Sprawdź się
Wpływ rzeźby terenu na klimat przejawia się m.in. w zmianach temperatury powietrza. Wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnej temperatura powietrza:
- obniża się o 0,6°C na 100 m w powietrzu suchym i 1°C na 100 m w powietrzu wilgotnym.
- obniża się o 1°C na 100 m w powietrzu suchym i 0,6°C na 100 m w powietrzu wilgotnym.
- wzrasta o 0,6°C na 100 m w powietrzu suchym i 1°C na 100 m w powietrzu wilgotnym.
- wzrasta o 1°C na 100 m w powietrzu suchym i 0,6°C na 100 m w powietrzu wilgotnym.
Utwory powierzchniowe są skałą macierzystą gleb. Uzupełnij tekst podanymi wyrażeniami.
Ubogie, Mazowsza, słabe, krzemianowym, węglanowym, lessowym, torfach, iłów, Wielkopolski, glin, Pałukach, pyłów, Żyzne, czarnoziemów, piaszczystym, Kujawach, Małopolski, Wyżynie Lubelskiej
...................................... gleby – czarnoziemy – występujące m.in. na ......................................, powstały na podłożu ......................................, czarne ziemie, które często spotkać można na ......................................, wykształciły się z ......................................, ...................................... lub ...................................... różnego pochodzenia, natomiast ...................................... gleby bielicowe, charakterystyczne np. dla ......................................, są związane z podłożem ....................................... Gleby bagienne występują na .......................................
Uzupełnij zdanie.
Zagłębienia, w których powstają jeziora ............, są efektem działalności egzaracyjnej lodowców górskich.
Wybierz z poniższych elementów środowiska przyrodniczego te, które nie składają się na warunki siedliskowe.
- rzeźba terenu
- podłoże skalne
- pokrywa glebowa
- wody gruntowe
- klimat lokalny
- wody wgłębne
- krajobraz
Uzupełnij schemat przedstawiający hierarchiczne związki między komponentami środowiska przyrodniczego.
skały, formy rzeźby, makro- i mezoklimat, gleby, klimat lokalny, zwierzęta, wody powierzchniowe i podziemne, roślinność
Uzupełnij tekst odpowiednimi sformułowaniami.
bogate, mady, profile glebowe, ciemnobrązowy, biały, czarny, rdzawy, ubogie
W zależności od właściwości skały macierzystej tworzą się różnego typu ............................... Na osadach piaszczystych powstają .............................. w próchnicę gleby bielicowe o charakterystycznym profilu, w którym wykształciły się dwa dobrze widoczne poziomy: wymywania i wzbogacania. Poziom wymywania ma kolor .............................., a poziom wzbogacania kolor ...............................
Powiąż nazwę geograficzną z formą terenu zależną od budowy geologicznej.
wzgórze wawelskie, Beskidy, Maczuga Herkulesa, Ślęża, Karkonosze, Łącka Góra, Czerwony Bór, Ostrzyca, Łysogóry
| góry fałdowe | |
| góry zrębowe | |
| zrąb tektoniczny | |
| twardzielec | |
| ostaniec | |
| wygasły wulkan | |
| wzgórze morenowe | |
| wydma | |
| gołoborze |
Wyjaśnij, dlaczego gleby powstające na podłożu piaszczystym porośniętym lasem iglastym mają inne właściwości fizyczno‑chemiczne niż gleby wykształcone na podłożu gliniastym pod lasem liściastym.
Przyporządkuj cechy termiczne i chemiczne wód podziemnych do związanych z nimi warunków klimatycznych albo budowy geologicznej.
wody gruntowe (temperatura), wody gruntowe (skład chemiczny), wody wierzchówkowe, wody termalne, wody mineralne
| budowa geologiczna | |
|---|---|
| klimat |
Powiąż cechy morfometryczne jeziora z typem jeziora.
małe, płytkie, owalne, o mało urozmaiconej linii brzegowej, rozległe, płytkie, o urozmaiconej linii brzegowej i zwykle niskich brzegach, długie, głębokie, kręte, o zwykle wysokich brzegach
| jezioro rynnowe | |
| jezioro morenowe | |
| jezioro wytopiskowe |
Rozwiąż krzyżówkę:
- Organizmy zbudowane z komórek wykorzystujących energię promieniowania słonecznego za sprawą barwników asymilacyjnych. Organizmy te mają sztywną, zwykle celulozową ścianę komórkową.
- Struktura tektoniczna ograniczona (przynajmniej z dwóch przeciwległych stron) uskokami i wypiętrzona wzdłuż nich względem otoczenia.
- Związek chemiczny o wzorze H₂O, występujący w warunkach standardowych w stanie ciekłym.
- Gleby powstałe w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody i akumulowanego w wyniku wytracania energii wody.
- Zagłębienie powstałe wskutek wytopienia się bryły lodu tkwiącej w osadach polodowcowych lub lodowcowo-rzecznych.
- Miejsce na powierzchni ziemi, z którego wydobywa się lawa i gazy wulkaniczne.
- Naturalny, śródlądowy zbiornik wodny, powstały w zagłębieniu (misie jeziornej), w którym mogą gromadzić się wody powierzchniowe.
- Struktura tektoniczna powstała w wyniku rozerwania mas skalnych i przemieszczenia ich wzdłuż powstałej powierzchni.
- Naturalnie powstały zespół minerałów budujący skorupę ziemską.
- Materiał skalny transportowany lub osadzony przez lodowiec lub lądolód.
| 1 | |||||||||
| 2 | |||||||||
| 3 | |||||||||
| 4 | |||||||||
| 5 | |||||||||
| 6 | |||||||||
| 7 | |||||||||
| 8 | |||||||||
| 9 | |||||||||
| 10 |
Uzupełnij tekst.
Organizmy zbudowane z komórek wykorzystujących energię promieniowania słonecznego za sprawą barwników asymilacyjnych do budowy tkanek. Organizmy te mają sztywną, zwykle celulozową ścianę komórkową – .................
Struktura tektoniczna ograniczona (przynajmniej z dwóch przeciwległych stron) uskokami i wypiętrzona wzdłuż nich względem otoczenia to .............
Związek chemiczny o wzorze H₂O, występujący w warunkach standardowych w stanie ciekłym, to .............
Gleby powstałe w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody i akumulowanego w wyniku wytracania energii wody to .............
Zagłębienie powstałe wskutek wytopienia się bryły lodu tkwiącej w osadach polodowcowych lub lodowcowo-rzecznych to ...................
Miejsce na powierzchni Ziemi, z którego wydobywa się lawa i gazy wulkaniczne, to .............
Naturalny, śródlądowy zbiornik wodny, powstały w zagłębieniu (misie jeziornej), w którym mogą gromadzić się wody powierzchniowe, to ...............
Struktura tektoniczna powstała w wyniku rozerwania mas skalnych i przemieszczenia ich wzdłuż powstałej powierzchni to .............
Naturalnie powstały zespół minerałów budujący skorupę ziemską to .............
Materiał skalny transportowany lub osadzony przez lodowiec lub lądolód to .............
Każdy wiersz tabeli przedstawia związki między komponentami środowiska przyrodniczego charakterystyczne dla terenu Polski. Uzupełnij tabelę, korzystając z umieszczonych poniżej określeń.
piasek wydmowy, piasek polodowcowy, glina zwałowa, less, równina falista, równina, równina w dnach obniżeń, 2–5 m p.p.t., pow. 5 m p.p.t., pow. 15 m p.p.t., 0–1 m p.p.t., rdzawa, brunatna, mada, zbiorowiska trawiaste, las bagienny, Podlasie, Pojezierze Mazurskie, Dolina Wisły, czarna ziemia, bielicowa, żwir, stromy stok
| Utwór powierzchniowy | Forma rzeźby | Głębokość wód gruntowych | Typ gleby | Roślinność | Przykładowy region występowania w Polsce |
|---|---|---|---|---|---|
| piasek wydmowy | rdzawa | ||||
| piasek polodowcowy | równina falista | 2–5 m p.p.t. | Podlasie | ||
| glina zwałowa | pow. 5 m p.p.t. | brunatna | Pojezierze Mazurskie | ||
| less | równina | pow. 15 m p.p.t. | zbiorowiska trawiaste | ||
| 0–1 m p.p.t. | mada | Dolina Wisły | |||
| równina w dnach obniżeń | las bagienny |
W geografii fizycznej stosuje się różne wskaźniki opisujące związki między komponentami środowiska przyrodniczego, pozwalające wyodrębnić przeważające relacje w środowisku, które można przedstawić w postaci liczbowej lub graficznej. Należą do nich m.in.:
wskaźnik częstości występowania cech komponentów środowiska będący ilorazem powierzchni, na której występuje dana cecha środowiska, i całkowitej powierzchni terenu.
wskaźnik częstości powiązań między cechami komponentów środowiska będący ilorazem powierzchni, na której jednocześnie występują dwie cechy środowiska, i całkowitej powierzchni terenu.
Rysunek przedstawia dominujące relacje między komponentami środowiska w pewnym regionie Polski. Przeanalizuj wykres i określ:
cechy poszczególnych komponentów środowiska dominujące w tym regionie,
najczęstsze związki między cechami komponentów środowiska przyrodniczego,
region Polski, dla którego przedstawione na rysunku cechy komponentów środowiska i związki między nimi mogą być charakterystyczne.
Okruchowe osady rzeczne transportowane i osadzane przez rzekę na dnie koryta rzecznego, a w okresie powodzi również na równinach zalewowych, to .............
Suchy i ciepły wiatr, który wieje z gór w doliny, to ............, w Polsce, w Tatrach nosi on nazwę .............
Nauka o skałach, zajmująca się ich ogólną charakterystyką, to ...................
Odosobnione wzniesienie, które nie uległo denudacji, to ................, natomiast odosobnione wzgórze wznoszące się ponad wyrównanym obszarem, które dzięki dużej odporności budujących je skał nie uległo całkowicie denudacji, to .......................
Zespół warunków klimatycznych i edaficznych panujących w danym miejscu, określający warunki istnienia określonych typów zbiorowisk roślinnych i związanych z nimi zgrupowań zwierzęcych, to ...................