Król polski ma 55 lat. Aż do tej chwili był zdrowym i silnym, lecz to zdrowie jego zaczyna znacznie niknąć. Na tron dostał się w dosyć późnym wieku, pędząc życie wolne od spraw publicznych, tak dalece, że troski i obowiązki rządu były mu zupełnie obcymi i ciężarem od samego wstąpienia na tron. Lubi polowanie i wieś, nie dlatego, żeby w tym rozrywkę znajdował, ale iż je uważa za sposób oddalenia się od ludzi i spraw publicznych i gdyby mu zapewniono dochody potrzebne do utrzymania domu, udałby się bardzo chętnie na życie prywatne. Dawniej sprzyjał bardziej domowi austriackiemu, ale obłudne postępowanie domu austriackiego, jego wojsk i ministrów zamieniły w nim to uczucie. Do zmiany tej przyczyniła się królowa wpływem swoim, jaki ma na jego umysł i wystawieniem mu nieszczerego postępowania domu austriackiego. Królowa też sama wciągnęła go w interes Francji, której tak teraz sprzyja, że gotów jest popierać każdy zamysł, byle go król [francuski] w tym wspierał. Posiada wiele odwagi i determinacji, jak to okazał we wszystkich przeszłych wojnach, lecz przewłoka i niepewność nużą go i niecierpliwią, bo każdą sprawę chciałby jak najprędzej zakończyć. Zdaje się być bardzo kochanym od poddanych swoich; jakoż duchowni, szlachta i większa część żołnierzy kocha go prawdziwie, gdyż zaiste wszystko to, co od wstąpienia na tron zaszło, powinno mu było zjednać ich przyjaźń. Co się tyczy magnatów, zdaje się, że upatrują prywatę swoją w pochwałach, które mu dają i sądzą, że gdyby według własnych uczuć działał, zdałby wszystkie sprawy na nich, dozwalając im rządzić według woli.

c Cytat za: Jacques Caillet, Stan spraw polskich… dnia 1662 roku, w: Portfolio królowej Marii Ludwiki, wyd. Edward Raczyński, t. 2, Poznań 1844, s. 256–257.

[…] nigdy nie słychano; nie było niebezpieczeństwa, żeby jedna strona drugiej przemocą wpychała na tron pana; a luboby to bywało, nie trzeba się było bać, żeby nas sąsiedzi między sobą rozerwali. Obecnie, niestety! (o gdybym był fałszywym prorokiem) wszystkie te nieszczęścia zagrażają z coraz większą pewnością i obawiać się należy, iż bez takiej elekcji stanie się Rzeczpospolita łupem okolicznych narodów. Moskwa i Ruś odwołają się do ludów jednego z nimi języka i Litwę przez siebie przeznaczoną; granice Wielkopopolski staną otworem dla Brandenburczyka, a przypuszczać należy, iż o całe Prusy [Królewskie] certować zechce, czy przez ugodę ze Szwedami, czy przez wojnę na własnym teatrze; zresztą dom austriacki, spoglądający łakomie na Kraków, nie opuści dogodnej dla siebie sposobności i przy powszechnym rozrywaniu państwa nie wstrzyma się od zaboru […]. A kto nam zaręczy, że i same wojsko nasze albo działów sobie osobnych nie uczynią, albo się z potęgą najezdniczą nie połączą? Przybył Rzeczypospolitej nowy jakoby naród, Kozacy, którzy za mego żywota żadnego do obrad publicznych nie mają przystępu, ale podczas zamieszania w bezkrólewiu wszystkiego sobie pozwolą.

c1 Cytat za: T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w tekstach źródłowych, t. 2, Wydawnictwo TEMAT, Toruń 1994, s. 95–96.

Jerzy Sebastian Lubomirski hrabia na Nowym Wiśniczu i Jarosławiu herbu Szreniawa bez Krzyża (ur. 20 stycznia 1616 w Wiśniczu, zm. 31 stycznia 1667 we Wrocławiu) – hetman polny koronny od 1657 roku, marszałek wielki koronny od 1650 roku, marszałek nadworny koronny w 1650 roku, marszałek sejmu zwyczajnego w Warszawie w 1643 roku, wicemarszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1641 i 1645 roku, starosta perejasławski w latach 1660‑1667, kazimierski w latach 1656‑1667, olsztyński w latach 1654–1667, przemyski w 1652 roku, starosta krakowski w latach 1646‑1664, starosta chmielnicki w latach 1645‑1665, sądecki w latach 1637‑1646, grybowski w latach 1636‑1663, lipnicki w latach 1622‑1663, dobczycki w latach 1622‑1649, starosta niżyński w 1652 roku. Tłumacz, pisarz polityczny i mówca. Jako jeden z niewielu arystokratów nie złożył hołdu Karolowi Gustawowi. Postać wysoce kontrowersyjna, w 1665 roku wszczął rebelię przeciwko Janowi Kazimierzowi w obronie demokracji szlacheckiej jako przywódca rokoszu.

c2 Cytat za: tekst dostępny online pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy_Sebastian_Lubomirski.

„Nuncjusz papieski Franciszek Martelli do króla Polski w sprawie abdykacji w 1668 r. Jego Świątobliwość [papież Klemens IX (1667–1669) – przyp. K.S.S.] sądzi, że pożyteczniej będzie dla zachowania i rozszerzenia naszej świętej wiary, jeżeli Wasza Królewska Mość dalej panować będziesz, i spodziewa się, że za błogosławieństwem bożym uwolnisz Polaków od szukania króla w innym kraju, gdy będzie mógł między nimi urodzić się godny korony przez własne zalety i zasługi sławnych przodków […]. Mówisz Wasza Królewska Mość, że się oglądasz na zbawienie duszy, że głos sumienia radzi ci złożyć koronę, uczucie godne bez wątpienia niezrównanej pobożności W. K. Mości. Lecz niech mi wolno będzie powiedzieć, że sam wzgląd na zbawienie duszy każe wprzód zastanowić się nad szkodami, jakie przez złożenie korony ponieść może religia, spokojność królestwa, krew tylu niewinnych mogąca być rozlaną […]. Nie rzucaj tedy, Najjaśniejszy Panie, tej korony.

c3 Cytat za: D. Ostapowicz, S. Suchodolski, D. Szymikowski, Z archiwum Klio, t. 2, Gdańsk 2001, s. 83–84.