Sprawdź się
Po przeanalizowaniu danych z tabeli wykonaj polecenie.
Zmiany w zakresie własności miast Korony na przestrzeni XVI–XVIII w.
Wyszczególnienie | Przełom XVI i XVII w. | Lata 1775‑1778Indeks górny aa | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
miasta ogółemIndeks górny bb | królewskie | prywatneIndeks górny cc | miasta ogółem | królewskie | prywatneIndeks górny cc | |
w % ogółem | w % ogółem | |||||
Ogółem | 1 336 | 27,6 | 72,4 | 899 | 27,2 | 72,8 |
Wielkopolska z Kujawami | 290 | 30,7 | 69,3 | 208 | 27,4 | 72,6 |
Małopolska | 220 | 35,5 | 64,5 | 180 | 24,4 | 75,6 |
Mazowsze | 122 | 42,6 | 57,4 | 104 | 45,2 | 54,8 |
Prusy Królewskie | 86 | 86,1 | 18,9 | 37 | 83,8 | 16,2 |
Podlasie | 25 | 64 | 36 | 37 | 32,4 | 67,6 |
Ruś Czerwona | 215 | 28,4 | 71,6 | 22 | 31,8 | 68,2 |
Podole | 37 | 18,9 | 81,1 | 56 | 21,4 | 78,6 |
Wołyń | 68 | 4,4 | 95,6 | 110 | 6,4 | 93,6 |
Ukraina | 328 | 9,9 | 90,1 | 145 | 29,8 | 80,7 |
Indeks górny a Indeks górny konieca Bez ziem utraconych w I rozbiorze Polski.
Indeks górny b Indeks górny koniecb Liczba lokacji.
Indeks górny c Indeks górny koniecc Łącznie z miastami duchownymi.
Źródło: Historia Polski w liczbach. Gospodarka, t. 2, red. F. Kubiczek, Warszawa 2006, s. 169.
Na podstawie mapy uzupełnij zdania.
Zapoznaj się z danymi przedstawiającymi dochody Poznania według ich źródeł, a następnie wykonaj polecenie.
Lata (gospodarcze) | Dochody ogółem | Źródła dochodów | |||
|---|---|---|---|---|---|
handel | przedsiębiorstwa miejskie | ||||
w złp (zł polskich) | w % dochodów ogółem | w złp | w % dochodów ogółem | ||
1630/41‑1644/45 | 120 504 | 44 034 | 36,5 | 11 371 | 9,4 |
1645/46‑1650/51 | 133 981 | 32 314 | 21,4 | 28 782 | 21,5 |
1652/53‑1656/57 | 41 561 | 14 429 | 34,7 | 4 178 | 10,1 |
1681/82‑1692/93Indeks górny aa | 32 888 | 18 969 | 67,7 | 5 113 | 15,5 |
1693/94‑1705/06Indeks górny bb | 74 909 | 50 170 | 67 | 4 535 | 6,1 |
1713/14‑1719/20Indeks górny cc | 46 843 | 10 745 | 22,9 | 180 | 0,4 |
1722/23‑1726/27 | 64 018 | 15 761 | 24,6 | 2 391 | 3,7 |
1728/29‑1732/33 | 73 462 | 10 874 | 14,8 | 5 850 | 8 |
1733/34‑1739/40Indeks górny dd | 88 281 | 43 123 | 48,8 | 14 789 | 16,8 |
1742/43‑1746/47 | 112 589 | 38 637 | 34,3 | 29 453 | 26,2 |
1747/48‑1751/52 | 120 244 | 58 948 | 39,9 | 19 464 | 16,2 |
1752/53‑1757/58Indeks górny ee | 54 402 | 41 386 | 76,1 | 5 357 | 9,8 |
1758/59‑1763/64 | 86 095 | 46 333 | 53,8 | 24 334 | 28,3 |
Lata (gospodarcze) | Źródła dochodów (dok.) | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
czynsze | urządzenia komunalne | inne dochody | ||||
w złp | w % dochodów ogółem | w złp | w % dochodów ogółem | w złp | w % dochodów ogółem | |
1630/41‑1644/45 | 11 893 | 9,9 | 311 | 0,3 | 52 895 | 43,9 |
1645/46‑1650/51 | 22 020 | 16,4 | 353 | 0,3 | 50 512 | 37,7 |
1652/53‑1656/57 | 13 278 | 31,9 | 222 | 0,5 | 9 454 | 22,8 |
1681/82‑1692/93Indeks górny aa | 6 742 | 20,5 | 303 | 0,9 | 1 761 | 5,4 |
1693/94‑1705/06Indeks górny bb | 16 432 | 21,9 | 200 | 0,3 | 3 572 | 4,7 |
1713/14‑1719/20 | 12 583 | 26,9 | 48 | 0,1 | 23 287 | 49,7 |
1722/23‑1726/27 | 23 681 | 37 | 32 | 0,0 | 22 153 | 34,6 |
1728/29‑1732/33 | 19 407 | 26,4 | - | - | 37 331 | 50,8 |
1733/34‑1739/40Indeks górny dd | 26 275 | 29,8 | - | - | 4 094 | 4,6 |
1742/43‑1746/47 | 37 777 | 33,6 | 344 | 0,3 | 6 378 | 5,6 |
1747/48‑1751/52 | 36 155 | 30,1 | 247 | 0,2 | 4 430 | 3,6 |
1752/53‑1757/58Indeks górny ee | 5 237 | 9,6 | 326 | 0,6 | 2 096 | 3,9 |
1758/59‑1763/64 | 12 789 | 14,9 | 2 014 | 2,3 | 625 | 0,7 |
a‑d Obejmuje lata gospodarcze: a – 1681/82, 1685/86, 1690/91, 1691/92, 1692/93, 1692/93, b – 1693/94, 1694/95, 1697/98, 1700/01, 1705/06, c – 1713/14, 1714/15, 1717/18, 1718/19, 1719/20, d – 1733/34, 1734/35, 1735/36, 1736/37, 1739/40. e Bez danych z roku gospodarczego 1756/57.
Źródło: Historia Polski w liczbach. Gospodarka, t. 2, red. F. Kubiczek, Warszawa 2006, s. 169.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i na jego podstawie oraz własnej wiedzy wykonaj zamieszczone pod nim polecenia.
Opis Polski w 1565 r.Każde miasto ma pewną liczbę rajców, którzy w jednych miastach są mianowani przez króla, w innych przez wojewodę. Rajców krakowskich wybierał dawniej wojewoda, ci są dożywotni i gdy z nich jeden umrze, król zaraz na jego miejsce drugiego mianuje. Inne miasta podają królowi, na mocy swych przywilejów, dwóch lub trzech kandydatów, z których król jednego wybiera. Ci mają rząd miasta, dozór nad gmachami publicznymi, przestrzegają porządku i bezpieczeństwa mieszkańców. […] Z liczby 24 rajców krakowskich każdy z kolei zostaje wójtem, sprawuje ten urząd przez 6 tygodni, ma sam władze stanowienia w niektórych drobniejszych rzeczach, lecz w ważniejszych nic począć nie może bez rajców, których wedle potrzeby na radę zwołuje, i którzy sądzą sprawy kupców, mają klucze od miasta, zawiadują dochodami miejskimi, zgoła sprawują wszystkie obowiązki magistratów innych miast. W miastach większych dwóch lub trzech rajców pełni obowiązek edylów; do nich należy pobór podatków i dozór nad budowami.
Źródło: Fulwiusz Ruggieri, Opis Polski w 1565 r., [w:] Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. K. Matwijowski, S. Ochmann, wybór K. Matwijowski, S. Ochman, Wrocław 1981, s. 31–32.
Zapoznaj się z fragmentem konstytucji sejmowej z 1565 r. i wykonaj zamieszczone pod nim polecenia.
Konstytucja sejmowa z 1565 r.Chcąc aby tym lepiej i rychlej powinowactwu swemu wojewodowie Korony naszej około ustaw i ceny rzeczom czynili z wiela przedniejszych statutów teraźniejszą konstytucyją, na wieczne czasy postanawiamy, aby wszyscy wojewodowie województwa swego ustawy i ceny rzeczom czynili przynajmniej dwakroć do roku […]. A mają te to ustawy i ceny czynić wszystkich sukien i innych rzeczy ziemskich, kromia [oprócz] zboża, którekolwiek na targ przez kmiotki i inne poddane bywają wożone i w Koronie naszej najdowane; a nie tylko ustawy rzeczom mają czynić, ale też i miary wymierzyć, postanowić i opowiedzieć wedle starodawnego zwyczaju i uchwały niniejszego sejmu. Ktemu też mają uczynić ustawy i ceny kupiom i rzeczom wszystkim przedajnym, które z cudzych stron bywają przywożone. Dowiedziawszy się prawdziwymi świadectwy i dowody, jakie są ceny i przedawania tych rzeczy w cudzych ziemiach, wezwawszy też ku temu do siebie radziec: ławników i starszych rzemiosł miast onych, w których te ustawy czynić będą, aby tym lepiej obyczaj, formę i ceną rzemięstnikom rzeczy, które mają być czynione, postanowić mogli tym pilniej przestrzegać, aby w tym nikt oszukan nie był.
Źródło: Konstytucja sejmowa z 1565 r., [w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. Miasta w Polsce w XVI–XVIII wieku, t. 19, oprac. W. Szczygielski, Warszawa 1960, s. 9–10.
Na podstawie opisu Marcina Kromera wykonaj polecenie.
Miasta w Polsce w XVI–XVIII wiekuW sprawach tyczących się miasta nawet szlachta w niem osiadła ulega władzy miejskiego urzędu, będącej już to przy wójcie i ławnikach, już przy rajcach i magistracie miejskim, już to przy mistrzach cechowych.
Te ostatnie sądy odbywają się kształtem prostym baz urzędniczych pozorów; obrany mistrz każdego rzemiosła wespół z przydaną sobie starszyzną tegoż cechu wyrokuje w rzeczach mniejszej wagi, w ważniejszych sądzą rajcy miejscy, zaś o własność i posiadanie nieruchomości, oraz o dziedzictwo, o sprawy gardłowe i krwawe wójt i ławnicy. W sprawach drobnych prawomocnym bywa wyrok mistrza miejskiego lub cechowego, od którego idzie odwołanie do posiedzenia rajców a stąd do króla. […] Ale to się rozumie co do miast królewskich, bo w dziedzicznych pan właściwy rozpatruje apelowane wyroki i sądzi je bez odwołania […].Źródło: Marcin Kromer, Miasta w Polsce w XVI–XVIII wieku, [w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole. , t. 19, oprac. W. Szczygielski, Warszawa 1960, s. 8–9.
Zapoznaj się z zamieszczonymi niżej tekstami źródłowymi i, odwołując się także do wiedzy pozaźródłowej, oceń, która z konstytucji była bardziej szkodliwa dla rozwoju miast. Uzasadnij odpowiedź, uwzględniając treść wszystkich trzech źródeł.
Źródło A
Fragment konstytucji sejmu piotrkowskiego z 1538 r.Opierając się na dawnych konstytucjach naszych poprzedników i poruszeni prośbami naszych poddanych stanowimy, aby mieszczanie i plebejusze stosownie do zakazu statutowego, odtąd nie kupowali dóbr dziedzicznych ziemskich, a wpisy, które były w sądach ziemskich na ich rzecz co do tych dóbr uczynione, aby były tym samym nieważne, a sędzia, który by na wpis zezwolił, aby popadł w karę stu grzywien, która będzie od niego z urzędu ściągnięta.
Źródło: Fragment konstytucji sejmu piotrkowskiego z 1538 r., [w:] Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. K. Matwijowski, S. Ochmann, wybór K. Matwijowski, S. Ochman, Wrocław 1981, s. 27.
Źródło B
Fragment konstytucji z 1565 r.Żadnych towarów małych i wielkich nie ma być wolno kupcom naszym koronnym stanu wszelkiego z granic koronnych wywozić za granicę, jedno cudzoziemcom samym będzie wolno ze wszelakimi kupiami małymi i wielkimi na też miejsca składowe przyjeżdżać i tam zasię towary wszelkie brać, nakładać i wozić tam, gdzie im będzie potrzeba, cła i myta wszystkie powinne i zwykłe zapłaciwszy.
Źródło: Fragment konstytucji z 1565 r. , [w:] Miasta w Polsce w XVI-XVIII wieku. Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, oprac. Wojciech Szczygielski, Warszawa 1960, s. 9.
Źródło C
Miasta w Polsce w XVI-XVIII wieku.A iż się zagęściło, że plebeij [plebejusze] równają się w tym stanowi szlacheckiemu, zaczym pretia rerum [ceny towarów] w górę idą, postanawiamy, aby żaden mieszczanin, ani plebeius utrisque sexus [plebejusze obu płci], nie śmiał zażywać szat jedwabnych i podszewek, także futer kosztownych, okrom lisich i inszych podlejszych. Także w szafianie [safian – cienka, miękka i barwiona skóra koźla lub barania], aby żaden z nich nie chodził, sub poena centrum marcarum [pod karą 10 grzywien], o co forum [sąd] kupcom przed wójtem, ab absque quavis appelatione [bez jakiejkolwiek apelacji] a mieszczanom w sądzie grodzkim miejsca onego naznaczamy i odpuszczać tych win nikomu nie mamy.
Źródło: Miasta w Polsce w XVI-XVIII wieku., [w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, zesz. 19, oprac. Wojciech Szczygielski, Warszawa 1 1960, s. 18–19.
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i na jego podstawie wskaż właściwe dokończenie zamieszczonego pod nim zdania.
Potwierdzenie przez króla Jana Kazimierza Przywileju dla cechu ślusarskiego w Krakowie w roku 1660.
Miasta w Polsce w XVI-XVIII wieku.Który by się ważył rzemieślnik nie będący w cechu ślusarskim alias [inaczej] partacz robotę ślosarską magistratom przyzwoitą przy mieście albo w mieście samym Krakowie robić, gdzie indziej robioną przekupować, przywozić i przedawać, takową robotę wolno będzie starszym cechu ślosarskiego za dołożeniem się p. burmistrza urzędownie zabierać i onę iuxta praescriptum originalis prvilegii [według załączonego pierwotnego przepisu] obracać. Także jeśliby się który z magistratów pomienionego cechu z partaczami narabiać i od nich robotę przekupować lub ich w dom swój do roboty zaciągać ważył się, takowy za pirwszym przeświadczeniem stem funtów [funt – ok. 40 dkg] wosku, za drugim in duplo [podwójnie] tej winy, za trzecim zaś privatione [usunięcie z cechu] cechu karali.
Źródło: Miasta w Polsce w XVI-XVIII wieku., [w:] Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, zesz. 19, oprac. Wojciech Szczygielski, Warszawa 1 1960, s. 18–19.