Sprawdź się
Uzupełnij tekst.
sfera publiczna, niezależna, sfera prywatna, zależna
W starożytnej Grecji kształtowana przez dyskusje i spory ich obywateli .............................. .............................. była od panujących rządów i aktualnej polityki.
Wskaż, który z filozofów odnotował oddzielenie się państwa od rodziny i umieszczenie między nimi trzeciej sfery – społeczeństwa obywatelskiego.
- Thomas Hobbes
- Georg Wilhelm Friedrich Hegel
- Arystoteles
- św. Tomasz z Akwinu
Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Sfera publiczna była miejscem, gdzie człowiek zyskiwał tożsamość i stawał się obywatelem posiadającym prawa i szacunek. | □ | □ |
| Obywatelstwo w starożytnym Rzymie można było nabyć przez urodzenie w rodzinie obywateli rzymskich, na skutek osiedlenia się w Rzymie lub w trybie nadania czy też zakupu. | □ | □ |
| Kobiety i dzieci w starożytnym Rzymie miały pełną zdolność prawną i brały czynny udział w życiu publicznym. | □ | □ |
| W rozumieniu starożytnych Greków w sferze prywatnej człowiek był indywidualnością, a nie jednostką, elementem, rzeczą. | □ | □ |
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.
Obywatelstwo w Europie. Idea i jej wyraz formalny w perspektywie historycznejZagadnienie obywatelstwa podjął w swojej twórczości jeszcze jeden wielki luminarz Oświecenia – Immanuel Kant. Dokonał on próby stworzenia idealnego modelu państwa o ustroju „obywatelskim”, które opierać się miało na wspólnym dla wszystkich jego członków porządku prawnym. Kant jako jeden z pierwszych myślicieli nowożytnych wprowadzał przy tym dość klarowne rozróżnienie między przynależnością państwową (Staatsangehörigkeit), która determinowała zewnętrzny podział na cudzoziemców i tuziemców oraz implikowała pewien podstawowy katalog praw i obowiązków tożsamy dla całego grona tych ostatnich, a generującym wewnętrzny podział członków państwa obywatelstwem (Staatsbürgerschaft), rozumianym jako posiadanie pełni praw publicznych i niczym nie skrępowane uczestnictwo w sprawach państwa przez część wspólnoty, która nosiła miano obywateli aktywnych (czynnych). Przynależni do państwa obywatele pasywni (bierni), choć podlegali wspólnemu prawu, nie mogli go zarazem tworzyć. Dostęp do prawdziwego ciała obywatelskiego, tj. do nabycia pełnej „osobowości obywatelskiej” musiał się raz jeszcze wiązać z uzyskaniem samodzielności ekonomicznej, z byciem „panem samego siebie”. Idea obywatelstwa w wydaniu Kanta stanowiła w zasadzie zaprzeczenie koncepcji obywatelstwa uniwersalnego Rousseau, była jednak trzeźwą propozycją na miarę epoki. Wizja ta nie stawiała nadto prostego znaku równości pomiędzy wolnościom przysługującym istocie ludzkiej jako takiej a prawami obywatelskimi.
Źródło: Krzysztof Trzciński, Obywatelstwo w Europie. Idea i jej wyraz formalny w perspektywie historycznej, dostępny w internecie: ce.uw.edu.pl [dostęp 2.03.2021 r.].
Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Zgodnie z poglądami Immanuela Kanta obywatelstwo oznaczało budowanie współodpowiedzialności za dobro wspólne i dbałość o dobro państwa. | □ | □ |
| W swojej teorii Immanuel Kant łączył pełnię praw z aktywnością obywatelską i przyznawał ją mieszkańcom o określonym poziomie dochodów, którzy jednocześnie finansowo wspomagali państwo w płaceniu podatków. | □ | □ |
| Idee Kanta w pełni nawiązywały do poglądów innych filozofów oświeceniowych, którzy uważali, że obywatelstwo powinno być powszechne i w równym stopniu przysługiwać wszystkim mieszkańcom państwa. | □ | □ |
| Dla Kanta prawa obywatelskie wynikały z przyrodzonej godności człowieka i były uniwersalne. | □ | □ |
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Z genezy pojęcia obywatelstwaJednostka posiada sferę działania niezależną od państwa, prywatną, ale nie nadaje się jej odrębności prawnej i nie traktuje się jako przeciwstawnej państwu, gdyż nie ma państwa, jest tylko wspólnota religijno‑polityczna; przy czym pejoratywny termin idiotes – odnoszący się do osób nieuczestniczących w życiu publicznym z własnej woli, a także zajmujących bierną postawę – oddaje nastawienie wspólnoty do tego typu zachowań. Trudno stwierdzić, czy traktowano te osoby jako nieprzystosowane społecznie, czy jako odmienne. Politeusthai znaczy „brać udział w życiu publicznym”, ale też i „żyć”.
Źródło: Mateusz Nieć, Z genezy pojęcia obywatelstwa, „Państwo i Społeczeństwo” 2006, nr 1 (VI), s. 22.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Obywatelstwo w Europie. Idea i jej wyraz formalny w perspektywie historycznejEkspansji przestrzennej obywatelstwa rzymskiego towarzyszyła przemiana jakościowa jego treści. Obywatelstwo posiadało bowiem przed edyktem Karakalli charakter dalece zamknięty i elitarny, stanowiło dla jego depozytariuszy swoistą godność, którą wyraźnie traciło stając się dobrem powszechnym. Przeobrażenie to stanowiło w zasadzie ukoronowanie procesu zmierzchu praw politycznych, które pierwotnie stanowiły esencję obywatelstwa, zarazem jednak obejmowało systemem rozbudowanego rzymskiego prawa prywatnego ludności znacznej części ówczesnego świata.
Źródło: Krzysztof Trzciński, Obywatelstwo w Europie. Idea i jej wyraz formalny w perspektywie historycznej, „Studia Europejskie” 2002, nr 2, s. 49.
Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Społeczeństwo obywatelskie, jako przestrzeń dla organizacji samorządowych w tradycji liberalnej i republikańskiej. Wybrane aspektyZa początek społeczeństwa obywatelskiego przyjmuje się nowożytność. Nawet jeżeli w starożytności funkcjonowały instytucje oraz układy społeczne, które dziś mogą uchodzić za prefiguracje społeczeństwa obywatelskiego, społeczeństwo obywatelskie jako wyobrażony syngulatywny kolektyw jest niezmiennie fenomenem nowożytnym. Elitarność uczestników greckiego polis w żaden sposób nie odpowiada egalitarnemu charakterowi nowożytnego społeczeństwa obywatelskiego. To w czasach nowożytnej dezintegracji jednego wielkiego systemu społecznego na funkcjonalne systemy cząstkowe nastąpiło rozdzielenie społeczeństwa obywatelskiego od państwa.
Źródło: Magdalena Mastalerz, Społeczeństwo obywatelskie, jako przestrzeń dla organizacji samorządowych w tradycji liberalnej i republikańskiej. Wybrane aspekty, „Studia Paradyjskie” 2018, nr 28, s. 336.