego, kijowskiego, a pod koniec życia na hetmana polnego koronnego.
..................................
Przyjrzyj się poniższej mapie i wykonaj polecenia.
Zaznacz pole obok właściwego tytułu mapy.
| Tytuł mapy | |
| Rzeczpospolita po rozejmie w Dywilinie (1619) | □ |
| Rzeczpospolita po rozejmie w Starym Targu (1629) | □ |
| Rzeczpospolita po rozejmie w Andruszowie (1667) | □ |
| Rzeczpospolita po rozejmie wynegocjowanym w obozie pod Żurawnem (1676) | □ |
Przyporządkuj ziemie do państw, które pozyskały je za sprawą wojen toczonych z Rzecząpospolitą w XVII w.
Inflanty, Smoleńszczyzna, Siewierszczyzna, Czernihowszczyzna, Ukraina Lewobrzeżna, Bracławszczyzna i Podole</strong></strong></strong>
| Szwecja | |
|---|---|
| Rosja | |
| Turcja |
Uzupełnij tekst.
UWAGA! Jeżeli do wpisania jest więcej niż 1 odpowiedź wpisuj je w kolejności alfabetycznej.
kijowskiego, Dywilinie, Perejasławiu, Oliwie, bracławskie, Andruszowie, wołyńskiego, Starym Targu, obozie pod Żurawnem, podolskie
Na mocy rozejmu w ........................................ w 1619 r. do Rzeczypospolitej przyłączono ziemie smoleńską, siewierską i czernihowską. Wówczas państwo polsko-litewskie osiągnęło największy obszar w całych swoich dziejach – jego powierzchnia wynosiła blisko 1 mln km². Wymienione tereny wróciły do państwa moskiewskiego po kilkudziesięciu latach wraz z podpisaniem rozejmu w ......................................... Wtedy Rzeczpospolita utraciła ponadto Ukrainę Lewobrzeżną, będącą częścią województwa ......................................... U schyłku panowania Zygmunta III Wazy Szwecja przejęła Inflanty, czyli województwa parnawskie, #dorpackie i część wendeńskiego. Stało się to w wyniku podpisania rozejmu w ........................................, przedłużonego później w Sztumskiej Wsi, za panowania Władysława IV Wazy. W II poł. XVII w. przynależność państwową na kilkanaście lat zmieniły województwa ........................................ i ......................................... Przeszły one na własność Turcji w 1672 r. na mocy traktatu pokojowego w Buczaczu, który przyznawał jej dodatkowo południową część Kijowszczyzny. Polski sejm nie ratyfikował dokumentu i po wznowieniu działań wojennych udało się odzyskać ziemie ukraińskie, jednak rozejm wynegocjowany w ........................................ pozostawiał Podole i Bracławszczyznę w rękach sułtana. Rzeczpospolita odzyskała te tereny w 1699 r., w wyniku podpisania pokoju w Karłowicach.
Wyjaśnij wymowę ilustracji, odwołując się do elementów graficznych i okoliczności powstania rysunku.
