Sprawdź się
Porównaj elementy biografii trzech przywódców ruchu komunistycznego z Dalekiego Wschodu: Pol Pota (Kambodża), Ho Chi Minha (Wietnam) oraz Deng Xiaopinga (Chiny). Czy na podstawie tych biografii można wywnioskować, że to Europa Zachodnia ukształtowała ich światopogląd?
Indeks górny Biografie opracowane na podstawie wikipedia.com Indeks górny koniecBiografie opracowane na podstawie wikipedia.com
Na podstawie źródła z ćwiczenia 3 zinterpretuj fotografię.
Według słownika PWN totalitaryzm to „system polityczny, oparty na obowiązującej wszystkich ideologii i na nieograniczonej władzy jednej partii, kontrolującej wszystkie dziedziny życia”. Zgodnie z tą definicją wypisz z tekstu fragment, który według ciebie najlepiej charakteryzuje totalitarny charakter władzy Czerwonych Khmerów. Uzasadnij swój wybór.
Pol Pot i Rok ZerowyTamtej wiosny Kambodża stała się państwem niewolniczym, ludzie nie mogli już decydować, co jeść, kiedy spać, gdzie mieszkać, kogo poślubić. Musieli wykonywać każdą pracę, jaką im przydzielono, odmowa groziła karą od pozbawienia racji żywnościowych po śmierć. Tak jak w radzieckim gułagu żywność i odzież teoretycznie zapewniało państwo, ale nie było zapłaty za pracę. Władza zakazała bazarów, a z czasem zaczęła zniechęcać nawet do handlu wymiennego.
Społeczeństwo klasyfikowano w trzech grupach: pełnoprawni członkowie, kandydaci i ulokowani. Ci pierwsi, zazwyczaj ubodzy chłopi, mieli prawo do pełnych racji żywnościowych, zajmowania stanowisk politycznych, wstępowania do armii i ubiegania się o członkostwo w partii. Kandydaci byli następni w kolejce do racji żywnościowych i mogli obejmować stanowiska niższego szczebla w administracji. Ulokowani byli na listach dystrybucyjnych ostatni, za to pierwsi na listach egzekucyjnych i nie mieli żadnych praw politycznych. […]
Czerwoni Khmerzy zmienili nawet język. Słowa wyróżniające jednostkę eliminowali albo nadawali im nowe znaczenia. Zamiast „ja” należało mówić „my”. Dzieci nazywały rodziców „wujkiem” i „ciocią”, a innych dorosłych „matką” albo „ojcem”. W radiu zakazali używania słów oznaczających uczucia liryczne (czyli „burżuazyjne”), takich jak „piękny”, „kolorowy” i „wygodny”. Około tuzina słów oznaczających „jeść”, których użycie zależało od rangi i relacji społecznych, zostało zastąpionych przez jeden czasownik używany wcześniej wyłącznie przez chłopów.
Źródło: Robert Stefanicki, Pol Pot i Rok Zerowy, wyborcza.pl.
Wyjaśnij, na czym polega ironiczna wymowa zamieszczonej poniżej karykatury.
Pomnik ku czci Pol Pota.
Na podstawie tekstu wymień po jednej przyczynie wewnętrznej i zewnętrznej upadku reżimu Pol Pota w Kambodży.
Polityka Czerwonych Khmerów w ramach walki z „burżuazją” zmierzała do likwidacji ośrodków miejskich i przeprowadzenia ruralizacji państwa […]. Wszelki opór był tłumiony wyrokami śmierci na całe rodziny, a nawet społeczności. Brutalne zmuszanie do pracy i przymusowe przesiedlenia, użycie terroru i tortur w celu zapewnienia posłuszeństwa, wreszcie głód sprawiły, że reżim przestali popierać nawet chłopi […]. Między reżimem Czerwonych Khmerów a władzami wietnamskimi szybko doszło do konfliktu. Pol Pot obawiał się wpływów DRW (1), stąd pierwsza czystka (2) w partii miała wyeliminować ewentualnych popleczników Hanoi (2). Już w połowie 1975 r. repatriowano 150 tys. Wietnamczyków z Kampuczy, ale pozostałych czekał los podobny do reszty mieszkańców kraju. […] Po licznych prowokacjach Czerwonych Khmerów władze wietnamskie zdecydowały się na zbrojne obalenie reżimu Pol Pota. Pod koniec 1978 r. 150‑tysięczna armia wkroczyła do Kampuczy, w styczniu następnego roku ustanawiając tam nowy rząd.
DRW – komunistyczna Demokratyczna Republika Wietnamu.
Czystka – zmasowane i brutalne represje polityczne.
Hanoi – stolica komunistycznego Wietnamu.
Źródło: Jakub Tyszkiewicz, Edward Czapiewski Historia powszechna. XX wiek, Warszawa 2010, str. 738.
Zapoznaj się ze źródłami i wykonaj polecenia.
Źródło A
Phnom Penh, 17 marca 1975Zagraniczni obserwatorzy pozostali w stolicy […] są jednomyślni: „to najbardziej dramatyczny moment od początku wojny”. Jeszcze trochę i Kambodża stanie się pierwszym krajem Indochin w pełni kontrolowanym przez ruch rewolucyjny, a reżim Lon Nola, stworzony, wyszkolony, opłacony przez Amerykanów, może być pierwszym, jaki komuniści pokonają w bezpośrednim starciu […]. Rzecz przedstawia się prosto: bez szeroko zakrojonej interwencji Amerykanów, którzy musieliby przysyłać tu nieprzerwanie mostem powietrznym ryż i amunicję, środki rządowe skończą się w dwa lub trzy tygodnie i miasto prędzej czy później się podda. Jeśli pomoc amerykańska nadal będzie przesyłana, Phnom Penh może stawiać opór do nadejścia pory deszczowej (czyli do lipca‑sierpnia). Wtedy partyzanci zostaną zmuszeni do wycofania się z zatopionych nizin, Mekong znów otworzy się na ruch rzeczny i zaopatrzenie, ale w styczniu przyszłego roku, wraz z kolejną porą suchą, sytuacja wróci do punktu wyjścia.
Phnom Penh, ze swoimi dwoma milionami mieszkańców i uchodźców, konsumuje pięćset ton ryżu dziennie; armia, która broni miasta, potrzebuje ośmiuset ton amunicji co dwadzieścia cztery godziny. Lotnisko Pochentong, znajdujące się w odległości ośmiu kilometrów od centrum, to jedyne połączenie ze światem, teraz, gdy na wszystkich drogach są blokady, a oba brzegi rzeki Mekongu, najeżonego minami, kontroluje partyzantka.
Źródło: Phnom Penh, 17 marca 1975, [w:] Tiziano Terzani, W Azji, tłum. J. Wajs, Warszawa 2009, s. 35–36.
Źródło B
Na podstawie tekstu źródłowego wskaż przyczynę niskiej wydajności systemu pracy stworzonego przez Czerwonych Khmerów, a następnie wykonaj pozostałe polecenia.
Haing Ngor o reżimie Czerwonych Khmerów w Kambodży w czasach Pol PotaCzerwoni Khmerzy chcieli całkowicie odmienić społeczeństwo. Wszyscy, którzy przedtem rządzili krajem, zniknęli […]. Rodziny niszczono, dzieci gdzieś powysyłano, by wychowywały się razem. Nie było już miast, targów, sklepów, restauracji, kawiarni, linii autobusowych, samochodów prywatnych, rowerów, szkół, książek, dzienników i czasopism. Nie było pieniędzy, zegarków, wakacji i świąt.
Tylko wschodzące słońce, gwiazdy, noc, deszcz, który padał z nieba.
I praca!
Tylko praca na opustoszałej wsi.
Czasami obserwowałem, z motyką w ręce, te krocie ludzkie przy pracy; […]. Nikt, przed przejęciem władzy przez Czerwonych Khmerów, nie byłby w stanie wyobrazić sobie takich scen, jakie miałem teraz przed oczami. […] Z głośników przymocowanych do słupów rozlegała się wojskowa muzyka: niosła się daleko, aż na tereny, gdzie pracowano. Kiedy słuchałem jej żwawego rytmu, kiedy patrzyłem na czerwoną flagę trzepoczącą na wietrze, łapałem się na tym, że wierzę w powodzenie tej rewolucji.
Ale kiedy przyglądałem się z bliska, natychmiast moje iluzje znikały. Kanały kopali wyczerpani, źle odżywieni robotnicy w łachmanach. Motyki podnosiły się i opadały ospale, ludzie byli smutni, bez nadziei, bezsilni. Wystarczyło rzucić na nich okiem, by pojąć, że kraj idzie w złym kierunku.
Doktrynerstwo popchnęło Czerwonych Khmerów do kłamstwa i przemocy. Zrobili z nas przymusowych robotników […]. Chcieli oczyścić kraj z zagranicznych wpływów, zatem zburzyli świątynie Buddy, bo buddyzm przyszedł z Indii. Miasta dla nich były zbyt zachodnie, więc wyrzucili nas z nich. Pozostawili sobie za cel eliminację wszystkiego, co nie było rdzennie kambodżańskie […]. Rzeczywistość była następująca: Czerwoni Khmerzy wygrali wojnę, a my byliśmy ich niewolnikami.
Źródło: Haing Ngor o reżimie Czerwonych Khmerów w Kambodży w czasach Pol Pota, [w:] Wiek XX w źródłach, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Warszawa 2002, s. 351–352.
Na podstawie źródła, tekstu prasowego z 2018 r., wskaż trzy przyczyny, które umożliwiały Czerwonym Khmerom przez wiele dziesięcioleci unikać kary za popełnione zbrodnie.
Śmierć za noszenie okularów. Sąd nad Czerwonymi KhmeramiNadzwyczajna Izba Sądów w Kambodży, wspierany przez ONZ trybunał do spraw osądzenia zbrodni reżimu, skazał za to byłego zastępcę Pol Pota Nuon Chea i byłą głowę państwa Khieu Samphana na dożywocie. Które zbyt długie raczej nie będzie, bo pierwszy ma 92 lata, a drugi 87. W zasadzie tylko dzięki ich długowieczności (nietypowej; w bardzo biednej Kambodży średnio żyje się niecałe 70 lat) trybunał w ogóle miał szansę kogoś skazać.
Ale i tak wyrok pozostawia niedosyt, bo za ludobójstwo została uznana względnie niewielka część zbrodni reżimu – te popełnione przeciw Wietnamczykom i muzułmanom ze stanu Czam. Systemowe wyniszczenie społeczeństwa i gospodarki samych Khmerów nie spełnia bowiem dość precyzyjnych kryteriów ludobójstwa w prawie międzynarodowym. M.in. dlatego, że było na zbyt szeroką skalę. […]
Ogromna większość przywódców reżimu Czerwonych Khmerów, w tym Pol Pot, procesu nie dożyła. […] Na tle podobnych trybunałów ustanowionych w ostatnich dekadach do osądzenia sprawców zbrodni przeciwko ludzkości, zbrodni wojennych i zbrodni ludobójstwa w Rwandzie i byłej Jugosławii kambodżański trybunał zaczął działanie zbyt późno, był skrajnie nieefektywny, a do tego musiał się mierzyć z opozycją obecnego dyktatora w Phnom Penh Hun Sena. Historia kariery Hun Sena wiele mówi o Kambodży XX w., gdzie dawni Czerwoni Khmerowie często nadal są u władzy w nowych barwach. Ten watażka w 1970 r. sam wstąpił do Czerwonych Khmerów, był dowódcą średniego stopnia do 1977 r. – dwa lata po rozpoczęciu ludobójstwa. Wtedy w obawie przed wewnętrznymi czystkami uciekł do Wietnamu, gdzie zaskarbił sobie poparcie lokalnego rządu i stał się jednym z liderów inwazji kambodżańskiej opozycji w 1979 r. finansowanej przez Wietnam, która obaliła Czerwonych Khmerów.
Źródło: Dominik Sipiński, Śmierć za noszenie okularów. Sąd nad Czerwonymi Khmerami, „Polityka”, dostępny w internecie: polityka.pl.