Stanisław Sierpowski Źródła do historii okresu międzywojennego. 1917–1926

1) Prawo prywatnej własności ziemi znosi się na zawsze; ziemia nie może być ani sprzedawana, ani kupowana, ani oddawana w dzierżawę lub zastawiana, ani zbywana w jakikolwiek inny sposób.

Cała ziemia: państwowa, apanażowa, gabinetowa, klasztorna, kościelna, posesjonacka, majoratowa, prywatna, gminna i chłopska itd. zostaje wywłaszczona bez odszkodowania, staje się mieniem ogólnonarodowym i przechodzi w użytkowanie wszystkich tych, którzy na niej pracują. Osobom, które z powodu przewrotu w stosunkach majątkowych poniosą straty, przyznaje się jedynie prawo do pomocy społecznej na czas niezbędny do przystosowania się do nowych warunków bytu. […]

6) Prawo użytkowania ziemi otrzymują wszyscy obywatele Państwa Rosyjskiego (bez różnicy płci), którzy chcą uprawiać ziemię własną pracą, przy pomocy swej rodziny lub w zrzeszeniu i tylko dopóty, dopóki są zdolni do jej uprawiania. Praca najemna jest zakazana [...].

src1 Źródło: Stanisław Sierpowski, Źródła do historii okresu międzywojennego. 1917–1926, t. 1, Poznań 1989, s. 27.

Historia powszechna 1789–1918. Wybór tekstów źródłowych

2. Swoistość chwili bieżącej w Rosji polega na przejściu od pierwszego etapu rewolucji, który na skutek niedostatecznego uświadomienia i zorganizowania proletariatu dał władzę burżuazji – do drugiego jej etapu, który powinien oddać władzę w ręce proletariatu i najbiedniejszych warstw chłopstwa. […]

3. Żadnego poparcia Rządowi Tymczasowemu, wyjaśnienie zupełnej kłamliwości wszystkich jego obietnic, zwłaszcza co do wyrzeczenia się aneksji. Zdemaskowanie zamiast niedopuszczalnego, siejącego złudzenie żądania, aby ten rząd, rząd kapitalistów, przestał być imperialistycznym. […]

5. Nie republika parlamentarna – powrót do niej od Rad Delegatów byłby krokiem wstecz – lecz Republika Rad Delegatów Robotniczych, Parobczańskich i Chłopskich w całym kraju, od dołu do góry […].

src2 Źródło: Historia powszechna 1789–1918. Wybór tekstów źródłowych, oprac. L. Jaśkiewicz, I. Rusinowa, red. T. Wituch, Pułtusk 1997.

Wiek XX w źródłach

W dniach wielkich zmagań z wrogiem zewnętrznym, który prawie przez trzy lata usiłował ujarzmić naszą ojczyznę, Pan Bóg raczył zesłać nowe ciężkie doświadczenie na Rosję. […]

Okrutny wróg wytęża ostatnie siły i bliska już jest godzina, gdy dzielna armia nasza wspólnie ze wspaniałymi sprzymierzeńcami naszymi zdoła ostatecznie zgnieść wroga. W tych decydujących dla życia Rosji dniach uznaliśmy za obowiązek swego sumienia ułatwić narodowi naszemu ścisłe jego zjednoczenie oraz skupienie wszystkich sił narodu na jego najszybszym odniesieniu zwycięstwa i, w porozumieniu z Dumą Państwową, uznaliśmy za słuszne zrzec się tronu Państwa Rosyjskiego i złożyć z siebie władzę najwyższą.

src3 Źródło: Wiek XX w źródłach, oprac. S.B. Lenard, M Sobańska-Bondaruk, PWN, Warszawa 1998, s. 33.

Kiereński choć pozbawiony wojskowego doświadczenia, wykonywał swoje obowiązki ministra wojny z niebywałą energią. Uważał, że los demokracji w Rosji zależy od ducha bojowego armii i że najlepszy sposób na jego podniesienie to udana ofensywa. […] Szesnastego czerwca rozpoczęła się ofensywa rosyjska. Główne uderzenie nastąpiło na froncie południowym, w Galicji. Jednak natarcie, podczas którego wyróżniła się 8 Armia generała Korniłowa, zatrzymało się, gdy tylko Niemcy przeszli na odsiecz Austriakom. Na widok niemieckich mundurów żołnierze rosyjscy uciekli w popłochu. Operacja czerwcowa była ostatnią oznaką życia konającej armii rosyjskiej.

4 Cytat za: P. Oexley, Russia 1855-1991. From Tsars to Commissars, Oxford University Press 2001, s. 104.