Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia:
Ćwiczenie 1
Źródło: Wikimedia Commons/Cyfrowe MNW, domena publiczna.
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 2
Stanisław Antoni Szczuka w reprezentacyjnym czerwonym kontuszu – tradycyjnym sarmackim stroju.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Ćwiczenie 2
Ćwiczenie 3
Przyjrzyj się poniższej mapie, a następnie wykonaj polecenie.
Mapa świata autorstwa Johannesa Schnitzera według ustaleń Klaudiusza Ptolemeusza z 1482 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Łączenie par. Zaznacz odpowiednie miejsce w tabeli, jeżeli daną informację można ustalić na podstawie mapy.. Pomnik został ufundowany przez syna pierwszego władcy z dynastii Wazów na tronie polskim.. Możliwe odpowiedzi: . Władca przedstawiony na pomniku prowadził politykę tolerancyjną wobec wyznań protestanckich.. Możliwe odpowiedzi: . Atrybuty trzymane przez władcę w sposób alegoryczny odnosiły się do Polski jako przedmurza chrześcijaństwa.. Możliwe odpowiedzi:
Zaznacz odpowiednie miejsce w tabeli, jeżeli daną informację można ustalić na podstawie mapy.
| W 150 r. grecki uczony Klaudiusz Ptolemeusz (ok. 100–178) napisał dzieło Geografia. Uwzględnił w nim ponad 8 tys. znanych ówcześnie lokalizacji. | □ |
| Świat według Ptolemeusza rozciągał się od Wysp Kanaryjskich na zachodzie do Korei na wschodzie. | □ |
| Według Ptolemeusza Islandia była najbardziej wysuniętym na północ punktem na świecie. | □ |
| Ptolemeusz i jemu współcześni, jak również wiele następnych pokoleń, nie zdawali sobie sprawy z istnienia Ameryki. | □ |
| Ptolemeusz prawdopodobnie sporządził mapy do Geografii, jednak nigdy nie zostały one odnalezione. Pierwsza znana mapa uwzględniająca jego ustalenia powstała w Bizancjum ponad tysiąc lat po śmierci uczonego. | □ |
| Autor Geografii określił wielkość Ziemi oraz wyznaczył współrzędne geograficzne miejsc, o których istnieniu wiedział i które uznał za ważne. | □ |
| W IX w. dzieło Ptolemeusza zostało przetłumaczone na język arabski. Korzystał z niego m.in. perski matematyk, astronom, geograf i kartograf Muhammad ibn Musa al-Chuwarizmi. | □ |
| Geografia została przetłumaczona z greki na łacinę dopiero w 1407 r. i stała się prawdziwą sensacją w Europie. Chociaż stosunkowo szybko wyliczenia matematyczne Ptolemeusza (oparte na obserwacjach nieba) okazały się błędne, jego wskazówki na temat wyznaczania współrzędnych geograficznych i ustalenia dotyczące wielkości poszczególnych miejsc wpłynęły na rozwój europejskiej kartografii. Średniowieczni kartografowie nie opierali się bowiem na matematycznych obliczeniach, wielkość poszczególnych państw na mapach była określana na podstawie znaczenia politycznego danego kraju oraz wyobrażeń autorów i ich zleceniodawców. | □ |
| Ustalenia Ptolemeusza były najdokładniejsze w odniesieniu do basenu Morza Śródziemnego. | □ |
| Według Ptolemeusza Cejlon (Taprobane) – jedna z największych wysp Oceanu Indyjskiego, współcześnie stanowiąca jednocześnie państwo Sri Lankę – była znacznie większa niż w rzeczywistości. | □ |
| Z Sarmacji wywodziła się szlachta Rzeczypospolitej. | □ |
| Starożytni Rzymianie najprawdopodobniej korzystali z informacji zawartych w Geografii i map narysowanych na jej podstawie przy rozszerzaniu swoich wpływów w kierunku Indii. | □ |
Ćwiczenie 3
Ćwiczenie 4
Zapoznaj się z fragmentami opracowania historycznego i sformułuj hasła klucze, które twoim zdaniem najlepiej oddają ich treść. Porównaj swoje odpowiedzi z tymi, które zaproponował autor tekstu.
Geneza terminu sarmatyzm wiąże się z tzw. mitem sarmackim – przekonaniem wiążącym pochodzenie Polaków i innych narodów Rzeczypospolitej (niekiedy w ogóle Słowian) ze starożytnym plemieniem Sarmatów, zamieszkującym między I wiekiem p.n.e. a IV naszej ery ziemie dzisiejszej Ukrainy. Wzmianki o tym plemieniu i jego waleczności zachowały się u kronikarzy rzymskich i greckich, a geografowie antyczni kraje na północ od Morza Czarnego często określali mianem Sarmacji. […]
Dwie były przyczyny tak szybkiego i łatwego przyjęcia u nas mitu sarmackiego […]. Po pierwsze oddawał on młodemu państwu splendoru poprzez dostojny, antyczny rodowód (co było w tym czasie w całej Europie poszukiwane i praktykowane). Po drugie – i to chyba istotniejsza przyczyna – pozwalał objąć jednym pojęciem quasi-narodowym rozliczne nacje, jakie weszły w XVI wieku w skład Rzeczypospolitej Obojga Narodów. […]
Termin „Sarmata”, tak jak został on ukształtowany w XVI wieku, oznaczał więc początkowo swego rodzaju przynależność „narodową” […]. Ponieważ jednak pojęcie narodu właśnie w XVII wieku zaczęło być utożsamiane wyłącznie z panującym – i to polonizującym się – stanem szlacheckim, więc też pojęcie sarmaty na ogół kojarzono ze szlachcicem. […]
Odcinkiem dziejowym [kiedy w Rzeczpospolitej panował sarmatyzm] był okres od ostatecznego ukształtowania się ustroju demokracji szlacheckiej w końcu XVI wieku do jej kryzysu w XVIII stuleciu. […]
Ustrój demokracji szlacheckiej to jeden z podstawowych czynników warunkujących powstanie sarmackiej formacji kulturowej. Drugim był fakt, iż sarmatyzm powstał na skomplikowanym styku kulturowym. Przede wszystkim przez ziemie Rzeczypospolitej przechodziła granica między Europą Wschodnią – prawosławną oraz Zachodnią – katolicką. […] Styk wschodniobizantyjskiego prawosławia i zachodniorzymskiego katolicyzmu nie był jedynym stykiem kulturowym, jaki znajdował miejsce na ziemiach Rzeczypospolitej. Sąsiadowała ona także z muzułmańskim Orientem, a nawet pewną liczbą mahometan (Tatarów litewskich) miała wśród swoich obywateli. Z Turkami i Tatarami Polacy czy Ukraińcy nie tylko walczyli, ale także mieli liczne kontakty pokojowe. Pozostawali przy tym pod wyraźnym urokiem ich potęgi, bogactwa, stylu życia. Przejmowali też od nich wiele elementów owego stylu. Szable, podgolone łby, kontusze trafiły do sarmackiej Polski jako element stroju szlachcica czy Kozaka zaporoskiego właśnie z Turcji, którą szlachta sarmacka była raz życzliwie, raz nienawistnie zafascynowana. […]
Można powiedzieć, że sarmatyzm powstał ze specyficznie, odmiennie niż w Europie zachodniej ewoluującego [odrodzenia] […]. [Było ono] swoistym punktem wyjścia dla omawianej kultury. Ta ostatnia zatrzymała też wiele cech wspólnych z poprzednią formacją, a więc kult antyku i literatury antycznej, uważanej za wzorcową; następnie przykład rzymski jako główny model zachowań szlachty polskiej; wreszcie klasyczną łacinę w roli drugiego obok polszczyzny języka literackiego. […]
Ale zachowując wyżej wspomniane związki, jednocześnie w większości swych fenomenów był sarmatyzm zaprzeczeniem renesansu. Zaprzeczenie to miało w wielu wypadkach charakter nawiązania do średniowiecza czy wręcz kontynuacji tych wątków średniowiecznych, które na polskiej prowincji kulturowej przetrwały okres renesansu (co było o tyle łatwe, iż sam sarmatyzm […] był kulturą szeroko rozumianej prowincji, a nie elitarnych centrów kulturowych). […] Należała do nich fascynacja problematyką grzechu i pokuty, rozwój myślenia magicznego, wiara w cuda, czary i prognostyki. […]
Cechy sarmackie w równym stopniu mieli [różnowiercy i katolicy] […]. Ale jednak w środowisku katolickim wraz z rosnącą ilościową jego przewagą, nie bez udziału doświadczenia wspomnianych wyżej [siedemnastowiecznych] wojen z sąsiadami-różnowiercami, coraz bardziej gruntowało się przekonanie, iż prawdziwym, całkowicie pełnym obywatelem Rzeczypospolitej jest w gruncie rzeczy tylko rzymski katolik. „Wiara” zaś (oczywiście rzymskokatolicka) coraz bardziej zespalała się z „wolnością” i „ojczyzną” w triadę świętą dla każdego Sarmaty, przedmiot kultu i obiekt, którego należy bronić przed jakimkolwiek uszczerbkiem. […]
Kilka słów natomiast należy poświęcić jeszcze załamaniu formacji. Nastąpiło ono wtedy, gdy zaczęły silniej ujawniać się jej wewnętrzne sprzeczności, gdy zaczęło narastać poczucie kryzysu. Symptomy jego pojawiają się od schyłku XVII wieku […]. Narastają one na początku XVIII w. Impulsem do nich była z jednej strony świadomość ślepej uliczki, w jaką zabrnął ustrój Rzeczypospolitej, – która w wyniku liberum veto – przestała spełniać funkcje państwa, skoro miała sparaliżowaną najwyższą władzę: sejm. Z drugiej strony, innym namacalnym faktem była bezbronność Polski, upadek jej prestiżu międzynarodowego, klęski w wojnach oraz wtrącenie się państw obcych w wewnętrzne sprawy kraju. Musiało to wywołać załamanie sarmackiego optymizmu i samozadowolenia, skłaniać do poszukiwania prób wyjścia z sytuacji. Myślenie kategoriami reform było w niezgodzie z mentalnością sarmacką. Nie można było przejść na ten typ myślenia bez odrzucenia przynajmniej pewnych jej wartości. Odrzucenie jednych pociągało kwestionowanie innych. Sarmatyzm zaczął się rozpadać jako struktura. Na porządku dziennym stanęła potrzeba znalezienia nowego systemu wartości. Tym systemem stało się oświecenie.
Indeks dolny Źródło: Janusz Maciejewski, Sarmatyzm jako formacja kulturowa (geneza i główne cechy wyodrębniające), w: Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja, 16, 1974, 4, 13−42. Indeks dolny koniecŹródło: Janusz Maciejewski, Sarmatyzm jako formacja kulturowa (geneza i główne cechy wyodrębniające), w: Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja, 16, 1974, 4, 13−42.
Ćwiczenie 5
Przeczytaj tekst i wykonaj polecenia znajdujące się poniżej.
Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenia znajdujące się poniżej.
Wywód jedynowłasnego państwa świata […] w którym pokazuje […] że nastarodawniejsze w Europie Królestwo Polskie lubo Scytyjskie, samo tylko na świecie ma prawdziwe sukcesory Jadama, Seta i Jafeta [synów Noego]Znać jako wszytek świat znał kiedyś tego Polacha, przodka naszego, za wielkiego Bogusta abo Augusta, iż wszytko cokolwiek ma naznaczniejszego, na ućciwość jemu od niego przezywa: jako niebiosa i zawiasy ziemie „poli”, wielkie części świata „plagae” (jakoby „polagae” miasto „polakowe”) […] Nuż morze „pelagus” miasto „polacus” [...] Bogini wojen „Pallas” miasto „Połosz” (od położenia wojsk abo nieprzyjaciół na placu), możny abo potężny „pollens”, wielki plac „pollex” […] plac najpyszniejszy miasta Rzymu „Palatius mons” to jest „Polacka góra” […].
Iż cisnąc się Grekowie pod nieśmiertelną sławę Polacha abo z grecka Hellecha, przodka naszego, pierwotnie w Azyjej „Olan” abo z grecka „Hellen” rzeczonego, radzi nie radzi Hellecha synem Jafetowem być wyznawają a Hellena Deukalionowym czynią […] A że to jeden beł po polsku Polach, a po grecku Hellech, tem śladem łacno dość greckiego odcięcia litery „P” od Hellecha, że ich Homer często zowie Panellenes i Panachaes, jakoby paniętami panów polskich Polacha VIII, pana świata potomków: że z nich Grekowie początek swój wzięli. Stądże między inszemi Miechowita z Długoszem jedenże nasz początek z Grekami pokazują […] w tem iście prawdziwy, że Pelasgowie w Greki obróceni płód polski beli, pierwotnie „Polaczkami” nazwani. […]
Pewna rzecz jest, że Biały Orzeł niedługo znowu przez wszystek świat skrzydła swe rozciągnie, gdy któryżkolwiek król polski abo akwiloński, Turki podbiwszy, tron abo Majestat Świata z Polski do Syryjej przeniesie i tam go na Górze Libańskiej, gdzie się beł począł i skąd go tu do nas Polach przodek nasz przeniósł, postanowi. Na którem z następcami swemi aż do skończenia świata, znowu jak przedtem, w Azyjej, Afryce i Europie (jeżeli nie szerzej) panować będzie.
Źródło: Wojciech Dębołecki, Wywód jedynowłasnego państwa świata […] w którym pokazuje […] że nastarodawniejsze w Europie Królestwo Polskie lubo Scytyjskie, samo tylko na świecie ma prawdziwe sukcesory Jadama, Seta i Jafeta [synów Noego] , [w:] Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, t. 2, oprac. K. Matwijowski, S. Ochmann, Wrocław 1981, s. 197–200.
Zaznacz zdania prawdziwe.
- Tytuł dzieła wiernie oddaje jego treść.
- Autor dowodzi swoich tez za pomocą przekonywujących argumentów, powołując się na sprawdzone, wiarygodne źródła informacji.
- Ustalenia autora pozostają zgodne z dzisiejszym stanem wiedzy.
- Autor był typowym wyznawcą mitu sarmackiego.
- Źródło ukazuje sposób myślenia i postrzegania świata dużej części polskich elit w epoce staropolskiej.
Ćwiczenie 6
Obejrzyj ilustrację i wykonaj polecenia.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
Zapoznaj się z opisem ilustracji i wykonaj polecenia.
Ilustracja przedstawia półnagiego mężczyznę, który prowadzi bydło. Przed nim stoi trzech mężczyzn w togach. Trzymają ruloniki papieru i mocno gestykulują w stronę pierwszego mężczyzny. Za nimi jest żołnierz w stroju rzymskim oraz inni ludzie.
Wskaż wartości bliskie antycznym postaciom, które ceniła w nich polska szlachta w czasach sarmatyzmu.
- republikanizm
- kosmopolityzm
- patriotyzm
- Bóg
- bogactwo
- praca na roli
- prostota
- tolerancja
- tradycja
Podaj inne słowa lub wyrażenia odpowiadające zaznaczonym powyżej wartościom.
Ćwiczenie 7
Źródło: Łukasz Opaliński, Obrona Polski przeciw Janowi Barclayowi (1648), w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, t. 2, Wrocław 1981, s. 260–261., 2. Prawo wezwie równie cudzoziemców, jak Polaków – tak chłopa, jak szlachcica – katolika, lutra, kalwina i Żyda, i Greka i Turczyna, zgoła wszystkich ludzi do sadowienia się, do objęcia gruntowej własności i obywatelstwa w Polszcze. Z drugiej strony, pragnąc w krótkim czasie rozmnożyć te siedm milionów ludzi, sejm nieustanny nada im wszystkim równą obywatelską wolność, zniszczy szczególne przywileje jednych, szkodzące drugim; […] zamieni dzienne pańszczyzny w wymiar roboty, określi powinności chłopa dla dziedzica i dziedzica dla chłopa, uwolni od poddaństwa chłopskie dzieci, a na to miejsce zapewni dla Rzeczypospolitej jednego syna na służbę wojskową.
Źródło: Stanisław Staszic, Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego (1787), w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, t. 2, Wrocław 1981, s. 293., 3. […] Nie zginie nigdy niewzruszona w swobodach swoich przy pomocy boskiej matka nasza, kochana ojczyzna, będzie stała za błogosławieństwem nieba […] zawsze trwała, jeżeli w synach jej, wolność polska z wiarą Chrystusową to jest katolicką rzymską, samą prawdziwą, […] będąc złączona wolą swoją […] namiestnikowi Chrystusowemu, rzymskiemu papieżowi, zupełnie będzie podawała […]. Słuchali go i szanowali […] przodkowie nasi. Bóg ich też błogosławił tak dalece, że nie tylko nieprzyjaciół zwyciężyli, państwa swoje rozprzestrzenili, ale też co większa, na tę byli u całego chrześcijaństwa zarobili reputacją, że natenczas wiarę katolicką „wiarą polską” nazywano.
Źródło: Mowa JM. pana starosty spiskiego [Teodora Lubomirskiego] na inchoacyi sejmu w Grodnie anno 1729, w: Stanisław Staszic, Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego (1787), w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, t. 2, Wrocław 1981, s. 272., 4. Poważne owo, jak wspomniałem, zajęcie miłe jest i niewinne. Albowiem przypędza się czas na pracach gospodarskich, gdy każdy starannie uprawia swą ojcowiznę, użyźnia ją i wedle dostatku zdobi, nie wstydząc się zupełnie tego jak i innych zajęć wiejskich, bo wiemy, że nawet najniższymi trudnili się wielcy ludzie, a „ziemia nieraz cieszyła się – jak mówi Pliniusz – lemieszem okrytym wawrzynem i rolnikiem tryumfatorem”.
Źródło: Łukasz Opaliński, Obrona Polski przeciw Janowi Barclayowi (1648), w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, t. 2, Wrocław 1981, s. 175., 5. Poszliśmy na owych heretyków, którzy po długich kontrowersjach […] inszej racji nie mają […] tylko tę: „w tej wierze chcę umrzeć, w której-em się urodził”, albo na tych, którzy […] w starych budynkach mieszkając, nie chcą ich nawet poprawić, choć się trafi, że ich przywalić mogą, z tej tylko racji: „ojciec to mój, dziad albo pradziad budował, jak on mieszkał, tak i ja mieszkać chcę bez żadnej odmiany”.
Źródło: Stanisław Leszczyński, Głos wolny wolność ubezpieczający (1737–1738), w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, t. 2, Wrocław 1981, s. 276., 6. Pokój kilkadziesiąt lat nieprzerwany w największym sąsiedzkich wojen zapale, granice całe, wolność we wszystkich swoich swobodach niezagrożona, prawa niezachwiane i pełnione, religia święta katolicka czczona, panującego przykładem tym tem okazalsza, wzajemnie przymierze, czyli pacta conventa wiernie dotrzymane i miłość króla ku ludowi, poświęcona ludu wiarą królowi, po całym kraju bezpieczeństwo, handel, dostatek, obfitość: te były skutki panowania Augusta III.
Źródło: Akt detronizacji Stanisława Augusta (1768), w: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 43, Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego w świetle źródeł, oprac. W. Konopczyński, Kraków 1924, s. 14.
Zaznacz fragmenty źródeł, które najprawdopodobniej wyszły spod pióra szlachcica-sarmaty.
-
[…] kochamy zaś wolność i, co jest z tym jednoznaczne, cenimy ową wolność, nie powiem: złotą, lecz bezcenną, która jest szczególnym darem ducha i nagrodą dobrego żywota. […] Tę to mianowicie najdawniejszą formę rządu, zupełnie zgodną z naturą i rozumem, nadzwyczaj pożyteczną i korzystną niegdyś przyjęliśmy i stale aż dotąd zachowujemy. Mamy króla, lecz nie jesteśmy jego dziedzictwem ani ojcowizną, a tylko podlegamy jego władzy.
Źródło: Łukasz Opaliński, Obrona Polski przeciw Janowi Barclayowi (1648), w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, t. 2, Wrocław 1981, s. 260–261. -
Prawo wezwie równie cudzoziemców, jak Polaków – tak chłopa, jak szlachcica – katolika, lutra, kalwina i Żyda, i Greka i Turczyna, zgoła wszystkich ludzi do sadowienia się, do objęcia gruntowej własności i obywatelstwa w Polszcze. Z drugiej strony, pragnąc w krótkim czasie rozmnożyć te siedm milionów ludzi, sejm nieustanny nada im wszystkim równą obywatelską wolność, zniszczy szczególne przywileje jednych, szkodzące drugim; […] zamieni dzienne pańszczyzny w wymiar roboty, określi powinności chłopa dla dziedzica i dziedzica dla chłopa, uwolni od poddaństwa chłopskie dzieci, a na to miejsce zapewni dla Rzeczypospolitej jednego syna na służbę wojskową.
Źródło: Stanisław Staszic, Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego (1787), w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, t. 2, Wrocław 1981, s. 293. -
[…] Nie zginie nigdy niewzruszona w swobodach swoich przy pomocy boskiej matka nasza, kochana ojczyzna, będzie stała za błogosławieństwem nieba […] zawsze trwała, jeżeli w synach jej, wolność polska z wiarą Chrystusową to jest katolicką rzymską, samą prawdziwą, […] będąc złączona wolą swoją […] namiestnikowi Chrystusowemu, rzymskiemu papieżowi, zupełnie będzie podawała […]. Słuchali go i szanowali […] przodkowie nasi. Bóg ich też błogosławił tak dalece, że nie tylko nieprzyjaciół zwyciężyli, państwa swoje rozprzestrzenili, ale też co większa, na tę byli u całego chrześcijaństwa zarobili reputacją, że natenczas wiarę katolicką „wiarą polską” nazywano.
Źródło: Mowa JM. pana starosty spiskiego [Teodora Lubomirskiego] na inchoacyi sejmu w Grodnie anno 1729, w: Stanisław Staszic, Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego (1787), w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, t. 2, Wrocław 1981, s. 272. -
Poważne owo, jak wspomniałem, zajęcie miłe jest i niewinne. Albowiem przypędza się czas na pracach gospodarskich, gdy każdy starannie uprawia swą ojcowiznę, użyźnia ją i wedle dostatku zdobi, nie wstydząc się zupełnie tego jak i innych zajęć wiejskich, bo wiemy, że nawet najniższymi trudnili się wielcy ludzie, a „ziemia nieraz cieszyła się – jak mówi Pliniusz – lemieszem okrytym wawrzynem i rolnikiem tryumfatorem”.
Źródło: Łukasz Opaliński, Obrona Polski przeciw Janowi Barclayowi (1648), w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, t. 2, Wrocław 1981, s. 175. -
Poszliśmy na owych heretyków, którzy po długich kontrowersjach […] inszej racji nie mają […] tylko tę: „w tej wierze chcę umrzeć, w której-em się urodził”, albo na tych, którzy […] w starych budynkach mieszkając, nie chcą ich nawet poprawić, choć się trafi, że ich przywalić mogą, z tej tylko racji: „ojciec to mój, dziad albo pradziad budował, jak on mieszkał, tak i ja mieszkać chcę bez żadnej odmiany”.
Źródło: Stanisław Leszczyński, Głos wolny wolność ubezpieczający (1737–1738), w: Historia Polski nowożytnej. Wybór tekstów źródłowych, oprac. S. Ochmann, K. Matwijowski, t. 2, Wrocław 1981, s. 276. -
Pokój kilkadziesiąt lat nieprzerwany w największym sąsiedzkich wojen zapale, granice całe, wolność we wszystkich swoich swobodach niezagrożona, prawa niezachwiane i pełnione, religia święta katolicka czczona, panującego przykładem tym tem okazalsza, wzajemnie przymierze, czyli pacta conventa wiernie dotrzymane i miłość króla ku ludowi, poświęcona ludu wiarą królowi, po całym kraju bezpieczeństwo, handel, dostatek, obfitość: te były skutki panowania Augusta III.
Źródło: Akt detronizacji Stanisława Augusta (1768), w: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 43, Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego w świetle źródeł, oprac. W. Konopczyński, Kraków 1924, s. 14.
Ćwiczenie 8