Sprawdź się
Wyjaśnij, dla jakich korzyści Persowie zabrali na wojnę z Grekami Hippiasza, syna Pizystrata. Podaj dwa powody.
DziejeBarbarzyńców prowadził do Maratonu Hippiasz, syn Pizystrata.
Źródło: Herodot, Dzieje.
Słownik kultury antycznejPizystratydzi (gr. Peisistratidai) – synowie tyrana Pizystrata, Hippiasz i Hipparch, rządzili w Atenach po śmierci ojca od 527 r. p.n.e. Hipparch kontynuował politykę ojca, w 514 zginął z rąk Aristogejtona i Harmodiosa. Po śmierci brata Hippiasz stał się podejrzliwy i okrutny i ujął silnie władzę w swe ręce. Opozycja rosła i Sparta, pod wpływem wygnanego z Aten rodu arystokratycznego Alekmeonidów, zmusiła w 510 Hippiasza do opuszczenia Aten. Znalazł on schronienie w Persji u Dariusza, towarzyszył Persom w bitwie pod Maratonem w 490 p.n.e.
Źródło: Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012, s. 395: Pizystratydzi.
Na podstawie analizy poniższych źródeł wyjaśnij, na czym polega sprzeczność pomiędzy źródłami 1 a 2. Następnie opisz, jak ewoluował ateński system dowodzenia.
Źródło 1
Ustrój polityczny Aten[Po wprowadzeniu ustroju demokratycznego pod koniec VI w. p.n.e.] wybrano strategów według fyl, po jednym z każdej; naczelnym wodzem całego wojska był jednak [archont] polemarchos.
Źródło: Arystoteles, Ustrój polityczny Aten, tłum. L. Piotrowicz.
Źródło 2
DziejeAteńczycy wyruszyli do Maratonu. Na ich czele stało dziesięciu strategów, z tych dziesiątym był Miltiades […]. Zdania wodzów ateńskich były podzielone: jedni nie chcieli dopuszczać do walki (jako że jest ich za mało, aby stawić czoło wojskom Medów), a drudzy wraz z Miltiadesem radzili bić się. Wobec rozbieżności zdań i widocznej przewagi gorszego poglądu, udał się Miltiades do Kallimacha z Afidnaj, który był polemarchem i jako taki, wybrany głosem Ateńczyków, miał oddać jedenasty głos.
Źródło: Herodot, Dzieje, tłum. S. Hammer.
Na podstawie analizy treści mowy podaj argument za tezą zawartą w opracowaniu historycznym.
Mowa Miltiadesa skierowana do Kallimacha, archonta polemarchosa, przed bitwą pod Maratonem
DziejeW twojej teraz, Kallimachu, jest mocy albo oddać Ateny w niewolę, albo je oswobodzić i zostawić po sobie pomnik na wieczne czasy, jakiego nawet Harmodios i Aristogejton nie zostawili. Teraz bowiem znaleźli się Ateńczycy w największym, odkąd istnieją, niebezpieczeństwie: Jeżeli ulegną Medom, postanowione jest, co mają ucierpieć, wydani Hippiaszowi; jeżeli zaś to miasto zwycięży, zdołają stać się pierwszym wśród miast helleńskich. Jak to może nastąpić i jak właśnie od ciebie zależy rozstrzygnięcie tych spraw, teraz ci powiem. Wśród nas, dziesięciu wodzów, podzielone są zdania, ile że jedni żądają walki, drudzy są jej przeciwni. Otóż jeżeli nie stoczymy bitwy, obawiam się wielkiej zwady, która raz wtargnąwszy zamąci umysły Ateńczyków, tak że skłonią się ku Medom. Jeżeli natomiast zmierzymy się w walce, zanim jeszcze jakieś zgniłe myśli zrodzą się w duszy niektórych Ateńczyków, zdołamy przy bezstronności bogów zwyciężyć w bitwie. To wszystko więc w twoim jest ręku i od ciebie zawisło. Bo jeżeli ty przyłączysz się do mojego zdania, wolną mieć będziesz ojczyznę i pierwsze miasto w Helladzie; a gdybyś poszedł za tymi, co odradzają walki, to nastąpi coś przeciwnego niż te wszystkie korzyści, jakie wyliczyłem.
Źródło: Herodot, Dzieje, tłum. S. Hammer.
Fragment opracowania historycznego
MaratonMowa ta bardziej niż do Kallimacha jest niewątpliwie skierowana do potomności.
Źródło: Ryszard Kulesza, Maraton, Warszawa 2005, s. 113.
Porównaj poniższe przekazy i wysuń wniosek na temat pamięci o Maratonie i jej ewolucji wraz z upływem czasu. Następnie przeanalizuj tekst Justyna i wyjaśnij, dlaczego można podejrzewać, że mija się on z prawdą.
[1] Bohaterstwo Kynegejrosa według Herodota (V w. p.n.e.)
DziejeNaprzód zginął w tej walce polemarch Kallimach, który dzielnie się spisał, a z wodzów zmarł Stesileos, syn Trasyleosa; potem syn Euforiona, Kynegejros, który chwycił się końca rufy okrętowej i padł po odcięciu mu ręki toporem; nadto wielu innych dobrze znanych Ateńczyków.
Źródło: Herodot, Dzieje, tłum. S. Hammer.
[2] Bohaterstwo Kynegejrosa według Marka Junianusa Justynusa (III w. n.e.)
Zarys dziejów powszechnych starożytności na podstawie Pompejusza TrogusaPo zabiciu wielu nieprzyjaciół w czasie walki, gdy uciekających wrogów pędził na okręty, uchwycił prawą ręką przeładowany okręt i nie prędzej puścił, aż nie stracił ręki. Wtedy po odcięciu prawej ręki ujął okręt lewą, a gdy i tę stracił, wstrzymał go na koniec zębami. Tak wielka w nim była zaciętość, że nie zmęczony tyloma ciosami, nie pokonany utratą rąk, w końcu sam kadłub ludzki walczył zębami niby dzikie zwierzę.
Źródło: Marek Junianus Justynus, Zarys dziejów powszechnych starożytności na podstawie Pompejusza Trogusa, tłum. I. Lewandowski.
Na podstawie poniższego tekstu źródłowego oraz źródła nr [1] z poprzedniego ćwiczenia, a także analizy rekonstrukcji malowidła na Pstrym Portyku (Stoa Pojkile) dopasuj podpisy do odpowiednich elementów malowidła. Pstry Portyk został wybudowany ok. 460 r. p.n.e. na ateńskiej Agorze.
Opis obrazu przedstawiającego bitwę pod Maratonem na Pstrym Portyku w Atenach
Wędrówki po HelladzieOstatnie wreszcie malowidło przedstawia uczestników boju pod Maratonem. Spośród Beotów Platejczycy oraz oddziały attyckie ruszają do walki przeciw barbarzyńcom. Na tym miejscu obrazu siły bojowe obydwu stron wyglądają na jednakowe. Ale w samym środku bitwy widać barbarzyńców uciekających z pola walki i spychających się nawzajem do błota. Na ostatnim planie obrazu wymalowano jeszcze okręty fenickie i Hellenów mordujących grupę barbarzyńców, którzy wdzierają się na okręty. Tam jest wymalowana postać także herosa Maratona, od którego otrzymała nazwę równina, oraz przedstawiono Tezeusza, jak gdyby wychodzącego z podziemi. Jest także Atena i Herakles. Bo pierwsi Maratończycy, wedle ich własnych słów, uznali Heraklesa za boga. Spośród walczących najlepiej są widoczni na malowidle: Kallimach, który został wybrany na dowódcę jazdy ateńskiej, a spośród strategów Miltiades.
Źródło: Pauzaniasz, Wędrówki po Helladzie, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska.
Na podstawie analizy tekstu źródłowego wyjaśnij, jakie znaczenie przypisywał Ajschylos, wybitny twórca greckich tragedii, bitwie pod Maratonem. Uzasadnij odpowiedź.
Napis na grobie Ajschylosa
MaratonAjschyl, syn Euforiona, Ateńczyk, leży w tym grobie
w Geli, co słynie ze zbóż, kędy zastała go śmierć.
Męstwo i siłę ów gaj [w którym został pochowany Ajschylos] opowiedzieć by mógł maratoński
i długogrzywy Med – ten bowiem dobrze je zna.Źródło: Ryszard Kulesza, Maraton, Warszawa 2005, s. 124.
Fragment biogramu Ajschylosa
Słownik kultury antycznejAjschylos z Eleuzis, 525–456 p.n.e., najstarszy z 3 wielkich tragików gr., obok Sofoklesa i Eurypidesa, właściwy twórca klasycznej tragedii greckiej.
Źródło: Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012, s. 27: Ajschylos.