Weź pod uwagę styl wypowiedzi, składnię i słownictwo, a także kontekst (odbiorca, cel wypowiedzi).

Język AA jest właściwy inteligentom, ma złożoną składnię, bohater stosuje skomplikowane słownictwo; takie, jakiego nie zrozumie jego rozmówca: „Akt magiczny, czyli taki, w którym realizuje się w trybie arbitralnym, to znaczy w trybie scjentycznym, tożsamość między elementami realnie nietożsamymi”. Jego celem nie jest jednak porozumienie się z XX, ale ukazanie własnej wyższości, dominacji. AA jawi się zatem jako zarozumiały, skupiony na sobie.

Istotna jest również treść rozmowy – czy może raczej monologu, jaki prowadzi AA. Dotyczy on jedzenia, bohater zarzuca XX, że ten je dużo, co świadczy o jego prymitywizmie (wskazuje na to uwaga o kulturach pierwotnych). Podkreśla to kontrast pomiędzy bohaterami.

XX natomiast jest małomówny, biernie przyjmuje to, co mówi AA, kwituje to wręczeniem mu jedzenia. Nie wchodzi z nim w dyskusję.

AA jako robotnik

• stosowanie szantażu – groźba napisania donosu

• prostactwo – nazwanie współlokatora kretynem

• ograniczenie intelektualne – odwlekanie pisania książki

XX jako intelektualista

• poczucie godności osobistej – oburzenie na bycie porównanym do świni

• zdolność do autorefleksji – nazwanie siebie analfabetą

• umiejętność analizy rzeczywistości – nazwanie intelektualistów „księżmi wolności”

• Zastanów się, jakie znaczenia symboliczne można przypisać dziecku, a jakie kamieniowi i rzucaniu w kogoś kamieniem.

• Ustal, o czym może świadczyć zachowanie chłopca.

AA wyjechał z powodów politycznych, ideowych; dostrzegał bowiem w swoim kraju zło, bezmyślną przemoc, deprawację. To podkreśla jego charakter osoby wiernej wartościom.

Pod tym względem kontrastuje z XX, który wyjechał z powodów materialnych, chce zarobić jak najwięcej w krótkim czasie, odkłada pieniądze, jego wyjazd miał przyczyny pragmatyczne, nie stały za nim żadne wartości.

• Przeanalizuj zachowanie AA, zastanów się, czy ma wpływ na życie XX.

Określenie „apostoł kanapowy” oznacza, że AA nie podejmuje żadnych działań i nie ma realnego wpływu na życie XX, a jedynie poucza go z perspektywy kanapy.

Sprawdź w encyklopedii, kim byli Spartakus i św. Szymon Słupnik, i w jaki sposób można powiązać ich losy z losami AA i XX.

Spartakus, czyli niewolnik – nazwanie tak XX podkreśla jego zniewolenie na emigracji, brak decyzyjności, wpływu na własne życie. Pracuje na rzecz innych, sam de facto nie żyjąc.

Św. Szymon Kanapnik – odwołanie do postaci męczennika i świętego ma na celu ironiczne podkreślenie charakteru AA, przy jednoczesnym dodaniu „Kanapnik”, a więc ktoś, kto wygłasza swoje mądrości i poucza z bezpiecznej perspektywy, nie wpływając realnie na życie innych i nie podejmując żadnych działań.

Zastanów się, co na celu ma skontrastowanie postaci, wpisanie ich w różne typy społeczne. Zwróć uwagę na sytuację, w jakiej się znajdują i postawę, jaką przyjmują wobec emigracji.

Emigranci Sławomira Mrożka to portret Polaków na obczyźnie. Pisarz ukazuje ich bolączki, monotonną egzystencję, brak celu, chwilowość sytuacji, w której się znaleźli. Ani AA, ani XX – choć tak różni, emigrowali z odmiennych powodów i inne są cele, które deklarują – nie żyją naprawdę, nie potrafią odnaleźć się w rzeczywistości, jaka ich zastała. Przy tym ich dialog prowadzi do demaskacji: inteligent obnaża głupotę prostaka, prostak hipokryzję inteligenta, co stanowi metaforę Polaka, którego natura jest – wedle tego, co kreśli Mrożek – dwoista.