Beata Halicka Polski Dziki Zachód. Przymusowe migracje i kulturowe oswajanie Nadodrza 1945–1948

16 czerwca 1945 roku grupa ludzi pieszo przemierza drogę z dolnośląskiego miasta Glatz, które od niedawna nosi miano Kłodzka, do małej wsi w górach. Ponoć tam, w Heinzendorfie, są wolnostojące gospodarstwa, a maszerujący Polacy szukają właśnie nowego miejsca zamieszkania. Około południa docierają do przełęczy, z której roztacza się wspaniały widok na dolinę i wieś […]. Wiedzą, że we wsi mieszka jeszcze wielu Niemców i że na początku będą musieli mieszkać z nimi pod jednym dachem. […] Jest to więc moment w historii regionu, kiedy wszystko jest jeszcze w ruchu, w stanie przejściowym. Dawni niemieccy mieszkańcy, którzy nie uciekli przed rosyjską armią, żyją w niepewności, czy będzie im wolno pozostać w rodzinnych stronach. Po całej Europie wędrują miliony ludzi: zdemobilizowani żołnierze, niedawni więźniowie i robotnicy przymusowi, uchodźcy i wygnańcy, wreszcie mieszkańcy zbombardowanych miast i spalonych wsi wracają w swoje rodzime okolice albo szukają nowych miejsc na osiedlenie. Część z nich dociera do niewielkich, położonych na odludziu miejscowości, takich jak Heinzendorf […]. Kierują nimi różne motywy: wielu marzy o skrawku ziemi, który mogliby uprawiać, lub o warsztacie rzemieślniczym, który zapewniłby byt ich rodzinie. Ciężko doświadczeni przez wojnę […] szukają tu spokoju i stabilizacji. Jednak wojna sprawiła, że niektórzy z nich zapomnieli, czym jest normalne, codzienne życie, co to znaczy uczciwie pracować i postępować w zgodzie z określonymi zasadami moralnymi. Są wśród nich przestępcy, złodzieje, pozbawieni skrupułów karierowicze […]. Wszyscy ci ludzie, pochodzący z różnych regionów i z różnych tradycji, stworzą wielobarwną mozaikę nowego nadodrzańskiego społeczeństwa.

dzikizachod Źródło: Beata Halicka, Polski Dziki Zachód. Przymusowe migracje i kulturowe oswajanie Nadodrza 1945–1948, Kraków 2015, s. 60–61.

Fragment listu anonimowego mieszkańca Pragi do żony prezydenta Edvarda Beneša z prośbą o interwencję

Z wieloma niemcami [tak w oryginale] – kobietami, dziećmi, a czasem i mężczyznami, którzy w szerszym słowa znaczeniu nie byli aktywni politycznie – postępuje się gorzej niż nieludzko. […] Mężczyźni muszą pracować na wpół nago i boso. Czasem zmuszani są do chodzenia po rozbitym szkle. Obstawa jest niedostateczna i specjalnie nie chroni pracujących przed wyzwiskami i napaściami ze strony gapiów. Także zakwaterowanie jest w wielu przypadkach nieludzkie, nawet pod gołym niebem (stadion na Strahovie). W budynkach szkół niemieckie kobiety są gwałcone przez rosyjskich żołnierzy.

list Źródło: Fragment listu anonimowego mieszkańca Pragi do żony prezydenta Edvarda Beneša z prośbą o interwencję, dostępny w internecie: wyborcza.pl.

92-letni esesman oskarżony. Twierdzi, że był kucharzem.

[16 września 2013 roku] prokuratura w Stuttgarcie wniosła akt oskarżenia przeciwko byłemu strażnikowi w niemieckim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz‑Birkenau. 92‑letniemu esesmanowi Hansowi Lipschisowi zarzucono pomoc w mordowaniu więźniów. Z aktu oskarżenia wynika, że w latach 1941‑1943 Lipschis służył w oddziale wartowniczym na terenie obozu w okupowanej przez Niemców Polsce. Zdaniem prokuratury wspierał działalność obozu, a tym samym również akcje służące zagładzie więźniów. W czasie jego służby do obozu przyjechało 12 transportów z więźniami. Ponad 10 tys. z nich skierowano jako niezdolnych do pracy natychmiast do komór gazowych i zabito – czytamy w akcie oskarżenia. […] Mieszkającego od ponad 30 lat w RFN domniemanego zbrodniarza odnaleźli […] niemieccy dziennikarze. Lipschis twierdził, że zatrudniony był w obozie jako kucharz. […] Na liście Wiesenthala […] z 2013 r. Lipschis figuruje na czwartym miejscu na liście najbardziej poszukiwanych przestępców. Centrum potwierdza, że między 1941 a 1945 r. służył w batalionie SS i „brał udział w masakrach i prześladowaniu niewinnych cywilów, głównie Żydów”. Po zakończeniu wojny Lipschis mieszkał początkowo w Niemczech Zachodnich. W latach 50. wyemigrował do USA. Władze amerykańskie w 1983 r. wpadły na trop jego nazistowskiej przeszłości i wydaliły go z kraju. Od tamtej pory były esesman przez nikogo nie niepokojony mieszkał w szwabskim miasteczku Aalen na terenie kraju związkowego Badenia‑Wirtembergia.

artykul Źródło: 92-letni esesman oskarżony. Twierdzi, że był kucharzem., dostępny w internecie: tvn24.pl.